خلاقیت در کودکان چیست؟ | اهمیت و ضرورت پرورش خلاقیت در کودکان چیست؟

پیشرفت و آینده ی هر کشوری نیازمند خلق ایده های نو و خلاق است، پس باید کودکانی کنجکاو و خلاق پرورش دهیم. رشد خلاقیت هر فردی معمولا از دوران کودکی شروع می شود و جنبه های مختلف کودکان را در زند گی بهبود می بخشد. خلاقیت، نعمتی است که در وجود تمامی انسان ها وجود دارد، اما شکوفا شدن آن نیازمند شرایط مناسب است. بر خلاف نظریات گذشته مبنی بر این که خلاقیت یک امر ارثی و ذاتی است و خلاقیت مخصوص افراد خاص است و تعداد کمی از افراد خلاق به دنیا می آیند،  امروزه به این نتیجه رسیده ایم که خلاقیت را می توانیم به افراد به ویژه کودکان و نوجوانان آموزش داد.

واقعیت این است که همه انسان ها با استعداد وارد این دنیا می شوند و این آموزش و پرورش است که می تواند زمینه را برای شکوفا شدن این استعداد ها در کودکان فراهم کند، از این رو بیشتر کشورهای در حال توسعه و پرورش، خلاقیت را یکی از اهداف اصلی خود قرار داده اند.
یکی از اقداماتی که برای شکوفایی استعداد کودکان می توانیم انجام دهیم، تهیه امکانات و شرایط لازم برای رشد ذهنی و کسب  تجربه در سنین پایین است، زیرا زمانی که کودک شروع به حرکت و جنب و جوش می کند زمینه را برای رشد خود فراهم می کند.
یکی از روش های ایجاد شرایط برای کودکان، محیط است. محیط خانه را با اسباب بازی و وسایل قابل لمس و انواع اشیا ها برای رشد ذهنی کودک آماده کنیم، زیرا کودکان در این سن برای این که از تمام وسایل بهترین استفاده و بهره را ببرند دست به خلاقیت می زنند. کودکان بین 2 تا 5 سال از طریق تقلید کردن از بزرگسالان در بازی ها دست به نوآوری می زنند.

کودکان در حین بازی دست به خلاقیت می زنند، چرا که بازی و وسایلی که با آن ها سر و کار دارند راه های زیادی برای کشف ایده فراهم می کنند، البته والدین هم باید به آن ها توجه کنند. کودکان به دلیل کنجکاوی در مورد اشیا و وسایلی که در اطراف آن ها قرار دارند، تشویق می شوند، پس باید کودکان را در انتخاب وسایل بازی آزاد بگذاریم، در این صورت کودکان از نظر انتخاب موضوع مستقل عمل می کنند و این سبب می شود اعتماد به نفس آن ها شکوفا شود، اما مواردی وجود دارد که مانع رشد خلاقیت در کودکان می شود.

هنر و موسیقی نمونه ای بارز در خلاقیت کودکان است، هر چند می توانیم خلاقیت را در تمام ابعاد زندگی مشاهده کنیم، اما برای بدست آوردن درکی درست از خلاقیت کودکان، ابتدا باید یاد بگیریم خلاقیت را از هوش و استعداد مجزا بدانیم، زیرا هوش و خلاقیت مستقل از یکدیگر هستند و هر کودک خلاق، قطعا نباید باهوش باشد.

4 نشانه از اهمیت و ضرورت پرورش خلاقیت در کودکان

خلاقیت واکنشی فراتر از استعداد های فردی است، زیرا استعداد به داشتن سطح بالایی از مهارت های فنی نیاز دارد. در ادامه به بررسی 4 مورد از نشانه های ضروری بدن خلاقیت در کودکان می پردازیم.

1. نقش مقایسه کردن در خلاقیت در کودکان

همه کودکان با هم فرق دارند و از طرز رفتار، نوع رشد، محیط و نوع بازی پیدا نمی شود که دو کودک رفتاری شبیه به هم داشته باشند، بنابراین نباید کودک خود را با دیگران مقایسه کنیم، زمانی که کودکِ خود را با دیگران مقایسه می کنیم، اثرات منفی بر روی کودک خود می گذاریم و موجب اختلال در رفتار و عملکرد کودک می شویم.

 کودکانی که مورد مقایسه قرار می گیرند فشارهای عصبی در آن ها به وجود می آید و این عمل سبب می شود فکر کنند مورد تایید پدر و مادر خود نیستند و به همین خاطر خود را مورد سرزنش قرار می دهند و این باعث کم شدن اعتماد به نفس آن ها می شود و برای این که خود را ثابت کنند دائما کارهای اشتباه انجام می دهند تا مورد توجه قرار گیرند و دیده شوند.
گوشه گیری یکی دیگر از اثرات مخرب آن ها است، زیرا پدر و مادر اولین افرادی هستند که کودکان را پوشش می دهند، پس فرزندان باید در کنار آن ها احساس امنیت و آرامش داشته باشند، البته گاهی والدین به دلیل عدم آگاهی نسبت به این موضوع ناخواسته این حس را در کودکان از بین می برند و این یکی از عواملی است که کودک منزوی و نا آرام می شود.

