مهارت حل مسئله چیست؟

کشف، آنالیز و حل مشکلات در دسته یک فرآیند قرار دارند که به آن ها فرایند ذهنی گفته می شود. انسان ها برای این که بتوانند بر موانع پیش روی خود غلبه کنند و بهترین راه حل را برای موضوعات خود انتخاب کنند نیاز به یک هدف نهایی دارند آن هم فراهم کردن شرایط حل مسئله است.

 افراد با توجه به شرایطی که در آن قرار می گیرند نیاز دارند راهکارهایی را ارائه دهند تا از آن شرایط رهایی پیدا کنند. بهترین روش این گونه است که افراد تمام تلاش خود را به کار گیرند تا دانش و اطلاعات گذشته خود را بالاتر ببرند و از توانایی های خود استفاده کنند.

به کمک مهارت های یادگیری حل مسئله می‌توانیم در زمان مواجه شدن با تعارضات راه حل های خوبی را ارائه دهیم. در یادگیری حل مسئله مهم ترین معیار می‌تواند بینش باشد، همه ی انسان ها در زندگی خود به یک مسئله برخورد خواهند کرد، پس زمانی که بتوانیم در هنگام مواجه شدن با مسائل زندگی واکنش درست از خود نشان دهیم، می‌توانیم موجب رشد خود شویم، البته زندگی هم همین معنا را بیان می‌کند که در مسیر آن مشکلات را تجربه می‌کنیم و به فکر کسب تجربه هستیم، پس ما نیازمند یک مهارت هستیم که بتواند در راه رسیدن به هدف ما را به رضایتمندی برساند و مانع آسیب های روانی و اجتماعی به ما شود، که این مهارت ها همان راه حل مسئله و روش سازگاری با آن ها است. در واقع این مهارت فرایند شناختی و رفتاری است که افراد آن را هدایت می‌کنند و افراد به کمک این مهارت ها می‌توانند راهبردهای سازگارانه را در مسائل زندگی روزمره خود در پیش بگیرند، در واقع این مهارت همان فرآیند آگاهانه است که به صورت منطقی در راه رسیدن به هدفمندی برای آن تلاش می کنیم.

همه انسان ها در زمان مواجه شدن با مشکلات دچار ترس و نگرانی خواهند شد و تمامی سعی خود را می کنند، آن را از بین ببرند، آن ها گاهی اعتماد به نفس خود را از دست خواهند داد، پس برای این که بتوانند اعتماد به نفس خود را بالا ببرند و به این روش به خود بقبولانند که مهارت کافی برای حل مسئله را دارند، باید تلاش کنند که این تلاش مسیر شغلی آن ها را نیز مفید تر خواهد کرد.

افراد با در دست داشتن روندی مشخص برای روبرو شدن با مشکلات خود می توانند به سرعت آن ها را حل کنند و اگر روند درست به کار برده نشود بیشتر گرفتار مشکلات خواهند شد و دیگر قادر به حل آن ها نخواهند بود، پس بهتر است از روندی درست در حل مشکلات خود استفاده کنند.

رسیدن به مراحل حل مسئله نیازمند اجرای مراحل اصلی روند است که باید در پیش گرفته شود که این مراحل عبارت است از:

1. تعریف مسئله
2. تولید آلترناتیوها یا روش‌های جایگزین
3. ارزیابی و انتخاب روش های جایگزین
4. پیاده‌ سازی راه‌ حل  

حل کردن مسئله به صورت مرحله ای

برای این که بتوانیم مسائل را به شیوه درست و بهینه حل کنیم به یک سری مراحل نیازمند هستیم که باید به صورت پیوسته طی شوند، البته محققان از مجموعه ی دایره‌ای به عنوان روشی برای حل مسئله یاد می کنند که بهبود استراتژی ها و طبقه بندی دانش افراد را شامل می‌شود، این در حالی است که گاهی افراد بدون توجه به دلیل استفاده از مراحل و بدون ادامه دادن آن ها را به طور نیمه ‌کاره رها خواهند کرد و به صورت سریع از آن عبور می‌کنند، به همین علت نمی توانند مهارت های موجود در آن را یاد بگیرند و در آن موفق نخواهند شد، البته عکس این موضوع هم وجود دارد مثل عده ای  از افراد که برای مدت زمان طولانی در هر کدام از این مراحل باقی می‌مانند و یا به مراحل قبل روی می‌آورند تا بتوانند راه حلی مناسب را پیدا کنند.

 همان طور که در بند گذشته توضیح دادیم برای حل مسئله چهار مرحله وجود دارد که به کمک این چهار مرحله می توانیم شرایط حل مسئله را به خوبی درک کنیم حال می خواهیم به طور اختصار هر کدام از این مراحل را توضیح دهیم، اگر هر کدام از این روش‌ها به درستی به شیوه‌ای که تعریف شده اجرا شود حل و درک مسائل برای ما راحت تر خواهد بود و به راحتی می‌توانیم با مشکلات زندگی کنار بیاییم.

تعریف مسئله

در واقع بیان پیچیدگی هایی است که در موقعیت مسئله وجود دارد و ابتدا باید درک شود. مهم ترین چیز در این تعریف این است که ما سعی در برطرف کردن مسئله اصلی داشته باشیم و به مشکلات جانبی اهمیت ندهیم، اما دومین موضوع مهم در این رابطه زاویه های مختلف مربوط به موضوع است، زمانی که این موضوع را نادیده می‌گیریم به جای پیدایش مسئله، مشکلات را عنوان خواهیم کرد، پس بهتر است به جای پیدا کردن مشکلات راه حلی برای آن ها انتخاب کنیم.

