اخلاق چیست؟

شاخه ای از علوم انسانی را علم اخلاق تشکیل می‌دهد که در  آن شاخه به مصادیق ارزش ها پرداخته است و بیان می‌کند که چگونه فضائل را کسب کنیم و رذایل اخلاقی را از خود دور نگه داریم، همچنین طبق فلسفه اخلاق در مورد یک امر به بد بودن یا خوب بودن، دیدگاه های مختلفی نشان داده می شود، به عنوان مثال زمانی که بتوانیم از یک دیدگاه آن چه را که می‌خواهیم به دست آوریم، می‌توانیم بگوییم این امر خوب است، اما گاهی یک دیدگاه امری ذاتی را با نتیجه خوب آن بیان می کند.

اخلاق به دلیل جایگاه علمی که دارد، از نظر معارف دینی دارای ارزش مهمی می‌باشد. اخلاق به عنوان یک مبحث دارای ارزش بسیار زیادی است، زیرا ریشه آن فطرت انسان را نشانه می‌گیرد، به همین علت همه انسان ها آن را دوست خواهند داشت.

علم اخلاق در واقع صفات نفسانی خوب و بد و اعمال و رفتار های اختیاری انسان ها را پوشش می‌دهد و با توجه به شخصیت انسان ها صفات خوب نفسانی و انجام اعمال پسندیده را در آن ها رواج می‌دهد و از انجام اعمال ناپسند و بد آن ها را دور می‌کند.

اخلاق دارای مفاهیم و اطلاعات مختلفی است که باید در مورد آن ها صحبت شود. در واقع اخلاق به معنی بهبود روابط انسان با خدا و یا حتی افراد دیگر است، اما به طور کلی باید بگوییم: بحث‌های اخلاقی باید یک هدف داشته باشند آن هم قرب الهی است.

 علم اخلاق در واقع آراستن به خصلت های نیک و دوری از ناشایستگی ها می باشد، در واقع علم اخلاق نفس انسان‌ است که خوبی ها و بدی های را در خود جای می دهد.

از نظر عرف اخلاق چیست؟

از نظر عرف اخلاق به معنای لایه‌ای از رفتار انسانی است که در زمان برخورد با دیگران پدیدار می‌شود، زمانی که یک شخص دارای صفات پسندیده ای باشد، دیگران را به سمت خود جذب می‌کند و این شخصیت پسندیده در آن ها باعث می‌شود دیگران به سمت آن فرد جذب شوند و نسبت به این اشخاص احساس امنیت کنند، زیرا از آن ها آرامش و صلح دریافت می‌کنند، اما بر عکس این موضوع هم وجود دارد در واقع عده ای از افراد دارای تشعشعات منفی هستند که از خود اخلاق بد نشان می دهند، این صفات بد افراد را از آن شخص فراری می دهند و اطرافیان او سعی می کنند نسبت به او فاصله ایجاد کنند، زیرا از کنار آن بودن لذت نخواهند بود.

اخلاق از نظر اصطلاحی

اما از نظر اصطلاحی اخلاق از جمع خلق به معنای خصلت و خوی خوب است که از صفات درونی افراد نشئات می‌گیرد.
در واقع خلق صفتی است که درون انسان ها پنهان شده است. افرادی زیادی در درون خود بخشنده هستند، اما در عمل آن ها بخشندگی وجود ندارد، این افراد به دو دسته تقسیم می‌شوند یا مالی برای بخشش وجود ندارد یا افراد دیگری  هستند که به آن ها اجازه بخشش نمی دهند، اما افرادی دیگری هم وجود دارند که مالی را به منظور ریا می بخشند، اما میلی به انجام این کار نخواهند داشت.

 جایگاه اخلاق

اخلاق بسیار با اهمیت است به اندازه که پیامبر می‌فرماید: من برای تکمیل کردن خوبی های اخلاق مبعوث شدم.

این اخلاق اشخاص است که برای اولین بار در جامعه ظاهر می‌شوند، زیرا اخلاق دارای یک زبان بین‌المللی می‌باشد که می‌تواند انسان‌ها را تحت تاثیر خود قرار دهد. زمانی که وارد یک جامعه ای می‌شویم که با اعتقادات ما مخالف هستند، برای رهایی از این مشکل می توانیم با اخلاق به آن ها نفوذ کنیم.

 اخلاق به گونه‌ای با اهمیت است که زبان امروزی دنیا را تشکیل می‌دهد، پس دین اسلام برای اخلاق جایگاه والایی در نظر دارد، زیرا تمامی فضایل های اخلاقی که ممکن است بر سر راه انسان‌ها قرار گیرد را در دین خود جای می دهد.

