یکی از مهمترین مهارتهای ارتباطی جهت برقراری ارتباط اثربخش، مهارت فن بیان و سخنوری است. اینکه برخی افراد در طول تاریخ ماندگار میشوند و از آنها بعنوان افرادی تاثیرگزار نام برده میشود به توانایی آنها در سخنوری و همچنین اقناع اندیشه های تعداد زیادی از مخاطبانشان باز میگردد. حتی افردی مثل هیتلر علیرغم داشتن عقاید بسیار افراطی، تنها به واسطه مهارت در این حوزه به موفقیتهای بزرگی دست پیدا کردند.
در واقع مباحث مربوط به نفوذ کلام و اقناع، دارای سابقه ای طولانی بوده و اکثر کارشناسان مبانی این مهارت را منتسب به ارسطو میدانند. در واقع محور اصلی در این مقاله یکی از مهمترین و البته قدیمی ترین مهارتهای ارتباطی است که توسط بشر بکار گرفته شده است. این مهارت مربوط به قشر خاصی نیست و در خصوص تمامی افراد و مشاغل کاربرد دارد.
[aparat id=”7rsSG”]
فن بیان و سخنوری به چه معناست؟
برای فن بیان و سخنوری تعاریف متعددی وجود دارد. در واقع اگر بخواهیم این واژه ها را به ساده ترین حالت ممکن معنا کنیم، متوانیم به این دو جمله سوالی اکتفا کنیم: چه بگوییم؟ و چگونه بگوییم؟
در ادامه به تفکیک در خصوص تعاریف و مبانی فن بیان و سخنوری خواهیم پرداخت.
تعریف فن بیان و مبانی آن
مهمترین تعریفی که میتوانیم برای فن بیان در نظر بگیریم این عبارت است: بیان یک محتوای ارزشمند با رعایت تکنیکهای صحیح کلامی. در واقع فن بیان خروجی افکار ماست که در کلام بروز میکند.
فن بیان آخرین مرحله سخنرانی و سخن گفتن میباشد که حاصل مدتهای طولانی تلاش و برنامه ریزی بوده و در نهایت منجر به توانایی سخن گفتن ما به شیوه ای بلیغ و روان میگردد.
[aparat id=”GbhTq”]
مبانی و الزامات فن بیان
برای کسب و همچنین تقویت این مهارت به ابزار و الزاماتی نیاز داریم که به تعدادی از مهمترین آنها میپردازیم:
تنفس صحیح
یکی از مهمترین مبانی فن بیان، چگونگی درست تنفس کردن میباشد که در مقالات بعدی بطور کامل به آن خواهیم پرداخت. در اینجا فقط به این نکته اکتفا میکنیم که روش تنفس صحیح در حوزه فن بیان همان روش تنفسی دیافراگمی میباشد.
کیفیت صدا
برخی گمان میکنند که صدای خوب ذاتی است و هیچکس نمیتواند صدای معمولی یا ضعیف خود را به صدایی تاثیرگزار تبدیل نماید. اما این طرز فکر کاملا اشتباه است و هر فردی میتواند با تکیه بر تکنیکها و تمریناتی خاص به صدایی جذاب و اثربخش دست پیدا کند.درمقالات بعدی به تمامی این تکنیکها و تمرینات اشاره خواهیم کرد. محکم، شمرده و البته رسا صحبت کردن مهمترین فاکتورهای یک صدای با کیفیت هستند.
تلفظ صحیح
برای اینکه بتوانیم حروف و واژه ها را بطور صحیح تلفظ کنیم باید اصول تنفس صحیح و تمرینات منظم صداسازی را جدی گرفته و در تقویت اندام گفتاری بخصوص عضلات زبان و لبها بکوشیم.
فراگیری تکنیکها
برخی از مهمترین تکنیکهایی که برای فن بیان ملزم به آموختن آنها هستیم عبارتند از :
فراز و فرود صدا
اگر در طول صحبت کردن از صدای مونوتن و یکنواخت استفاده کنیم، مخاطب و یا حداقل توجه کامل او را از دست خواهیم داد. پس حتما باید فراز و فرود صدا را جدی بگیریم تا توجه و کنجکاوی مخاطب را در اختیار بگیریم.
