بیماری روانی به گروهی از بیماری ها گفته می شود که روی تفکر تاثیر می گذارد و باعث ایجاد ناراحتی برای فرد مبتلا یا ایجاد ناتوانی در او می شود. بیماری روانی، که به آن اختلالات سلامت روان و یا اختلالات روان پزشکی نیز گفته می شود، به طیف وسیعی از شرایط سلامت روان اشاره دارد. علت بیماری های روانی هنوز به خوبی شناخته نشده ولی آن چه مسلم است این است که عوامل ژنتیک، استرس های مختلف و نوع تعامل فرد با دیگران در ایجاد یا بروز آن ها مؤثر می باشد. بیماری های روانی در افرادی که خویشاوندان آن ها نیز دارای یک بیماری روانی هستند، بیش تر دیده می شود. هم چنین اگر مادر قبل از تولد در معرض محیط های تنش زا، الکل، مواد مخدر و… قرار بگیرد ممکن است در ابتلای کودک به بیمار روانی بعد از تولد تاثیر داشته باشد. هم چنین تغییر ساختار مغز نیز می تواند منجر به بیماری های روانی شود. برخی عوامل دیگر هم وجود دارند که خطر ابتلا به بیماری های روانی را افزایش می دهند از جمله: تجربیات آسیب زا، یک وضعیت پزشکی مزمن، آسیب مغزی، شرایط استرس زای زندگی مثل مشکلات مالی، مرگ یک دوست، استفاده از الکل و سابقه بیماری روانی قبلی.
از هر 5 بزرگ سال 1 نفرشان در طول زندگی بیماری های روحی را تجربه می کنند، اما زنان و مردان مستعد اختلالات متفاوتی هستند. مثلا مردان بیشتر مستعد اعتیاد و مشکلات جامعه ستیزی هستند و زنان در معرض اضطراب و افسردگی قرار دارند. اگر شما هم دچار هر یک از این بیماری های روحی شدید که مسلما زنان را بیش تر از مردان درگیر می کند این را بدانید که این بیماری ها بسیار متداول هستند و البته به طور گسترده درمان پذیر اما نیازمند متخصصان حرفه ای مربوطه برای ارزیابی و درمان است. اثرات بیماری های روانی می تواند ماندگار یا طولانی مدت باشد. ممکن است فرد هم زمان دو نوع از اختلالات سلامت روان را با هم داشته باشد. به عنوان مثال ممکن است فرد هم مبتلا به افسردگی باشد و هم مبتلا به اختلال در مصرف مواد. هیچ راه مطمئنی برای این که از بیماری های روانی جلوگیری کنیم وجود ندارد اما در صورت ابتلا می توانیم با کنترل کردن استرس مان و افزایش دادن اعتماد به نفس در خود به خودمان کمک کنیم. به همین منظور می توانیم این کارها را انجام دهیم:
به علائم هشدار دهنده در خودمان توجه کنیم
اگر بیمار هستیم حتما باید به پزشک یا درمانگر مراجعه کنیم تا وضعیت مان بررسی شود و مشخص شود چه عاملی باعث ایجاد این علائم در ما شده است.
معاینات معمول پزشکی دنبال شوند
حتما برای پیش گیری باید معاینه ها ادامه یابد و با پزشک یا درمانگر خود در ارتباط باشیم تا اگر از نظر جسمی علائم جدیدی در ما مشاهده شد حتما پیگیری شود و مورد درمان قرار بگیرد.
لازم به ذکر است خواب کافی، تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم از اهمیت زیادی برخوردار است.
ما در این مقاله سعی کردیم انواع بیماری های روحی و روانی که ممکن است بیشتر در زنان اتفاق بیفتد را برای شما گرد آوری کنیم.
بیماری های روانی شایع بین زنان
همان طور که می دانید زنان به دلیل حساسیت های روحی و عاطفی بیشتر از مردان در معرض بیماری های روانی قرار دارند. اگرچه نسبت به مردان طول عمر بیش تری دارند ولی در مقایسه با مردان بیش تر در معرض ابتلا به بیماری های روانی هستند از جمله: اختلالات اضطراب، اختلالات افسردگی، اختلالات قاعدگی و اختلالات اشتها. تحقیقات نشان می دهد کودکانی که از مادران دارای اختلالات روانی به دنیا می آیند بیشتر در معرض اختلالات روانی از جمله افسردگی هستند و احتمال عدم موفقیت تحصیلی در این افراد نیز بیشتر است.
