من والد چیست؟ – معرفی والد حمایتگر و والد سرزنشگر

همان طور که در درس گذشته  از دوره تحلیل رفتار متقابل گفتیم تحلیل ساختار شخصیت به معنای بررسی ساختار حالت های شخصیت و رفتارهای انسان است؛ مطرح کردیم که تحلیل رفتار متقابل چیست ؟  و این که به سه حالت بروز می کند. « کودک » ؛ «والد » و « بالغ » حالت کودک را در درس بعد به طور مفصل باهم بررسی می کنیم. حال با هم به سراغ اولین حالت یا وضعیت یعنی  « والد »  می رویم.

تعریف من والد چیست؟

برای درک بهتر حالت «والد» ؛  مثال هایی را عنوان می نماییم:

۱. هیچ وقت به افراد غریبه اعتماد نکن.

۲. تو باید به اندازه کافی غذا بخوری.

۳. فوری تلویزیون را خاموش کن و تکالیف مدرسه ات را انجام بده.

نکته مهم این است که تمام رفتار ها و گفتار های بین والدین و سایر بزرگان ؛ صرف نظر از خوبی یا بدی آن ها؛ از نظر کودک حقیقت کامل فرض می شود و در مغز او ضبط می شود و در تمام طول زندگی همیشه آماده بازنواختن هستند. بیشتر اطلاعات « والد» در زندگی آینده کودک جنبه بازدارنده یا هدایت کننده دارد.

 به نظر شما آیا تنها والدین در شکل گیری حالت شخصیتی « والد » نقش دارند ؟!

خیر؛ اینگونه نیست؛ عوامل دیگری غیر از والدین نیز در شکل گیری حالت شخصیتی  « والد » تاثیر دارند که محیط پیرامون و تلویزیون از مهم ترین آن ها هستند. بدیهی است که تایید پدر و مادر بر آن ها اثر مضاعف خواهد داشت.

از ابتدایی ترین مسائلی که والدین به کودکان خود می آموزند؛ چگونگی درک و برخورد آن ها با دنیای اطراف است. در نتیجه  « والد » انباشته از باورها؛ قضاوت ها؛ ارزش ها و ویژگی هایی است که در دو گروه کلی  « والد حمایت گر »  و  « والد انتقاد گر » قرار می گیرند.

انواع تقسیم بندی من والد

در حالی که  « والد حمایت گر » خصوصیت هایی مانند مراقبت؛ نگرانی؛ بخشندگی؛ اطمینان بخشی و آسان گیری همراه با صمیمیت دارد؛  « والد انتقاد گر » قدرتمند ؛ نظارت گر همراه با سخت گیری؛ منضبط؛ تنبیه کننده؛ پافشاری کننده و خود رای است. علاوه بر این ها عملکرد « والد »  می تواند هم درونی و هم بیرونی باشد.

« والد فعال » خود را به صورت صریح و آشکار نمایان می سازد و این مساله را هنگامی که فردی در برخورد با دیگری به طور کامل مانند والدین خود عمل می کند ؛ می توان مشاهده کرد. « والد تاثیر گذار » نیز حضور خود را به کمک شیوه ها ی درونی و با فرستادن پیام هایی به « بالغ » و « کودک » خود فرد  و تحت تاثیر قرار دادن آن ها ؛ ابراز می کند. زمانی که فرد نوار اطلاعاتی ضبط شده مربوط به والدین خود را مرور می کند؛ بر طبق  « والد» خود عمل می کند که ممکن است به هر یک از دو صورت «والد حمایت گر » یا « والد انتقادگر » باشد.

« والد » می تواند در رفتار و گفتار خود مثبت یا منفی باشد. به عبارت دیگر « والد حمایت گر» و « والد انتقاد گر» هر یک به دو بخش مثبت و منفی تقسیم می شوند.

آیا می دانید مثبت یا منفی بودن « والد » به چه معناست؟!

