مبنای تعهدی تعدیل شده و مبنای نقدی تعدیل شده در حسابداری دولتی چیست؟

اغلب استانداردهای حسابداری بخش دولتی، بر این اساس است که دولت درگیر فعالیت های بی طرفانه و غیر انتفاعی است، حسابداری تعهدی کامل، معرفی نمونه ای عملی سودمند به نظر می رسد. 

فرض تعهدی یکی از اساسی ترین و مهم ترین مفروضات در حسابداری می باشد. گسترش حسابداری به میزان بسیار زیاد وابسته به این فرض می باشد.

طبق فرض تعهدی درآمدها به محض تحقق و هزینه ها نیز به محض تحمیل، بدون در نظر گرفتن زمان دریافت و پرداخت وجه نقد، شناسایی و ثبت می شوند. در حسابداری به جای عبارت فرض تعهدی از مبنای تعدی استفاده می شود.

مبنای تعهدی تعدیل شده در حسابداری دولتی

مبنای تعهدی تعدیل شده یک روش حسابداری است که در آن هزینه ها در زمان ایجاد یا متحمل شدن، شناسایی و ثبت می شوند، در واقع به همان ترتیب که در مبنای تعهدی کامل و مبنای نیمه تعهدی انجام می شد، شناسایی و ثبت می گردد.

ثبت درآمد ها در مبنای تعهدی تعدیل

همان طور که گفتیم، درآمد ها در مبنای تعهدی تعدیل شده به دو دسته تقسیم می شوند

دسته ی اول

دسته اول درآمد هایی هستند که قابل اندازه گیری بوده و همچنین در دسترس می باشند، بنابراین در زمان کوتاهی بعد از تشخیص قابل دریافت خواهند بود. این دسته از درآمد ها با استفاده از حسابداری تعهدی کامل شناسایی و در دفاتر حسابداری ثبت می گردند.

دسته ی دوم

دسته ی دوم درآمد هایی هستند که قابل اندازه گیری نبوده و در دسترس هم نیستند، بنابراین اندازه گیری و تشخیص آن ها دشوار و عملا غیر ممکن می باشد. همچنین وصول آن ها بعد از تشخیص، در کوتاه مدت امکان پذیر نمی باشد. این دسته از درآمد ها با استفاده از حسابداری نقدی، شناسایی و در دفاتر ثبت می شوند.

بنابراین در حسابداری تعهدی تعدیل شده

هزینه ها = در زمان تشخیص یا تحمل ( مانند مبنای تعهدی کامل و نیمه تعهدی)
     درآمد ها =  الف:   هنگام تحصیل یا تحقق ( مبنای تعهدی )
                      ب:    هنگام دریافت وجه نقد( مبنای نقدی )

مبنای نقدی تعدیل شده چیست؟

درآمد در زمان دریافت وجه نقد شناسایی می­ شود و هزینه زمانی شناسایی می­ شود که پرداخت وجه نقد در ازای تحویل کالا یا انجام خدمت یا اجرای قرارداد باشد.

تفاوت مبنای تعهدی تعدیل شده و مبنای نیمه تعهدی

تفاوت مبنای تعهدی تعدیل شده و مبنای نیمه تعهدی در چگونگی شناسایی و ثبت درآمد ها می باشد، یعنی این که در حسابداری نیمه تعهدی، درآمد ها تنها در زمان دریافت وجه نقد شناسایی و ثبت می شوند، در صورتی که در حسابداری تعهدی تعدیل شده بعضی از درآمد ها در زمان دریافت وجه نقد شناسایی و ثبت می شوند و بعضی درآمد ها در زمان تحصیل یا تحقق شناسایی و ثبت می شوند.

شباهت مبنای تعهدی تعدیل شده و مبنای نیمه تعهدی

در هر دو مبنای حسابداری هزینه ها بر مبنای تعهدی و در زمان ایجاد یا تحمل شناسایی و ثبت می گردند.

