نقاط ضعف و قوت نقش مهمی در تعیین سرنوشت ما دارد، اما این موضوع تنها زمانی بر روی ما تاثیر می گذارد که نسبت به آن ها شناخت کافی پیدا کنیم، البته منظور ما از تعیین سرنوشت، برپایی آینده ای ایده آل است. عدم شناخت کافی نسبت به نقاط ضعف و قوت باعث پایین آمدن اعتماد به نفس، خیال پردازی و رفتن به مسیرهای غیر واقعی و خیالی می شود.
همه ی ما حداقل یک پاشنه ی آشیل، یعنی یک نقطه ی ضعف یا موردی برای احساس ناامنی یا آسیب پذیری داریم که پیوسته ما را به اشتباه می اندازد که این یک مشکل روان شناختی عمیقی نخواهد بود. در واقع آدم هایی که اصرار دارند نقطه ضعف ندارند، به احتمال خیلی زیاد کسانی هستند که پاشنه ی آشیل آن ها این است که خیال می کنند باید کامل و بدون نقص باشند!
بیشتر آدم ها هرگز به دلیل نقطه ضعف خود به دنبال روان درمانی نمی روند،با این حال همه ی ما از برخی آسیب پذیری ها رنج می بریم که با ارتباطات صمیمانه، شغل و رضایت شخصی ما همراه خواهد بود. کشف پاشنه ی آشیل می تواند آغاز تغییر نقطه ضعف ما به نقطه ی قوت ما باشد.
پاشنه ی آشیل در روانشناسی چیست؟
اصطلاح پاشنه ی آشیل برگرفته از افسانه ای یونانی درباره ی جنگ جویی بزرگ به نام آشیل است. برطبق این افسانه، وقتی مادر آشیل او را در رودخانه ی استیکس فرو برد تا رویین تن شود، آب همه ی بدن او به جز پاشنه ی پای او را فرا گرفت، جایی که مادرش آن را گرفته بود و آب به آن جا سرایت نکرد. این نقطه ضعف پاشنه اش، هم گواهی بر انسان بودنش بود و هم نقطه ای بالقوه برای شکستن. آشیل به جای پذیرش آسیب پذیری اش و کسب تجربه از آن، جسورانه در پی اثبات شکست ناپذیر بودنش بود. آشیل پیوسته خودش را در معرض حمله قرار می داد و در چندین جنگ پیروز شد تا این که رقیبش پاریس تیری مهلک را به سوی پاشنه اش شلیک کرد و او را از پا درآورد.
پاشنه ی آشیل به بخشی از خودمان اشاره دارد که بزرگ ترین مانع و چالش پیش روی ما است. اگر بتوانیم پاشنه ی آشیل خود را بپذیریم و از آن بیاموزیم، این پاشنه می تواند منبع قدرت محرکی برای رشد ما و بخش ضروری انسان بودن ما باشد، با این حال، بیشتر اوقات ما شبیه آشیل هستیم و از آسیب پذیری اجتناب می کنیم و آن را نمی پذیریم و نقاط قوت خود را فراموش می کنیم.
عارضه ی آشیل چیست؟
عارضه ی آشیل بهایی است که ما برای اجتناب از پاشنه ی آشیل خود می پردازیم. اگر ما سعی کنیم پاشنه ی آشیل خود را نادیده بگیریم؛ آن را سرکوب یا انکار کنیم، این پاشنه گرایش خواهد داشت که وقتی کم ترین انتظار را داریم، دوباره ظاهر شود. این پدیده ی که از هر چه اجتناب کنیم، استمرار می باید، اصل روان شناختی قدرت مندی است. حتی اگر کار یا ارتباط اصلی خود را تغییر دهیم، به نظر می رسد پاشنه ی آشیل ما در پی ما خواهد آمد.
پدیده ی عارضه ی آشیل می تواند از راه های متفاوت آشکار شود:
- پاشنه ی آشیل ما ترس از طرد شدن در عشق و تنها ماندن است، از این رو از هر گونه ارتباط صمیمی با هر کسی یا تعهد احساسی اجتناب می کنیم و تنها می مانیم.
- پاشنه ی آشیل ما ترس از بد اخلاق شدن ما است. از این رو، از ابراز خشم خود بابت آزردگی های جزئی در قبال همسر، رئیس یا فرزندان اجتناب می کنیم تا این که روی هم جمع می شوند و ما نمی توانیم خشم خود را مهار کنیم.
- پاشنه ی آشیل ما نگرانی درباره ی وزن ما است، از این رو به خودمان قول می دهیم بعد از این که پنج کیلو وزن کم کردیم، برای لباسی نو، شغلی جدید و ارتباطی بهتر آماده خواهیم بود. با این حال بعد از چندین رژیم، بعد از کاهش وزن و دوباره به دست آوردن وزن از دست داده، احساس ناامنی ما درباره ی وزن ما باقی می ماند.
- پاشنه ی آشیل احساس به دام افتادن در ازدواجی ناکام است. ما به خاطر بچه ها نیمی از زندگی مشترک خود را با هم سپری می کنیم و در نیمه ی دوم، باز هم با یک دیگر می مانیم، چون برای جدایی خیلی دیر است.