رفتارها در چگونگی ساخته شدن خوبی ها اثرگذار خواهد بود و این خلق و خوی ها هستند که وجود هر کدام از ما را می سازند.

جسم انسان ها به گونه‌ای است که اگر کاری را برای یک بار انجام دهند این دگرگونی در ساختار بدن آن ها نفوذ خواهد کرد، اخلاق در واقع خوی و سرشت ما است که  نمی‌توانیم به چشم و در ظاهر آن را مشاهده کنیم، زیرا برای دریافت و مشاهده آن نیاز به بصیرت داریم.

اخلاق دارای تعاریف بسیاری است، اما مشهور ترین آن که در میان اندیشمندان اسلامی بسیار بارز است، صفات نفسانی ثابت و پایداری است که موجب می‌شود انسان ها متناسب با آن صفت ها عمل می کنند، بدون آن که نیازی به فکر و تعامل افعالی داشته باشند، اما گروه دیگر از علما اخلاق را این گونه بیان می‌کنند، آن ها می‌گویند اخلاق تنها شامل صفات نفسانی پایداری است که در وجود انسان ها قرار دارد و شامل صفات ناپایداری نمی‌شود.

اخلاق در اصل یک واژه عربی است که مفرد آن خلق می شود که به معنای سرشتی نیکو تعریف شده است یا زشت و ناپسند بودن، پس با توجه به آن چه که تا الان توضیح داده شده است اخلاق در سه معنا کاربرد دارد:

1. خلق، که به معنای خوبی است
2. صفت اخلاقی، که خود را به انجام یک عمل اخلاقی در شرایط خاص وادار می کند.
3. عمل اخلاقی، عملی که بتواند به  خوبی در مورد خوبی ها و بدی ها قضاوت کند، حال ممکن است آن رفتار آگاهانه باشد یا از روی بی اختیاری انجام شود.

در زبان فرانسه واژه اخلاق به معنای آداب و رسوم به کار برده می‌شود، همچنین فرهنگ فرانسه اخلاق را به این گونه تعریف می کند که علم خوبی و بدی، اصول رفتاری، تئوری رفتار انسانی به مشابه تکالیف او و رسیدن به خوبی است.
این اخلاق ها به یک سنت آرمانی وابسته هستند که بین چیزی که هستند با چیزی که باید باشند تمایز ایجاد می‌کنند و به دنبال پیشبرد واقعیت‌های موجود برای دستیابی به خوشبختی همگانی به صورت رفتار منطقی می باشند.

اخلاق بر اساس روابط انسان‌ها چیست؟

در ادامه به بحث اخلاق بر اساس روابط انسان ها می پردازیم.

اخلاق بندگی

هر انسانی نسبت به آفریدگار خود دارای وظایف اخلاقی می باشد و همه ما انسان ها می دانیم هر آن چه که داریم از خدای متعال است و آرامش ها در گرو عبادت حقیقی معبود ما خواهد بود.

آن چه که مربوط به روابط انسان با خدا در اخلاق بندگی می شود، فضایل و رذایل اخلاقی است که این فضا شامل: توکل، ایمان، اخلاص، عبادت و تقوا است.

اخلاق فردی

همه انسان ها در مقابل خود مسئول هستند و دارای وظایفی می باشند، آن ها در حیات فردی خود دارای فضایل و رذایل می‌باشند که در ارتباط با رابطه به غیر شکل می‌گیرد که مربوط به بحث اخلاق فردی است.
فضایل شامل جسارت، شجاعت، شهامت، صداقت و قناعت است.

اخلاق اجتماعی

از مهم ترین بخش های وظایف اخلاقی  یک فرد مسلمان ارتباط اخلاقی با جامعه و محیط پیرامون است که حال این محیط می‌تواند محیط خانوادگی نیز باشد، فضایل و رذایل اخلاقی در ارتباط افراد با سایر انسان‌ها وجود دارد که اخلاق اجتماعی آن ها را نظارت می کند، پس به بیان ساده‌تر اخلاق ویژگی های فردی انسان ها را تشکیل می‌دهد و بیانگر شخصیت واقعی انسان ها است.

برای این که بتوانیم ذات واقعی یک انسان را به خوبی درک کنیم، می‌توانیم اخلاقیات آن ها را مورد بازیابی و بررسی قرار دهیم تا با شخصیت درونی آن ها بیشتر آشنا شویم.