اختلالات اضطراب
امروزه با توجه به شرایط جامعه که سرشار از محرک های اضطراب آور است آمار ابتلا به اختلالات اضطرابی بالا رفته است. با توجه به نظر انجمن اضطراب و افسردگی امریکا، از بلوغ تا سن 50 سالگی زنان دو برابر مردان اختلال اضطراب را تجربه می کنند.
همان طور که می دانیم اضطراب در لغت به معنای لرزیدن، تپیدن، پریشان حالی، آشفتگی، بی تابی و بی قراری است. اضطراب اصطلاحی برای بيان احساسات عادی است که مردم هنگام مواجهه شدن با ترس، خطر يا تحت فشار ها آن را به کار می برند. مضطرب بودن می تواند به دليل تجربيات زندگی مثل: از دست دادن شغل، شکست در ارتباطات، بيماری های خطرناک، حوادث جدی و از دست دادن عزيزان به وجود آيد. مضطرب بودن در اين مواقع درست است و معمولا ما برای مدت کوتاهی احساس اضطراب می کنيم اما اگر مدت زمانش طولانی شود یک اختلال و جزو بیماری های روانی محسوب می شود. این احساس درونی علاوه بر اثرات وعلائم روحی و روانی که ایجاد می کند، علائم و اثرات فیزیولوژیکی و جسمانی هم به همراه دارد و موجب برانگیختگی جسمی در فرد و تداوم و تکرار آن باعث ایجاد آسیب های روحی و جسمی می گردد. تحقیقات و بررسی ها نشان می دهند که اضطراب در طبقات کم درآمد و افراد میان سال و سالخورده نسبت به بقیه ی افراد بیش تر دیده می شود. از آن جايي که مضطرب بودن بعضا عموميت داشته پس درک و دانستن این که اضطراب صحیح چیست و علائم اختلال اضطراب چه چیز هایی هستند بسیار مهم است. معمولا زمانی می توان تشخيص داد که فردی مبتلا به اختلالات اضطرابی است که این اختلال باعث شود کار های روزمره وی مختل شود و مانع از انجام کار های روزمره او گردد. اختلالات اضطرابی به طور ناگهانی و بدون هيچ دليل مشخصی بروز می نمايند. از علائم این اختلال می توان اشاره کرد به: تنگی نفس و تپش قلب، عرق کردن، لرزش و احساس خفگی، حالت تهوع، دل آشوبی، سرگيجه، سوزن سوزن شدن واز دست دادن تعادل. هم چنین اختلال اضطراب انواع مختلفی دارد: اختلال اضطرابی کلی ( تعميم يافته)، اختلال هراس نواحی باز، هراس های خاص، هراس از اجتماع، اختلال استرس پس از سانحه، اختلال پانیک (وحشت زدگی) و…
اختلال اضطراب جزو بیماری های روانی محسوب می شود. در صورت تشخیص یک اختلال اضطراب، به طور معمول دو روش درمان اصلی وجود دارند که شامل تراپی و دارو می شوند.
رفتار درمانی شناختی
“رفتار درمانی شناختی” در اضطراب به شما کمک می کند تا به گونه ی دیگری بیندیشید و در نتیجه این طرز تفکر جدید، شما می توانید با رفتار های سالم تر و درست تری در برابر حوادث نا خواسته و نا گوار پیرامون تان برخورد نمائید. لازم به ذکر است در این روش خاص روان درمانگر تلاش می کند تا معضل بزرگ شما را به اجزای کوچک تری تبدیل کند و این به شما کمک می کند تا معضلات و چگونگی تاثیر گذاری آن را در زندگی تان بهتر ببینید.
دارو درمانی
اگر چه دارو های ضد اضطراب مانند دارو های ضد افسردگی و بنزودیازپین ها دلیل زمینه ای اختلالات اضطراب را درمان نمی کنند اما می توانند عملکرد افراد در زندگی روزانه را تسهیل کنند. اگر اضطراب چنان شدید باشد که در فعالیت های عادی روزانه ی فرد اختلال ایجاد کند، پزشک احتمالا تجویز دارو را مد نظر قرار خواهد داد یا حتی ممکن است هم زمان دو روش دارو درمانی و رفتار درمانی شناختی با هم انجام گیرد.
