فن بیان در کودکان

یکی از مهم ترین مهارت هایی که می بایست از سنین پایین به کودکان آموخته شود، مهارت فن بیان است. کودکان از طریق این مهارت با کیفیت بیشتری با دیگران ارتباط برقرار می کنند و به برقراری تعامل می پردازند. یادگیری و تقویت این مهارت ارتباط مستقیم با هوش کلامی دارد، بنابراین در ابتدا باید میزان این هوش را در کودک ارزیابی کرده و بر اساس سطحی که در آن قرار دارد برای او تمرینات و راه کارهای لازم را در نظر بگیریم. در واقع هوش کلامی به معنای تسلط بر کلمات و نحوه استفاده از آن ها می باشد که از طریق افزایش مطالعه، انجام بازی های مختلف و تشویق کودک به صحبت کردن قابل تقویت می باشد.

کودک از طریق این مهارت می تواند به راحتی با کودکان دیگر و حتی بزرگسالان ارتباط برقرار کند، نیازهای خود را مطرح کند و زمینه های لازم را برای پیشرفت، ارتقای شغلی و اجتماعی در خود به وجود آورد. این کودکان هستند که خالق آینده جامعه خواهند بود، پس باید به مهارت های مورد نیاز آن ها توجه لازم را داشته باشیم.

4 اصل در فن بیان کودکان

در این قسمت به 4 مورد از مهم ترین اصول مرتبط با فن بیان کودکان می پردازیم.

1.غلبه بر خجالت و کمرویی

برای این که بتوانیم به خوبی در جمع سخن بگوییم و اظهار نظر کنیم، ابتدا باید به ترس خود غلبه کرده و خجالت و کمرویی خود را کنترل کنیم. برای دسترسی به این هدف، 4 راه کار را معرفی خواهیم کرد:

الف) وقتی به همراه کودک خود در جمع های خانوادگی حضور پیدا می کنیم، سعی کنیم از او بخواهیم تا اظهار نظر کند و به سوالاتی که متناسب با سن او است پاسخ دهد، حتما این چالش را برای او به وجود آوریم.

ب) او را در موقعیت های اجتماعی قرار دهیم، مثلا بهتر است او را برای بازی به محیط هایی همچون پارک و شهربازی که کودکان دیگر در آن جا حضور دارند ببریم و از او بخواهیم با کودکان دیگر ارتباط گرفته و صحبت کند.

ج) مهارت های ارتباطی را در قالب بازی به او بیاموزیم و کتاب های مرتبط را برای او بخوانیم.

د) به او مسئولیت بدهیم، ضمن همراهی کردن با کودک از او بخواهیم تا خریدهای کوچک را انجام داده و یا با هماهنگی ما به تماس های تلفنی منزل پاسخ بدهد و پاداشی متناسب برای انجام این کارها برای او در نظر بگیریم و این نکته را فراموش نکنیم که یادگیری این مهارت ها زمان بر بوده و صبوری ما را می طلبد.

2.افزایش دایره واژگان

کسانی که دایره واژگان ضعیفی دارند در صحبت کردن و جمله سازی توانایی کمتری دارند، بنابراین سعی کنیم اهمیت و مفهوم کلمات را برای کودک خود تشریح کنیم و از آن ها بخواهیم که به حرف زدن دیگران بیشتر توجه کنند. کودکان علاقه خاصی به فیلم و تصاویر دارند، پس بهتر است از طریق روش ها و بازی های تصویری، کلمات جدید و ارزشمند را به آن ها بیاموزیم.

3.استفاده صحیح از واژه ها

کلمات نامناسب را به آن ها نشان دهیم و برای آن ها معادل سازی کنیم و از کودک خود بخواهیم تا از این کلمات جایگزین استفاده کنند، برای این کار از بازی های مختلفی مثل جمله سازی با کارت، تکمیل جای خالی در جمله، انشا و داستان نویسی استفاده کنیم.

4.استفاده از زبان بدن

کودک علاوه بر استفاده از کلمات مناسب در گفتار، می بایست حرکات و رفتار مناسبی داشته و با اصول ابتدایی زبان بدن آشنا باشد، مثلا به او آموزش دهیم به هنگام سخن گفتن، حرکات اضافی نداشته باشد و با طرف مقابل تماس چشمی برقرار کند، لحن مناسب داشته باشد و بتواند از حرکات مناسب دست و بدن استفاده کند، سعی کنیم در این زمینه الگوی مناسبی برای فرزند خود باشیم.