مقایسه کودکان با هم باعث می شود خلاقیت در آن ها رشد نکند و  آینده آن ها تحت تاثیر قرار گیرد. به طور کلی مقایسه سبب می شود در کودکان حس حسادت و عصبانیت ایجاد شود و در روند طبیعی رشد و شکوفایی آن ها اختلال به وجود آید، ما به عنوان والدین باید بدانیم چه طور با کودکان خود رفتار کنیم و بدانیم مقایسه کردن کودکان هیچ تاثیر مثبتی برای بهتر رشد کردن آن ها ندارد.

2. رابطه انتقاد و خلاقیت در کودکان

 یکی از مخرب ترین اثراتی که انتقاد بر کودک دارد، اثرات منفی بر تمام جنبه های رشد کودک است. گوشه گیری و تمایل به تنها بودن از جمله اثرات انتقاد است. والدینی که به خاطر ترس از یاد گرفتن شنا، کودک را مورد تمسخر قرار می دهند ممکن است برای همیشه او را از این ورزش بیزار کنند و هیچ وقت مشتاق آن نباشد که شنا را یاد بگیرد. زمانی که از کودک در مورد رفتارها و اعمال آن ها انتقاد می شود این امر باعث می شود در دوران کودکی احساس ارزشمندی آن ها شکوفا نشود و در نهایت عزت نفس کودک از بین برود و کودک هیچ وقت نتواند دست به خلاقیت و نوآوری بزند. برای این که این اثرات مخرب در کودک ایجاد نشود زمانی که از کودکان انتقاد می کنیم باید یک سری اصول را رعایت کنیم تا اثرات منفی نداشته باشد.

در ادامه به بررسی چند مورد از این اصول که باید رعایت شوند می پردازیم.

الف. در جمع از آن ها انتقاد نکنیم

 زمانی که می خواهیم از کودکان ایراد بگیریم و از آن ها انتقاد کنیم سعی کنیم در تنهایی و خلوت به او تذکر دهیم.

ب. در انتقاد کردن شخصیت فرزند را زیر سوال نبریم

در انتقاد به هیچ عنوان شخصیت کودک را خرد نکنیم، این باعث می شود کودک احساس کند ارزش او از دیگران کمتر است و همیشه دیگران را بالا تر از خود می بیند، همچنین این امر سبب می شود اعتماد به نفس خود را از دست بدهد و این به غرور و افکار او خدشه وارد می کند، با ایجاد حس اعتماد به نفس در جوانان، به آن ها حس شجاعت را هدیه دهیم.

ج. منصفانه انتقاد کنیم

 در قدم اول ابتدا باید یاد بگیریم که انتقاد ما باید اصولی و منطقی باشد، این را باید بدانیم که دنیا تغییر کرده و همیشه در حال تغییر است و ما نباید برحسب افکار قدیمی و سنتی، انتظار رفتار خردمندانه از آن ها داشته باشیم.

3. رابطه قضاوت و خلاقیت در کودکان

 مطمئنا افراد با هم فرق دارند و دارای علایق، سلیقه و دیدگاه های مخصوص به خود هستند. از آزار دهنده ترین رفتار نسبت به کودکان قضاوت های بی مورد و مقایسه کردن رفتار کودکان نسبت به دیگران می باشد، زیرا ما همیشه به مقایسه ی بهترین رفتارهای کودکان دیگر با بدترین رفتار های فرزندان خود می پردازیم و آن ها را قضاوت می کنیم. کاهش اعتماد به نفس، محافظه کاری و احساس حقارت از پیامدهایی است که قضاوت کردن را به دنبال خواهد داشت.

4. کودکان را سرزنش و تحقیر نکنیم

 تحقیر کردن در هر سنی سبب بروز مشکلات در افراد می شود، اما تحقیر کردن کودکان می تواند صدمات جبران ناپذیری به بار بیاورد، همانند عدم تکلم و ایجاد ارتباط با دیگر کودکان، از بین بردن اعتماد به نفس و عدم رشد خلاقیت در کودکان.
همه ما در طول مسیر زندگی توسط افراد از کلمات منفی مثل، بی عرضه، بی مسئولیت، خنگ، تو نمی توانی، امکان ندارد، تنبل، شکست می خوری و کلماتی نظیر آن بمباران می شویم، کودکان هم نیز از کلماتی مثل برو نرو، بکن نکن، اینجا نشین، کار تو نیست، دست و پا چلفتی، از طرف والدین و معلمین مورد حمله قرار می گیرند، والدینی که فکر می کنند از طریق سرزنش و تحقیر کردن می توانند کودکان خود را کنترل و تربیت کنند، این طرز فکر کاملا اشتباه بوده و باید منتظر بروز رفتارهای خشونت آمیز در کودکان خود باشند.

 تحقیر مدام و بیش از حد باعث می شود کودکان افسرده و گوشه گیر شوند، خانواده ها باید شرایطی ایجاد کنند تا زمینه را برای رشد خلاقیت کودکان فراهم آورند، محیط خانه باید طوری طراحی شود که کودک آزادانه به شادی و تحرک بپردازد، پس باید وسایلی برای آن ها مهیا سازیم تا آزمایش کنند و از این طریق، کنجکاوی آن ها تحریک شود و دست به نو آوری و خلاقیت بزنند.

 حال سوالی که در ذهن همه به وجود می آید و سبب می شود انسان را به تفکر و تامل سوق دهد این است که چرا کودکان نسبت به افراد بزرگسال از خلاقیت بالاتری برخوردار هستند و یا چرا کودکان زمانی که پا به سن می گذارند و رفته رفته به دوران نواجوانی و جوانی می رسند خلاقیت آن ها رو به کاهش است.

مقالات مرتبط با این نوشتار :