حسابداری دولتی بخشی جدایی ناپذیر از سازمان‌ها در امور بودجه و روند اظهارنامه‌های مالیاتی است و هر شرکت به حداقل یک حسابدار دولتی برای این امور نیاز دارد. هدف اصلی از اجرای این فرآیندها، برنامه ریزی و تصمیم گیری در مورد کنترل بودجه است.
گروه حساب مستقل
با توجه به این که در قانون بودجه، ردیف های درآمدی و هزینه ای مشخص می باشند و ما طبقه بندی هایی داریم که هدف اصلی آن مشخص بودن منابع درآمدی و محل هزینه کرد آن ها می باشد، بنابراین باید انعکاس رعایت طبقه بندی بودجه ای را در حسابداری دولتی مشاهده کنیم.
گروه حساب های مستقل دارای ویژگی های مشترک زیر هستند:
- از یک منبع خاص تغذیه می شوند، (مثلا گروه حساب های درآمد عمومی و یا گروه حساب های درآمد اختصاصی)
- برای ثبت و نگه داری عملیات آن ها از سر فصل جداگانه و مستقل از سایر حساب ها استفاده می شود.
- بین اجرای هر یک از گروه حساب ها موازنه برقرار می باشد.
- منابع مالی هر گروه حساب فقط جهت هزینه های همان گروه حساب قابل مصرف است. دریافت و پرداخت هر گونه حساب ربطی به سایر گروه حساب ها ندارد و این یعنی گروه حساب مستقل.
اعتبار
مبلغی که در قانون بودجه هر سال برای مصرف معین برای هر دستگاه اجرایی در نظر گرفته شده است و در قالب برنامه یا طرح به دستگاه اجرایی ابلاغ می گردد، این مبلغ به این معنا است که دستگاه اجرایی مجاز است حداکثر تا آن مقدار در آن برنامه یا طرح هزینه نماید، این رقم مصوب است و غالبا به آن اعتبار مصوب می گویند.
پرداخت های غیر قطعی و قطعی
هرگونه پرداخت که در پایان چرخه حسابداری دولتی (مراحل حسابداری دولتی) باشد، پرداخت قطعی و در غیر این صورت پرداخت غیر قطعی می باشد. پرداخت های قطعی را می توان به هزینه منظور نمود.
دیون
به کلیه ی بدهی های دولت، دیون می گویند. دیون بر دو دسته اند:
دیون با محل
دسته اول بدهی هایی است که ایجاد می شوند و در سال اجرایی بودجه، تخصیص و اعتبارات مصوب دارند، اما خزانه بنا به علت های متفاوت نقدینگی نداشته و یا در اختیار دستگاه اجرایی قرار نگرفته است و یا سال مالی تمام شده باشد، اما مراحل انجام هزینه به اتمام نرسیده باشد، به این دیون با محل گفته می شود.
دیون بلامحل
دسته دیگر دیون بلامحل نام دارند که عبارت اند از بدهی های خارج از پیش بینی، مثلا احکام قضایی و هزینه های آب و برق که در سال مالی خود پرداخت نشده است.
پیش پرداخت
پرداختی که به موجب قرارداد ها و یا صدور احکام از محل اعتبارات قبل از تعهد صورت می گیرد.
علی الحساب
پرداختی که به منظور ادای قسمتی از تعهد که با رعایت مقررات، پرداخت می شود.
درآمد شرکت های دولتی
عبارت است از درآمد هایی که در قبال ارائه خدمات، فروش کالا و سایر فعالیت هایی که به موجب قوانین و مقررات مجاز انجام می شوند، به دست می آید.
ذیحساب
ماموری که به موجب حکم وزارت امور اقتصادی و دارایی از بین مستخدمین رسمی واجد صلاحیت به منظور اعمال نظارت و تامین لازم در اجرای مقررات مالی و محاسباتی در سازمان های دولتی و شرکت های دولتی منسوب می شود.
وظایف ذیحساب چیست؟
- نگهداری و نظارت اموال دولتی.
- نگهداری وجوه، سپرده ها و اوراق بهادار.
- نظارت و حفظ اسناد و دفاتر مالی.
- نظارت بر امور مالی و تنظیم حساب ها.