مکث در کلام
تصور کنید تمام کلام خود را بدون هیچ درنگ و مکثی با مخاطب در میان بگذارید. در اینصورت فرصت تجزیه و تحلیل را از طرف مقابل خود گرفته و باعث خواهید شد تا اصطلاحا او از شما جا بماند. بنابراین اگر مشتاق تقویت فن بیان خود هستید حتما انواع مکثها را بیاموزید.
[aparat id=”8zVDL”]
تمپ و آکسان گذاری
این دو تکنیک کاملا مجزا میزان شور و حرارات و همچنین نقطه گذاری شما روی مطالب حساس کلام را نمایش میدهند. حتما برای آموختن آنها وقت بگذارید.
بکارگیری لحن صحیح
لحن اشتباه، در ذهن مخاطب تصویری غلط ایجاد کرده و حسی نادرست را در وی بوجود می آورد. ممکن است هدف ما از بیان مطلبی مثبت و به نفع مخاطب باشد اما با بکارگیری لحنی نامناسب، حسی منفی را به وی منتقل کرده و از برقراری ارتباطی موثر و مثبت بازبمانیم.
در هر صورت این مهارت کاربردهای فراوانی دارد که برخی از آنها عبارتند از: توانایی سخنرانی در جمع؛ مشاغلی همچون گویندگی و مجری گری یا مشاوره و وکالت؛شرکت در جلسات مصاحبه، مذاکره یا معارفه؛ استیفای حق، بیان احساسات و بطور کلی برقراری هر گونه ارتباط موثر.
موضوع اساسی اینجاست که فن بیان هرگز به معنای خوش صدا بودن، پرحرفی و حاضر جوابی نیست و این ما نیستیم که مشخص میکنیم که صاحب این مهارت هستیم بلکه دیگران میتوانند درخصوص این موضوع درباره ما اظهار نظر کنند.
[aparat id=”JIChp”]
راههای تقویت فن بیان
برای تقویت این مهارت میبایست از طریق تمرین، تکرار و البته تمرکز واضح و شمرده سخن گفتن را برای خود بصورت بک عادت دراوریم، از طریق روشهای کاربردی اعتماد بنفس خود را بالا برده و آرامش خود را افزایش داده و کنترل استرس درونی خود را به دست بگیریم. توجه به روشهای صحیح تنفس و همچنین زبان بدن مناسب نیز از دیگر راهکارهای تقویت این مهارت ارزشمند اجتماعی است. برای مثال اکر ما بتوانیم به هنکام سخن گفتن، وضعیت بدن خود را در حالت بالا و بیرون قراردهیم یعنی سر خود را کاملا بالا گرفته و شانه های خود را صاف کنیم ، علاوه بر اینکه در نظر دیگران فردی مصمم و بااعتماد به نفس بالا شناخته خواهیم شد بلکه با این وضعیت میتوانیم از روشهای تنفسی عمیقتر بهره برده و همچنین بتوانیم استرس خود را کنترل کنیم.
سخنوری
توانایی یا در واقع همان مهارت چه گفتن در واقع به معنای توانایی سخن گفتن با تکیه بر اطلاعات کافی و کامل در زمان و مکان مناسب است به نحوی که بتوانیم منظور خود را به میزان قابل قبول به مخاطب خود منتقل کنیم. در واقع مهارت سخنوری بر خلاف فن بیان که چگونه گفتن را به ما می آموزد بر این نکته تاکید میکند که ما چه بگوییم.
6 مرحله اساسی سخنوری
برای اینکه بتوانیم به توانمندی لازم در سخنوری دست پیدا کنیم باید این شش مرحله را مد نظر قرار دهیم:
مهارت گوش کردن موثر
در واقع اولین مرحله از سخنوری به توانایی ما در خوب گوش کردن به سخنان دیگران بازمیگردد. از این طریق میتوانیم علاوه بر ایجاد حس مثبت و جلب اعتماد در مخاطب، به اطلاعات ارزشمندی دست پیدا کرده و سخنان خود را بر اساس نیازها و علایق طرف مقابل تنظیم کنیم.