مبنای نقدی تعدیل شده در حسابداری دولتی

مبنای نقدی تعدیل شده یک روش حسابداری است که به روش حسابداری نقدی بسیار نزدیک می باشد. تفاوت مبنای نقدی با مبنای نقدی تعدیل شده فقط در چگونگی شناسایی و ثبت هزینه ها می باشد. درآمد ها هم در مبنای نقدی کامل و هم در مبنای نقدی تعدیل شده، تنها در زمان دریافت وجه نقد شناسایی و در دفاتر حسابدرای ثبت می شوند، این دو مبنا در مورد درآمد ها شبیه به هم عمل می کنند و هیچ گونه فرقی با هم ندارند.

اما همان طور که گفته شد چگونگی ثبت هزینه ها در مبنای نقدی تعدیل شده و مبنای نقدی متفاوت است، به عبارت دیگر شناسایی و ثبت هزینه ها در مبنای نقدی تعدیل شده، مستلزم تحقق دو شرط لازم و کافی به شرح زیر می باشد:

1. تحویل کالا، انجام خدمات و یا اجرای قرار داد.
2.پرداخت وجه به صورت قطعی.

دلیل به کارگیری مبنای حسابداری نقدی تعدیل شده در مورد شناسایی و ثبت هزینه ها

عدم تحقق هر یک از شرط های بالا (1 و 2 )، مفهوم و معنای هزینه را تغییر می دهد. برای مثال، اگر کالایی تحویل داده شود و یا خدماتی انجام گردد، اما وجه نقدی پرداخت نشود، هیچ گونه هزینه ای شناسایی نمی شود و در دفاتر حسابداری ثبتی صورت نمی گیرد. همچنین تصور کنیم پرداخت وجه نقد انجام شود، اما کالایی تحویل داده نشود و هیچ گونه خدماتی انجام نگیرد، در این حالت چون پرداخت وجه در قبال تحویل کالا یا خدمات صورت نگرفته است، نوع دیگری از پرداخت ها محقق گردیده که در ماده ۲۸ قانون محاسبات عمومی کشور عنوان پیش پرداخت را به خود اختصاص داده است.

در حالی که معنا و مفهوم هزینه در سیستم حسابداری تعهدی کامل و یا تعهدی تعدیل شده عبارت است از بدهی های قابل پرداخت بابت کالای تحویل داده شده یا خدمات انجام شده که لزوما پرداخت آن هم زمان صورت نگرفته است. 

---

مثال ۱:

وضعیت مالی شهرداری اراک در سال ۷۸ به شرح زیر می باشد:
الف: درآمد های تشخیص داده شده و قابل وصول دریافت نشده ۳۵۰٫۰۰۰ ریال.
ب: درآمد ها و عوارض دریافت شده ۲۹٫۶۵۰٫۰۰۰ ریال.
ج: هزینه های ایجاد شده و پرداخت شده ۱۷٫۵۰۰٫۰۰۰ ریال.
د: هزینه های ایجاد شده و پرداخت نشده ۲٫۵۰۰٫۰۰۰ ریال.
مطلوب است:  تعیین میزان درآمد ها و هزینه های سال ۷۸  با مبنای تعهدی تعدیل شده و نقدی تعدیل شده.

حل:
( بر اساس مبنای تعهدی تعدیل شده):

در مبنای تعهدی تعدیل شده هزینه ها در زمان ایجاد شناسایی و ثبت می شوند، بنابراین مقدار هزینه های واقعی سال ۷۸  برابر است با:

۲۰۰۰۰۰۰۰  =۱۷۵۰۰۰۰۰+۲۵۰۰۰۰۰ 

همان طور که گفتیم در مبنای تعهدی تعدیل شده درآمد هایی که قابلیت اندازه گیری داشته باشند و هم چنین در دسترس باشند با مبنای تعهدی و درآمد هایی که قابلیت اندازه گیری نداشته و به زودی قابل دریافت نمی باشند بر مبنای نقدی شناسایی می شوند. به این ترتیب درآمد های سال ۷۸ برابر است با:

