در مقاله قبل، به بحث وجود احساسات بنیادین پرداختیم. سپس دسته بندی احساسات را به همراه تأثیر حالات چهره بر احساسات بررسی کرده و در کنار آن موضوع حالات و خصیصه را نیز در کنار هم مطالعه کردیم. در نهایت، به موضوع چگونگی تغییر یک خصیصه پرداختیم. در این مقاله سعی داریم به احساسات مثبت و منفی بپردازیم.
در بیشتر مواقع احساسات را بر اساس حس وحالی که به وجود می آورند، به دو طیف مثبت و منفی دسته بندی می‌کنند. احساسات مثبت مانند شادی و وجد و هیجان و احساسات منفی مثل خشم و ترس و اضطراب. ممکن است، این دسته بندی به‌صورت کلی، وجود داشته باشد؛ اما به لحاظ فنی، این تقسیم بندی درست نیست.
فرض کنید، هدف یک احساس، ارائه اطلاعات باشد. برای این منظور، اگر احساسی را که منفی تصور می‌کنیم، بتواند باعث حمایت از ما شود و در موقعیتی خاص از ما محافظت کند، این احساس، نه تنها منفی نیست، بلکه مثبت تلقی می‌شود. همین طور اگر احساسی مانند وجد و شعف، باعث انجام رفتارهایی خطرآفرین شود، آن گاه دیگر این احساس برای ما مثبت نخواهد بود و برا ما، در دسته احساسات منفی قرار می‌گیرد.
به بیان دیگر، نکته مهمی که در دسته بندی احساسات برای ما وجود دارد، این است که ما به ماهیت احساس و کارکرد آن توجه می‌کنیم؛ نه به معنای لغوی آن واژه. در واقع، ما برای احساسی مثل وجد، به کارایی این احساس در خود توجه داریم؛ نه به اینکه احساس وجد به خودی خود احساسی مثبت است یا منفی. ما با توجه به ویژگی های روحی و روانی خود احساس وجد را ارزیابی می کنیم؛ چرا که ممکن است، آن میزان از وجدی که یطور معمول در دیگران هست، در ما نباشد. ما باید آن میزان از وجدی که برای ما کمک کننده است، تشخیص دهیم تا بتوانیم از آن به صورت مفید استفاده کنیم.
در نمونه ای دیگر می توان احساس امید را بررسی کرد. همان طور که می‌دانید، در طبقه بندی هیجانات چه مثبت و چه منفی، امید در طیف مثبت قرار می‌گیرد؛ اما این احساس برای فردی که امید کاذب دارد، دیگر مثبت نیست. در واقع، احساس امید که مثبت است، برای این فرد، به صورت معکوس عمل کرده و باعث آسیب رساندن به او شده است. راهکار این مسئله این است که در هر طیف از تجربه احساسات، بهتر است سنجشی صورت گیرد و بر پایه نتیجه سنجش، میزان کارآیی و عملکرد آن احساس مثبت یا منفی را در خود ارزیابی کنیم.
تأثیر احساسات مثبت
احساساتی که سطح روحیه ما را بالا می برند احساسات مثبت در نظر گرفته می شوند مانند سربلندی، امید و شادکامی؛ زیرا این احساسات باعث ایجاد انگیزه مثبت می شوند و ما را به‌سمت اقدامی مؤثر هدایت می کنند تا بتوانیم اهداف خود را پیگیری کنیم. احساسات مثبت بر اعتماد به نفس، نحوه ارتباط با دیگران، انعطاف پذیری، حل نمودن مسائل، برخورداری از رفتاری لطیف، شفقت‌آمیز و همین طور بر سلامت جسمانی تأثیر می‌گذارد. تحقیقاتی که در زمینه واکنش صورت گرفته است، نشان می دهد، برای گذر از شرایط سخت می توانیم از احساسات مثبت خویش کمک بگیریم تا بهتر بتوانیم شرایط به وجود آمده را پشت سر بگذاریم. شاید جالب باشد که بدانید احساسات مثبت در شرایط سخت چگونه به ما کمک می‌کنند. احساسات مثبت با جست وجو و یافتن جنبه های مثبتِ اتفاقات منفیِ پیش‌آمده باعث تنظیم احساس ما شده و به طور مؤثری، به‌عنوان عنصری سازنده، به ما کمک می کنند. احساسات مثبت، اغلب در شرایطی تجربه می‌شوند که اوضاع مناسب و روبه راه باشد. زمانی که احساسات در چنین موقعیت هایی تجربه می شوند، کارکردی مؤثر بر سیستم انسانی خواهند گذاشت و موجب گسترش دامنه توجه، شناخت و رفتار می شوند و در بلندمدت بر خوشبختی، سلامت و تنازع بقا ما نقشی اساسی ایفا می کنند. حالات روحی مثبت، تمایل ما را برای دنبال کردن فکر، ایده و اقدامی خاص بر می انگیزند و به‌عنوان نیروی محرکه ای می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. در واقع، با تجربه احساسات مثبت، نیروی اعتماد در ما زنده می شود. داشتن این نیرو برای ادامه حیات بسیار ضروری خواهد بود.