به نظر شما مثبت یا منفی بودن « والد » چه نقش و تاثیری بر ساختار شخصیتی ما دارد؟!

عملکرد «والد» در ارتباط با خود یا دیگران به دو صورت مثبت یا منفی طبقه بندی شده است. عملکرد  « والد » مثبت؛ شامل دستورها و پیام هایی هستند که برای کمک و ارتقا رشد جسمی ـ روانی فرد ارسال می شود.

عملکرد « والد » منفی؛ شامل دستورها و پیام هایی است که مانع فعالیت های  « کودک » است و نشانی از کمک به رشد جسمی ـ روانی فرد در آن ها وجود ندارد و حکم یا دستوری  « مسدود کننده » از طرف والدین یا جانشین آن ها است.

حتی هنگامی که این پیام ها از بخش « والد حمایت گر » ارسال می شوند؛ مانع رشد توانایی ی شخص خواهد شد. به این ترتیب تعریف بخش های مثبت و منفی « والد » به این صورت خواهد بود:

« والد حمایت گر مثبت » :

پیام ها و دستور هایی است که به منظور رشد جسمی؛ روانی؛ ذهنی و اجتماعی کودک؛ به صورت تحکم پرورش دهنده ابراز می شوند.

برای روشن شدن و درک عمیق تر مفهوم حالت « والد حمایت گر مثبت » به مثال های زیر توجه کنیم :

۱. وقتی پایت را جلوی بزرگ ترها دراز نمیکنی ؛ به خودت و آن ها احترام می گذاری.

۲. قبل از آن که حرف بزنی ؛ در مورد آن خوب فکر کن.

« والد حمایت گر منفی » :

پیام ها و دستور هایی است که فقط حالت حکم های مسدود کننده از طرف والدین یا جانشین آن ها باشد و به صورت حمایت افراطی به کودک منتقل می شود. به مثال زیر توجه کنیم:

۱. هر بار خواستی بند کفش هایت را ببندی به من بگو تا برایت ببندم.

۲. والدین تمام خواسته های فرزند خود را برآورده می کند.

« والد انتقاد گر مثبت » ( والد کنترل گر)  :

پیام ها و دستور هایی که برای رشد جسمی ؛ روانی ؛ ذهنی و اجتماعی کودک به صورت تحکم آمرانه ابراز شوند.

برای درک بهتر این حالت به مثال های زیر توجه کنیم:

۱.اگر داروهایت را نخوری به زور به تو می خورانم.

۲. چرا اینقدر بد و کثیف غذا می خوری؟!

 « والد انتقاد گر منفی » ( والد کنترل گر) :

پیام ها و دستورهایی که فقط به صورت حکم های مسدود کننده از طرف والدین یا جانشینان آن ها؛ با حالت تحقیر آمیز به کودک ابراز می شوند.

مثال هایی از این حالت:

۱. همیشه آدم بی دقتی هستی.

۲. تو لیاقت داشتن یک زندگی خوب را نداری.

به مثال هایی از بخش های مثبت و منفی  « والد حمایت گر » و « والد انتقادگر» در پاسخ به حالت شخصیتی « کودک » توجه کنیم:

-پیام « کودک » : به من کمک کن؛ این مساله را حل کنم.

-پاسخ « والد حمایت گر مثبت » : اول خودت سعی کن؛ اگر نتوانستی من کمکت می کنم.

-پاسخ « والد حمایت گر منفی » : تو خسته شدی؛ بگذار من برایت مساله را حل کنم.

-پاسخ « والد انتقادگر مثبت » : اگر درس هایت را با دقت می خواندی؛ چنین چیزی از من نمی خواستی .

-پاسخ « والد انتقاد گر منفی » : از بی سوادی توست که مساله به این راحتی را نمی توانی حل کنی .

بنابراین دومین حالت از ساختار شخصیت یعنی « والد » را بررسی کردیم.

حال با هم به سراغ دومین و سومین حالت از ساختار شخصیت می رویم.