اختلالات افسردگی
افسردگی(به انگلیسی: Depression) جزء اختلالات خلقی طبقه بندی شده است. همه ی ما انسان ها در طول زندگی دچار غم و اندوه شده ایم اما این مشکل زمانی جدی تلقی می شود و جزو بیماری های روانی محسوب می شود که بیشتر از دو هفته طول بکشد و بر عملکرد ما تاثیر بگذارد. برخی علائم شامل: احساس عمیق غم و اندوه، تغییر اشتها، کمبود انرژی، از دست رفتن علاقه به چیزهایی که قبلاً از آن ها لذت می بردیم، اجتناب از دیدن دوستان شامل افسردگی می شود.
افسردگی بر هرکس به شکل متفاوتی تاثیر می گذارد و ممکن است شما فقط برخی از این علائم را داشته باشید. افسردگی انواع مختلفی دارد که می توان اشاره کرد به: افسردگی اساسی( اختلال افسردگی اساسی از شدید ترین نوع افسردگی است. این نوع از اختلال با احساسات مداوم غم، نا امیدی و بی کفایتی مشخص می شود که به تنهایی و بدون پیگیری و درمان از بین نخواهد رفت)، افسرده خویی یا افسردگی مداوم (اختلال افسردگی مداوم یا دیس تایمی اختلال خفیف اما مزمن است و علایم آن کم اشتهایی یا پرخوری، بی خوابی یا پر خوابی، کمبود انرژی یا خستگی، احساس ناامیدی)، افسردگی مانیک یا دوقطبی (افسردگی مانیک شامل دوره های شیدایی یا هیپومانیا جایی که فرد احساس می کند بسیار خوشحال است همراه با علائم افسردگی است)، افسردگی پیش و پس از زایمان (افسردگی پریناتال، در دوران بارداری یا طی چهار هفته پس از زایمان رخ می دهد)، افسردگی فصلی (افسردگی فصلی یا اختلال عاطفی فصلی، اغلب در پاییز شروع می شوند، زیرا روزها کوتاه تر می شوند و در زمستان ادامه می یابند) و…
انواع افسردگی که اینجا توصیف کرده ایم قابل درمان هستند، پس اگر احساس می کنید به نوعی افسردگی مبتلا شده اید بسیار مهم هست که حتما نزد یک روان شناس بروید.
اختلالات قاعدگی
اختلالات قاعدگی زمانی مشاهده می شود که چرخه های عادت ماهانه در خانم ها نا منظم می شود. حتی بعضی از اختلالات قاعدگی در دوران بارداری ممکن است موجب کورتاژ و یا سقط جنین شود. از دلایل بروز اختلالات قاعدگی می شود گفت که بنا به شرایط سنی و جسمی، بیماری های مختلف می توانند باعث خون ریزی قاعدگی در خانم ها شوند. اما معمول ترین علت خون ریزی های غیر‌طبیعی در سنین باروری عوامل هورمونی هستند. عوامل هورمونی که باعث نا منظمی های قاعدگی می شوند، به ویژه در سنین باروری، ممکن است ناشی از تخمدان پلی کیستیک باشند. هم چنین ممکن است این بی نظمی ها چند ماه طول بکشد و یا بعد از مدت زمان عادی پریودی به مدت طولانی خون ریزی داشته باشند که نازایی در این افراد شایع است. از دیگر عوامل می توان استرس و اضطراب، سرطان تخمدان، سرطان دهانه‌ی رحم، مصرف دارو های نازایی، بارداری خارج از رحم و… را نام برد.
معمولا اگر این تغییرات یک یا دو بار اتفاق بیفتند جای نگرانی ندارد اما اگر این روند تکرار شود، خانم ها حتما باید سونوگرافی انجام دهند و از نظر ابتلا به فیبروم رحمی بررسی شوند. در بعضی خانم ها که در خانواده زمینه ی بروز اختلالات قاعدگی دارند، ممکن است این اختلالات زمینه ی ژنتیکی داشته باشند اما در همه ی موارد هم نمی توان ژنتیک را عامل بروز بیماری دانست. به همین منظور تا جایی که می توانید از خوردن نوشابه ی گازدار، کاکائو، تنقلات و تندی و شوری زیاد پرهیز کنید و غذا های طبیعی بخورید.