تأثیر احساسات مثبت بر وضعیت جسمانی
احساسات منفی مانند خشم، ناامیدی، افسردگی و اضطراب، همراه خود رفتارهایی درپی دارند که باعث وارد شدن آسیبی جدی به سلامتی می شود. این رفتارها گاهی اوقات، با مصرف مواد مخدر، بی تحرکی جسمانی و پرخوری همراه است. البته بهتر است، چنین قابلیتی را در خود به وجود آوریم که هر اندازه حس منفی به ما هجوم آورد، آمادگی لازم برای دفاع از خود را داشته باشیم. از سوی دیگر، احساسات مثبت بر کاهش فشار خون بالا و دیابت ملیتوس تأثیر به سزایی دارند. همان طور که در متن های بالا اشاره شد، احساسات مثبت و اعتماد رابطه ای دو سویه دارند. برای نمونه، دو فردی را در نظر بگیرید که از بیماری صعب‌العلاجی رنج می برند؛ اما یکی از آن دو، در کمال تعجب، سلامتی خود را باز می‌یابد. در حالی که فرد دیگر، نه تنها هر روز، از نظر جسمانی تحلیل می‌رود، بلکه کابوس مرگ را هم می بیند. یکی از مهم ترین علت های این تفاوت، سطح اعتماد و امید در این دو نفر است. همان طور که پیشتر گفته شد، بین احساسات مثبت و اعتماد رابطه ای دو سویه وجود دارد. در نتیجه، این اعتماد و امید بر سیستم روانی و جسمانی فرد اثر می گذارد و باعث بهبودی او می شود و لازم به یادآوری است که نیروی اعتماد و امید به خودی خود، فعال نمی‌شود و باید برای شکوفایی آن کاری درونی انجام داد تا بتوانیم بعدها اثرات آن را در خود ببینیم.
تأثیر وضعیت جسمانی بر احساسات
با اینکه احساسات بر جسم ما تأثیر می گذارند، اما نباید منکر این شد که وضعیت جسمانی ما نیز بر حالات روحی و احساسات ما تأثیر‌گذار است. برای مثال، اگر ما هنگام راه رفتن شانه‌های خود را خمیده کنیم و به‌اصطلاح قوز کنیم و راه برویم، احساساتی که تجربه خواهیم کرد، سستی و بی حالی و بی اعتماد به نفسی است. این در حالی است که اگر تصمیم بگیریم و شیوه راه رفتن خود را تغییر دهیم یعنی شانه های خود را صاف کنیم و حالت راه رفتن خود را تغییر دهیم، احساس نشاط بیشتر و نیز احساس اعتماد به نفس خواهیم کرد. تحقیقات بسیاری نشان داده‌اند که یکی از راه های مؤثر برای تغییر حالات روحی خود، تغییر حالات چهره یا بدن است. برای مثال، اگر غمگین هستیم، کافی است، حالت چهره خود را به شکل خندان درآوریم یعنی لب ها و دهان و گونه های خود و حتی چشمان خود را به حالتی که هنگام خندیدن داریم، تغییر دهیم. در این‌صورت، احساس غم کمتری را احساس خواهیم کرد.
بطور خلاصه، در این فصل، به تعریف احساسات مثبت و منفی پرداختیم و اشاره ای به دسته بندی آن داشتیم. سپس، تأثیری که احساسات مثبت بر وضعیت جسمانی دارند و برعکس تأثیری که وضعیت جسمانی ما بر حالات و روحیه ما دارند را بررسی کردیم.