قبل از سخن گفتن فکر کنیم
هرگز نمیتوانیم بدون فکر کردن از واژه های مناسب استفاده کرده و نظر مخاطب را جلب کنیم. تفکر لازمه انجام صحیح هر اقدامی است.
با مخاطب تماس چشمی داشته باشیم
شاید این مورد بی ارتباط با موضوع سخنوری بنظر برسد. ولی جالب اینجاست که ما میتوانیم با تکیه بر بعضی مهارتهای غیر کلامی از جمله تماس چشمی حس صمیمیت را در در مخاطب ایجاد کرده و از این طریق بتوانیم راحتتر او را متقاعد ساخته و حرفهای خود را در نظر او صحیح و باورپذیر جلوه دهیم.
بصورت شفاف و واضح صحبت کنیم
رمز سخنوری در واضح و قابل فهم صحبت کردن است. ما هرگز نمیتوانیم ارزشمندترین مطالب را بازبانی گنگ و غیر قابل فهم به مخاطب انتقال دهیم. بنابراین باید شفاف صحبت کردن را جدی بگیریم.
بجای استفاده از تکه کلامها به تسلط کلامی دست پیدا کنیم
اگر بتوانیم بر کلام خود مسلط شویم هرگز در طول صحبت دچار قطعی کلام یا اصطلاحا من من کردن نشده و در نظر مخاطب فردی توانمند و دارای اعتماد به نفس شناخته خواهیم شد. لازمه تسلط کلامی، مطالعه فراوان و تسلط بر موضوع مورد گفتگو میباشد. همیشه در ابتدا باید بدانیم که چه بگوییم بعد فکری برای چگونه گفتن خواهیم کرد.
شوخ طبعی و ظرافت را فراموش نکنیم
یک سخنور توانمند به مخاطب خود اهمیت میدهد و هرگز به گونه ای صحبت نمیکند که او دچار خستگی و بی حوصلگی شود. بنابراین حتما در کلام خود از طنز و شوخ طبعی البته از نوع محترمانه و فتخر آن استفاده کرده و رگ خواب مخاطب را بدست میگیرد. البته لازم است بدانیم که استفاده از طنز و شوخی مثل راه رفتن بر روی یک تار موست و هرگونه زیاده روی، بی تدبیری و سوء مدیریت، سخنران را به سقوطی وحشتناک دچارمیسازد.
برای تقویت سخنوری میبایست از مخاطب خود بازخورد گرفته و آنها را مورد تجزیه و تحلیل قراردهیم.
هدف از سخنوری افزایش اثربخشی ارتباطات شفاهی بوده و برخی از الزامات آن عبارتند از:
استعداد، علاقه و گرایش، آموزش، دانش و اطلاعات و البته تمرین مستمر.
یک سخنور حرفه ای، کمیت و کیفیت را توامان در نظر میگیرد، از مرتبط بودن مطالب مطمئن بوده و از روشهای صحیح و مناسب برای بیان عبارات خود استفاده میکند.
موانع سخنوری و فن بیان
برخی از مهمترین موانع در سخنوری و فن بیان عبارتند از:
استرس و اضطراب، عدم تسلط و نداشتن دانش و اطلاعات کافی، شرایط مکانی و زمانی از جمله تعداد حضار و یا اندازه محل برگزاری جلسه، جدی نگرفتن تمرینات ضروری و …
سخنوران و سخنرانان همواره نقش بی بدیلی در انقلابها و نشر تمدن و فرهنگها داشته اند و این موضوع بر هیچکس پوشیده نیست. اگر میخواهید وارد این حوزه شوید باید به اهمیت آن واقف بوده و بدانید که این مسیر بسیار دشوار و طاقت فرسا بوده وبرای موفقیت در آن باید به صبر، پشتکار و دانش کافی مجهز باشید در غیر اینصورت هرگز به اهدافی که در ذهن میپرورید دست نخواهید یافت.
مقالات مرتبط با این نوشتار :