در مسیر آموزش فن بیان به کودک خود:

الف) با فرزند خود همراه باشیم، فراموش نکنیم که او کودک است، پس در سطح خودش او را در مباحث دخیل کنیم به او آموزش دهیم و از او واکنش بخواهیم.

ب) به فکر مچ گیری و محکوم کردن کودک خود نباشیم، این کار اعتماد به نفس کودک را تضعیف کرده و باعث سرخوردگی و افزایش میزان اضطراب و استرس او می شود. او را به انجام کاری مجبور نکنیم، بلکه در او اشتیاق به وجود آوریم.

ج) برای انجام این کار ها وقت بگذاریم، یادگیری تمام این مهارت ها زمان بر است و نیاز به صبوری دارد، پس هرگز به فکر بازدهی و نتیجه سریع نباشیم و برای کسب نتایج مناسب عجله نکنیم، شتاب ما فشار زیادی را به کودک وارد ساخته و ما را از مسیر درست دور می کند، ضمن این که این رفتار ممکن است مشکلات بسیار دیگری را برای فرزند عزیز ما به وجود آورد.

راه کارهای افزایش و بهبود فن بیان در کودکان

برخی از مهم ترین راه کارهای بهبود فن بیان در کودکان از این قرار است

1. برای کودک خود الگوی خوبی باشیم.

کودکان به دقت حرکات ما را زیر نظر دارند و در واقع ما آینه تمام نمای کودک خود هستیم، پس اگر می خواهیم فرزندمان خوب صحبت کرده و رفتار معقولی داشته باشد، باید خودمان این موارد را در رفتار و گفتار خود رعایت کنیم.

2. از کودک سوال های باز بپرسیم.

به گونه ای از او سوال بپرسیم که مجبور شود پاسخ کامل و جامعی به ما بدهد و به پاسخ آره یا نه بسنده نکند، برای مثال به جای این که از او بپرسیم امروز در مدرسه بهت خوش گذشت؟ از او بپرسیم، امروز در مدرسه چه کارهایی انجام دادی؟

3.کودکان روحیه حساسی دارند.

هرگز برای آموزش یا انتقاد، به آن ها سرکوفت نزنیم و از لحن و گفتار بسیار تند استفاده نکنیم، بلکه سعی کنیم به جای این که او را بترسانیم، آگاهش کنیم.

4. در میان جمع به آن ها بها بدهیم.

هرگز کودک را در جمع تحقیر نکنیم و او را مورد تمسخر قرار ندهیم. این کار به شدت اعتماد به نفس کودک را تحت تاثیر قرار داده و باعث خواهد شد که هرگز جرات سخن گفتن در میان جمع را نداشته باشد، پس تا می توانیم کودک خود را در جمع دیگران مورد تشویق قرار دهیم.

5. تمرینات مناسب را طراحی و اجرا کنیم.

تمرینات متناسب با سن و روحیه فرزند خود را انتخاب یا طراحی کرده و با او اجرا کنیم. تمرین باز و بسته کردن کامل دهان، تمرینات آوایی و تکرار عبارات و آواهایی همچون اِااااا، آاااااا، اییییییی و اوووو تمرین شمع یا خودکار و تمرینات تنفس دیافراگمی از جمله مهم ترین تمریناتی هستند که می بایست برای کودک خود در نظر بگیریم.

6. گوش دادن فعال را به فرزند خود بیاموزیم.

هر شخصی برای این که بتواند خوب حرف بزند در درجه اول باید خوب گوش کند. این مهارت را به کودک خود آموزش دهیم و از او بخواهیم وقتی کسی با او صحبت می کند، مشتاقانه گوش کند و با حرکات سر و صورت این اشتیاق را به طرف مقابل انتقال دهد.

معرفی کتاب:

کتاب های زیادی در حوزه فن بیان کودکان نوشته و گردآوری شده که در این جا به سه مورد از آن ها اشاره می کنیم:

# راه های تقویت فن بیان کودکان _ آقای سعید امامی موسوی

# اعتماد به نفس و فن بیان کودکان _ خانم مهناز دریایی

# مهارت های فن بیان کودکان و نوجوانان _ خانم ندا سعادتی راد

برخی کودکان به طور ذاتی از هوش کلامی بالاتری برخوردار بوده و با شرایط ساده تری مهارت فن بیان را فرا می گیرند.، اما خبر خوب این که این مهارت کاملا اکتسابی بوده و تمامی کودکانی که قدرت تکلم دارند، می توانند این مهارت را یاد بگیرند، پس در این مسیر صبور باشیم و کودک خود را قدم به قدم همراهی کنیم.