- پاشنه ی آشیل التهاب پوستی است که بعد از این که تحت استرس قرار می گیریم، نمایان می شود. هر چه بیشتر در مقابل عوامل اصلی اضطراب مقاومت کنیم، التهاب پوستی ما بیشتر می شود و لکه های بیشتری نمایان می شوند و استرس بیشتری احساس خواهیم کرد.
- پاشنه ی آشیل ما ترس از به اندازه ی کافی خوب نبودن از نظر جنسی یا مالی است، با این حال هر قدر هم در ارتباط جنسی خوب عمل کنیم یا پول در آوریم، نیاز به اثبات مداوم خودمان باقی می ماند. تا وقتی از پاشنه های آشیل بگریزیم و به احساس لیاقت خود شک کنیم، هرگز نمی توانیم احساس رضایت کنیم، چه از نظر جنسی و چه از نظر مالی.
اما نکته ی مهم این جا است که ما می توانیم از طریق انرژی و خلاقیت خود با عارضه ی آشیل روبه رو شویم. اجتناب از پاشنه ی آشیل مثل این است که بخواهیم با ترمز کردن رانندگی کنیم، ما ان قدر عادت کرده ایم پاشنه های آشیل خود را پنهان، انکار یا سرکوب کنیم که حتی از خودمان نپرسیده ایم : « از چه چیزی هراس دارم؟» یا « چرا وانمود می کنم که بی نقص و شکست ناپذیر هستم؟»
ما انسان ها از قضاوت هایی که دیگران درباره ی ما می کنند، می ترسیم، حتی نگرانیم که آن ها قضاوت هایی را که درباره شان می کنیم، کشف کنند، ما احساس انزوا می کنیم، انگار که هیچ کس نمی تواند احساس نا امنی یا آسیب پذیری ما را درک کند، در واقع ما می ترسیم که نقطه ضعفی نشان دهیم، نه تنها به غریبه ها که گاهی مناسب است، بلکه به اشخاصی که عاشقشان هستیم.
آیا به راستی می توانیم به والدین، خواهر، برادر، همسر یا فرزندان خود اعتماد کنیم؟! آیا می توانیم در ارتباطی صمیمانه صریح و آشکار باشیم و خودمان را در معرض آسیب پذیری قرار دهیم؟! آیا در خطر کردن یا پذیرش نقص های خود خوب هستیم؟! آیا می توانیم نقایص خودمان و دیگران را بپذیریم و فراموش کنیم؟!
حتی آدم های طبیعی با عملکرد خوب هم خصوصیاتی دارند که مانع از رسیدن به توانایی کامل و ارتباطات شخصی و شغل شان می شود، البته ممکن است فی البداهه ندانیم که این عوامل چه هستند، اما اگر اوقاتی را در نظر بیاوریم که احساس آسیب، خشم یا ناتوانی در خلاقیت و دوست داشتنی بودن می کنیم، در بیشتر موارد مشکل از پاشنه ی آشیل ما است. روشی خوب که پاشنه های آشیل خود را کشف کنیم این است که به دقت همه ی « به جزها » و « فقط اگر ها » را در نظر بگیریم:
۱.به طور کلی درباره ی خودم احساس خوبی دارم به جز در مورد ……..
۲.به بدنم و ظاهرم افتخار می کنم به جز……..
۳.از پیشرفت هایم در زندگی احساس رضایت می کنم به جز…..
۴.اختیارم را از دست نمی دهم به جز ……
۵.به طور معمول خلق و خوی خوبی دارم به جز…..
۶.دیگران مرا تحقیر نمی کنند مگر در مورد…..
۷.احساس می کنم به راحتی می توانم با دیگران همراه شوم به جز……
۸.من احساس خوبی دارم به جز در مورد…..
۹.ازدواج یا ارتباطات عاشقانه ام ارضا کننده تر می شد فقط اگر….
۱۰.موفق تر می شوم فقط اگر….
۱۱.می توانستم خوشحال تر باشم فقط اگر…
فواید شناخت نقاط قوت و ضعف چیست؟
کسی که نسبت به نقاط قوت و توانایی های خود شناخت لازم داشته باشد، مسیر زندگی را مطابق با توانایی خود انتخاب می کند، پس قطعا احتمال موفقیت ما در راه هایی که در آن ها توانایی و پتانسیل لازم را داریم، بسیار زیاد خواهد بود. یکی از علت های مهمی که بسیاری از افراد در زندگی با شکست مواجه می شوند، انتخاب مسیرهای نادرست و اشتباه است که با توانایی های ما همخوانی ندارد.
شناخت نقاط قوت در زندگی باعث افزایش میزان اعتمادبه نفس ما می شود و می تواند عزت نفس ما را افزایش دهد. اگر هر انسانی بداند از چه قدرتی برخوردار است و چه کارهایی می تواند انجام دهد، ارزش و احترام بیشتری برای خود قائل خواهد بود.