تولید آلترناتیوها یا روش‌های جایگزینی

روش های جایگزینی، روشی دوم است که بارش فکری نامیده می‌شود به این معنا که فرد به ذهن خود این اجازه را می‌دهد که به صورت آزادانه و بدون هیچ گونه سانسور تمام راه حل هایی که به صورت ناگهانی و بدون در نظر گرفتن خوب یا بد بودن شان، آن ها را به راحتی بیان کنند، در واقع پس از مشخص شدن مسئله به صورت دقیق باید تمامی راه حل های مربوط به حل آن را تهیه کنیم و فهرستی از آن داشته باشیم. در این روش ما به کیفیت راه‌ حل ها اهمیت چندانی نخواهیم داد و تمام توجه خود را بر کمیت راه‌ حل‌ها متمرکز می کنیم، زیرا کمیت ها اهمیت بیشتری خواهند داشت، پس می توانیم از تجربیات و نظرات اطرافیان خود استفاده کنیم و راه‌حل‌های آن ها را یادداشت کنیم، در واقع  فهرست کردن راه حل های متعدد بدون ارزیابی در این مرحله بسیار اهمیت خواهد داشت.

فواید استفاده از تکنیک بارش فکری

1. رسیدن به راه حل هایی که در حالت معمول به ذهن ما خطور خواهند کرد راه حل هایی که هیچ گونه تمرکزی بر روی آن ها نخواهیم داشت و زمانی برای آن ها صرف نکرده‌ایم.
2. این موضوع را به خوبی درک خواهیم کرد که برای حل مشکلات راه حل‌های بسیار زیادی وجود دارد که در این زمان به حل مسئله امیدوار تر خواهیم شد و برای حل آن بیشتر تلاش خواهیم کرد.

 ارزیابی و انتخاب بهترین راه‌حل

 در این روش تمامی راه حل های به دست آمده را مورد بررسی قرار می دهیم تا طبق سودمند بودن یا نبودن راه‌ حل‌ های بدست آمده آن ها را مورد ارزیابی قرار دهیم و پیامدهای موجود در آن را با دیگران در میان می گذاریم تا بتوانیم بهترین روش و درست ترین آن ها را از میان پیامدهای موجود انتخاب کنیم، به عنوان مثال می‌توانیم ستون هایی را طراحی کنیم که معایب و محاسن راه‌ حل‌ها به صورت جداگانه، در کوتاه مدت و بلند مدت در آن یادداشت شود.

اجرای راه حل و بازبینی

در این مرحله اولویت های که در راه حل پسندیده شده است و متناسب با سیستم ارزشی است انتخاب می‌شوند و پس از اجرایی شدن آن راه‌ حل‌ها پیامدهای آن ها را مورد توجه قرار می‌دهیم، اگر پیامدهای رضایت ‌بخش ارائه داده باشند مسئله حل شده است و فرآیند آن پایان خواهد یافت، اما اگر راه ‌حل‌های آن موثر واقع نشود باید از میان باقیمانده راه حل هایی که در دست داریم راه حلی مناسب را انتخاب کنیم و از آن ها استفاده کنیم تا زمانی که مشکلات را به خوبی از بین ببریم و بتوانیم به اهداف خود برسیم.

اگر تمامی راه حل ها اشتباه باشند، باید فرایند را از اول تکرار کنیم تا اگر مسئله‌ای به خوبی تعریف نشده است مشخص شود یا اهداف غیرمنطقی شناسایی شوند.

درک پیچیدگی مسئله

زمانی می‌توانیم راه‌حلی را به آسانی و سرعت پیدا کنیم که مسئله آسان باشد و نیاز به انجام روش های متفاوت نداشته باشیم. زمانی که موضوعات مسئله پیچیده باشند ما نیازمند به چهار مرحله خواهیم شد، البته ما با توجه به ابزارهای مختلف می توانیم درجه سختی مسئله را به خوبی درک کنیم، یکی از این ابزارها نمودار وابستگی می باشد که در زمان پیدایش اطلاعات که میان آن ها ارتباط وجود دارد، می‌توانیم درجه سختی مسئله را به خوبی پیدا کنیم.

 یکی دیگر از این ابزار ها دیاگرام ها هستند که علت اصلی ایجاد مشکل را برای ما مشخص می‌کنند، البته گاهی پیدا کردن علت مشکلات و حل مسئله به مسائل دیگری مربوط می‌شود، پس با توجه به نوع مسئله و مشکل باید یک تکنیک منحصر به فرد برای آن ها تعریف کنیم.

لزوم بهره مند شدن از مهارت حل مسئله چیست؟

حل مسئله یکی از مراحل زندگی است که در زمان بهره مند شدن از آن می توانیم در زندگی و ب در روابط اجتماعی خود پیشرفت را مشاهده کنیم، البته ممکن است مشکلات به صورت مداوم به سمت ما هجوم آورند و ما را درگیر خود کنند و آزار دهنده شوند در این صورت اگر نتوانیم با آن ها مقابله کنیم آسیب های روانی و روحیه فراوانی را در خود به وجود می‌آوریم، اما به کمک استفاده از مهارت های حل مسئله می توانیم از این موضوع جلوگیری کنیم.