تنخواه گردان
تنخواه گردان پرداخت وجهی است که ذیحساب به افراد درون سازمان می دهد که خرج نمایند و فاکتور های مربوط را جهت سند زدن به ذیحساب تحویل بدهند.در نظام حسابداری دولتی تنخواه گردان به چهار دسته تقسیم می شود:
۱. تنخواه گردان خزانه
اعتبار بانکی در حساب درآمد عمومی نزد بانک مرکزی جمهوری اسلامی، که به موجب قانون اجازه استفاده از آن به میزان معین در سال مالی برای رفع احتیاجات نقدی خزانه همان سال، به وزارت امور اقتصادی و دارایی داده می شود تا پایان همان سال به بانک مرکزی برگشت داده شود. میزان تنخواه گردان خزانه حداکثر تا ۳ درصد بودجه عمومی دولت تعیین می شود.
۲. تنخواه گردان استان
وجهی که خزانه از محل اعتبارات مصوب به منظور پرداخت هزینه های دستگاه های اجرایی تابع نظام بودجه ی استانی، در اختیار نمایندگی خزانه در مرکز استان قرار می گیرد.
۳. تنخواه گردان حسابداری
عبارت است از وجهی که خزانه یا نمایندگی خزانه در استان از محل اعتبارات مصوب برای انجام برخی از هزینه های سال جاری در اختیار ذیحساب قرار می دهد.
۴. تنخواه گردان پرداخت
وجهی که از طرف تنخواه گردان حسابداری یا از طرف ذیحساب با تایید وزیر و رئیس موسسه برای انجام برخی از هزینه های واحد در اختیار فردی که به موجب قانون مجاز به دریافت تنخواه گردان می باشد قرار داده می شود.
درآمد های عمومی
عبارت است از درآمد های وزارت خانه ها، موسسات دولتی، مالیات، سود سهام شرکت های دولتی و سایر درآمد هایی که در قانون بودجه کل کشور به عنوان درآمد عمومی منظور می شود.
درآمد اختصاصی
عبارت است از درآمد هایی که به موجب قانون برای مصرف یا مصارف خاص در بودجه کل کشور تحت عنوان درآمد های اختصاصی منظور می گردد.
سایر منابع تامین اعتبار
عبارت است از منابعی که تحت عنوان وام، انتشار اوراق قرضه و برگشتی از پرداخت های سال های قبل که ماهیت درآمد ندارند.
مراحل هزینه یا خرج
در نظام حسابداری دولتی برای آن که خرج یا هزینه ای صورت پذیرد باید طی شش مرحله انجام شود:
۱. مرحله تشخیص
عبارت است از تعیین و انتخاب کالا و خدمات و سایر پرداخت هایی که کسب یا انجام آن ها برای رسیدن و دستیابی به اجرای برنامه های دستگاه اجرایی ضروری است. اختیار و مسئولیت تشخیص به عهده ی وزیر یا رئیس موسسه است.
۲. مرحله تامین اعتبار
عبارت است از اختصاص دادن تمام یا قسمتی از اعتبارات مصوب برای هزینه ی معین. مسئولیت تامین اعتبار به عهده ی ذیحساب دستگاه دولتی است.
۳. مرحله تعهد
یعنی ایجاد دین برای دولت ناشی از:
- تحویل کالا یا انجام خدمات.
- اجرای قرار دادهایی با رعایت مقررات.
- احکام صادر شده از مراجع قانونی.
- پیوستن به قرار داد های بین المللی و عضویت در سازمان های بین المللی.
۴. مرحله ی تسجیل
عبارت است از تعیین میزان بدهی قابل پرداخت به موجب اسناد و مدارک اثبات کننده ی بدهی. اختیار و مسئولیت تسجیل به عهده ی رئیس موسسه می باشد.
۵. مرحله صدور حواله
حواله، اجاره ای است که کتبا توسط رئیس موسسه، بر عهده ی ذیحساب صادر می گردد تا بر اساس آن مدارک مثبته پرداخت کند.
۶. مرحله تطبیق مقررات و پرداخت وجه به ذینفع
در این مرحله اسناد صادره از دستگاه اجرایی در ذیحساب سازمان با قوانین و مقررات تطبیق داده می شود و سپس میزان بدهی به ذینفع پرداخت می شود.
مقالات مرتبط با این نوشتار:
