تشخیص و درمان اختلال استرس پس از سانحه (ptsd) در کودکان و نوجوانان – پرونده ویژه

بچه های مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه حساسیت بیش از حدی نسبت به خطرات محیطی دارند و مشکلات خواب در آن ها بسیار رایج است که به صورت مشکل در به خواب رفتن یا بیدار شدن های مکرر در طول شب نمود پیدا می کند. بسیاری از بچه ها نسبت به قبل تحریک پذیر تر می شوند و مشکلاتی را در تمرکز و توجه؛ به ویژه در انجام تکالیف مدرسه گزارش می کنند. علاوه بر این ؛ کودکان و نوجوانان  تغییراتی شناختی نیز تجربه می کنند ؛ این تغییرات شناختی ممکن است در قالب افکار خودآیند منفی (NATs) باشد که در آن بچه ها احساس می کنند دنیا جای بسیار خطرناکی است یا زندگی آن ها بسیار ناپایدار و شکننده خواهد بود.

علی رغم مطالعات انجام شده بر روی اختلال استرس پس از سانحه در جمعیت های بزرگسال ؛ پژوهش های اندکی  در زمینه ی میزان مواجهه کودکان و نوجوانان با رویداد های آسیب زا و نیز شیوع این اختلال در آن ها صورت گرفته است . تحقیقات نشان می دهد کودکان و نوجوانانی که یک رویداد آسیب زا را تجربه کرده اند ؛ در معرض خطر بالاتری از ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه قرار دارند . در مجموع ؛ مطالعات انجام شده در این حوزه نرخ شیوع اختلال استرس پس از سانحه را در کودکان و نوجوانان بین ۶ تا ۹ درصد تخمین می زنند که در آن دختران دوبرابر بیشتر از پسران به این اختلال مبتلا می شوند.

بخش اعظمی از مطالعات مربوط به همه گیر شناسی اختلال استرس پس از سانحه در کودکان و نوجوانان ؛ به دنبال رویدادهایی نظیر بلایای طبیعی ؛ سوء استفاده جنسی و تصادفات انجام گرفته است که به دلیل تفاوت های روش شناختی ؛ این مطالعات نیز با نتایجی مختلفی همراه بوده اند.

 برای مثال ؛ بررسی های صورت گرفته بر روی کودکان و نوجوانان پس از بلایای طبیعی نشان می دهد که ۳۰ تا ۵۰ درصد از بچه ها پس از تجربه ی چنین رویداهایی علائم اختلال استرس پس از سانحه را نشان می دهند که ۵ تا ۱۰ درصد آن ها واجد ملاک های کامل تشخیص PTSD هستند.

آیا می دانستید سوء استفاده جنسی از شایع ترین عوامل ابتلای کودکان و نوجوانان به اختلال استرس پس از سانحه است؟!

مطالعات نشان می دهد که نرخ شیوع PTSD در کودکان و نوجوانان قربانی سوء استفاده جنسی ؛ در دامنه ای از صفر تا ۹۰ درصد متغییر است. بررسی های انجام شده بر روی کودکان و نوجوانانی که تصادفات جاده ای را تجربه کرده اند نیز نشان می دهد که میزان شیوع اختلال استرس پس از سانحه در آن ها از ۱۴ تا ۲۹ درصد متغییر است.

مطالعه ی فرا تحلیلی فلچر ۱۹۹۶ ؛ با جمع بندی بخشی از پژوهش های صورت گرفته در زمینه ی همه گیر شناسی PTSD در کودکان و نوجوانان ؛ به نتیجه گیری نسبتا جامعی از میزان شیوع این اختلال در جمعیت های جوان دست یافته است. نتایج این مطالعه که شامل ۳۵ پژوهش و ۲۶۹۷ کودک و نوجوان دارای سابقه تجربه ی یک رویداد آسیب زا بود نشان داد که ۳۶ درصد از این بچه ها ملاک های لازم برای تشخیص اختلال استرس پس از سانحه را دارا هستند؛ این در حالی است که میزان PTSD در جمعیت های بزرگسالان ۲۴ درصد تخمین زده می شود.

 علاوه بر این ؛ طول مدت علائم نیز تغییر می یابد؛ تقریبا نیمی از افراد در ظرف مدت سه ماه به طور کامل بهبود می یابند؛ در حالی که برخی دیگر بیش از ۱۲ ماه و در مواردی بیش از ۵۰ سال علائم اختلال استرس پس از سانحه را تجربه می کنند. بازگشت علائم یا تشدید آن ها نیز ممکن است در پاسخ به یادیار های رویداد های آسیب زای اصلی؛ عوامل استرس زای زندگی یا رویداهای آسیب زای جدید رخ دهد.

تجلی بالینی علائم تجربه ی مجدد در سنین مختلف متفاوت است ؛  این علائم در کودکان بالاتر از شش سال ممکن است به صورت رویاهای ترسناک بدون محتوای مختص به رویداد آسیب زا نمایان شوند؛ اما در کودکان کمتر از شش سال ؛ علائم تجربه مجدد بیشتر از طریق بازی هایی که مستقیما یا به شکلی نمادین با رویداد آسیب زا در ارتباط هستند ؛ ابراز می شوند. 

گاهی اوقات ؛ والدین  به طیف گسترده ای از تغییرات هیجانی و رفتاری ایجاد شده در فرزندانشان اشاره می کنند . علاوه بر اجتناب ؛ بچه ها ممکن است به یادیارهای رویداد آسیب زا نیز اشتغال ذهنی پیدا کنند. به دلیل محدودیت های کودکان در ابراز افکار یا نام گذاری هیجان ها ؛ تغییرات منفی در خلق یا شناخت معمولا شامل تغییرات خلقی اولیه هستند. گاهی اوقات بچه ها چندین رویداد آسیب زا را به صورت همزمان تجربه می کنند ( برای مثال سوء استفاده جسمی و مشاهده خشونت خانوادگی‌) که در این حالت و  در وضعیت های مزمن ممکن است قادر به مشخص کردن شروع علائم نباشند.

رفتار اجتنابی در کودکان کم سن و سال ممکن است با بازی یا رفتارهای اکتشافی محدود ؛ در کودکان سنین مدرسه به صورت کاهش شرکت در فعالیت های جدید و در نوجوانان به  صورت  عدم تمایل برای دنبال کردن فرصت های تحولی ( برای مثال یاد گرفتن رانندگی) نمایان شود.

در نوجوانان ممکن است باورهایی مبنی بر بیگانگی از همسالانشان شکل بگیرد و اشتیاق آن ها برای تجربه ی آینده کاهش یابد. رفتار تحریک پذیر یا پرخاشگرانه در کودکان و نوجوانان نیز می تواند در روابط با همسالان و رفتارهای مرتبط با مدرسه خلل  ایجاد کند. در نهایت ؛ بی پروایی نیز منجر به آسیب ناگهانی به خود یا دیگران ؛ هیجان خواهی یا رفتارهای خطرناک در کودکان و نوجوانان می شود.( انجمن روان پزشکی آمریکا ).  نظریه های روان شناختی مختلفی برای اختلال استرس پس از سانحه وجود داردکه در درس های بعدی به معرفی آنها می پردازیم.