۳۰۰۰۰۰۰۰ = ۳۵۰٫۰۰۰ + ۲۹٫۶۵۰٫۰۰۰
(بر اساس مبنای نقدی تعدیل شده )

چون در مبنای نقدی تعدیل شده درآمد ها در زمان دریافت وجه نقد ( مبنای نقدی کامل) و هزینه ها در زمان تحویل کالا یا انجام خدمات و پرداخت وجه نقد آن ها قابل شناسایی و ثبت در دفاتر حسابداری است، بنابراین میزان درآمد و هزینه برابر است با:

درآمد:  ۲۹٫۶۵۰٫۰۰۰ ریال که وجه آن دریافت گردیده است.
هزینه ها:  ۱۷٫۵۰۰٫۰۰۰ ریال

بدیهی است که مبلغ ۲۵۰۰۰۰۰ ریال هزینه ایجاد شده به دلیل عدم پرداخت وجه آن در محاسبه هزینه منظور نمی شود.

---

مثال ۲:

فعالیت های مالی مربوط به دریافت ها و پرداخت های دولت در سال مالی ۱۳۷۸ به شرح زیر می باشد:
۱.کالاهای تحویل داده شده و خدمات انجام شده در سال ۷۸ که وجه آن نیز پرداخت شده است، ۷۵۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال می باشد.
۲.کالاهای تحویل داده شده و خدمات انجام شده در سال ۷۸ که مبلغ آن ها تا پایان سال مالی پرداخت نشده است، ۴۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال می باشد.
۳.درآمدهایی که در سال ۷۸ ارزیابی و تشخیص داده شده و در همان سال هم مبلغ آن ها دریافت شده است، ۸۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال می باشد.
۴.مالیات هایی که در اسفند ماه ارزیابی و تشخیص داده شده و قرار است حداکثر در مدت دو ماه از تاریخ تشخیص وصول شوند، ۲۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال می باشد.
۵. مبلغ ۱۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال بابت مالیات های سال ۷۹ پیش دریافت شده است.
۶.مبلغ ۵۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال جهت خرید کالا پیش پرداخت شده است که زمان تحویل آن مرداد ماه سال ۷۹ می باشد.
۷.مبلغ ۳۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال ماليات تشخيص گرديده، اما وصول آن ها در طول ٧٨ و حتي در دوره مالي بعد نيز مورد ترديد است
۸ . مبلغ ۶۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال بابت مالیات هایی که در سال ۷۷ ارزیابی و تشخیص داده شده بود دریافت گردید.
۹.مبلغ ۷۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال بابت هزینه کالا و خدماتی که در سال ۷۷ تحویل و یا انجام شده بود پرداخت شد.
مطلوب است:
تعیین میزان درآمد ها و هزینه ها یا دریافت ها و پرداخت های سال مالی ۷۸ با استفاده از مبانی:
الف: تعهدی تعدیل شده.
ب: نقدی تعدیل شده.

حل:

الف ( تعهدی تعدیل شده ) 

۱٫۰۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰=۸۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰+۲۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰    درآمد
                                ۷۹۰٫۰۰۰٫۰۰۰=۷۵۰٫۰۰۰٫۰۰۰+۴۰٫۰۰۰٫۰۰۰       هزینه 

ب (نقدی تعدیل شده ) :

       ۹۶۰٫۰۰۰٫۰۰۰ =۸۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰+۱۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰+۶۰٫۰۰۰٫۰۰۰      درآمد    
۸۲۰٫۰۰۰٫۰۰۰ =۷۵۰٫۰۰۰٫۰۰۰+۷۰٫۰۰۰٫۰۰۰        هزینه

مقالات مرتبط با این نوشتار :