اختلالات اشتها
این دسته اختلالات در واقع بسیار جدی هستند و در برخی موارد بیماری های روانی مرگ باری هستند که می توانند باعث اختلالات شدید در رفتار های غذایی فرد شوند. وسواس نسبت به غذا، وزن بدن، و شکل آن می تواند نشانه ای از اختلال اشتها باشد. اختلال در خوردن غذا می تواند تا 5 درصد از جمعیت دختران نوجوان را تحت تأثیر قرار دهد. برخی از رایج ترین انواع اختلالات خوردن شامل بی اشتهایی عصبی، پرخوری عصبی، اختلال پرخوری افراطی.
افراد مبتلا به بی اشتهایی عصبی (Anorexia Nervosa)، حتی در شرایطی که به طرز خطرناکی دچار کمبود وزن هستند، باز هم این توهم را دارند که دچار اضافه وزن هستند. اختلال بی اشتهایی عصبی در بین دیگر اختلالات بیشترین نرخ مرگ و میر را دارد. در زنان، خودکشی در افراد مبتلا به بی اشتهایی عصبی بسیار رایج تر از دیگر بیماری های روانی است. علائم این بیماری شامل مصرف بسیار محدود مواد غذایی، پیگیری سخت گیرانه لاغری و عدم تمایل به حفظ وزن طبیعی یا سالم، ترس شدید از افزایش وزن، کم خونی خفیف، تحلیل عضلانی و ضعف، یبوست شدید، آسیب به ساختار و عملکرد قلب و… است.
افراد مبتلا به پرخوری عصبی ( Bulimia Nervosa)، دچار اپیزود های مکرر مصرف مقدار بسیار زیادی از غذا می شوند و هیچ کنترلی هم ندارند. این نوع پرخوری رفتارهایی را به دنبال دارد از جمله: استفراغ اجباری، ورزش بیش از حد، استفاده بیش از حد از ملین ها یا دیورتیک. از علائم این اختلال می توان تورم غدد بزاق در ناحیه گردن و فک، اختلال ریفلاکس اسید و دیگر مشکلات گوارشی، کم آبی شدید ناشی از استفراغ و اسهال، فرسایش مینای دندان و حساسیت و پوسیدگی شدید دندان ها به دلیل تماس زیاد با اسید معده و… را نام برد.
افراد مبتلا به پرخوری افراطی (Binge-Eating Disorder)، کنترل خود را روی مصرف مواد غذایی از دست می دهند. افراد مبتلا به اختلال پرخوری افراطی اغلب دچار اضافه وزن یا چاقی هستند. از شایع ترین علائم این اختلال غذا خوردن حتی در زمان سیری یا عدم گرسنگی، غذا خوردن تا زمانی که فرد به طرز ناراحت کننده ای احساس سیری می کند، رژیم گرفتن مداوم، احتمالا بدون کاهش وزن می باشد.
چرا افسردگی در زنان بیشتر است؟
به طور قطع زنان در مقابل افسردگی آسیب پذیرتر هستند و به دلیل عوامل زیست شناختی از بیماری ها بیشتر آسیب می بینند. بررسی ها نشان می دهد افسردگی در زنان به دلیل تغییرات هورمونی در سنین مختلف زندگی مثل باروری، دوران بارداری و بعد از زایمان بیشتر است. تغییرات هورمون ها نظیر ترشح استروژن و پروژسترون یا هورمون های اکسی توسین و پرولاکتین بر وضعیت روان شناختی خانم ها اثر می گذارد. استروژن با اثر بر سروتونین و گیرنده های آن و تغییر ترشح اندورفین می تواند اثر کاهنده بر اختلال افسردگی داشته باشد. هم چنین اکسی توسین و پرولاکتین نیز روی خلق اثر مثبت می گذارند و کاهش پروژسترون باعث اضطراب می شود. در خلال افسردگی زنان از منظر روان شناختی اختلال در روابط بین فردی، فشار افکار منفی و بروز درماندگی از دلایلی هستند که عامل مهمی برای فراهم شدن زمینه افسردگی در خانم ها محسوب می شوند. بسیاری از زنانی که در معرض افسردگی قرار می گیرند با تشخیص به موقع یعنی زمانی که میزان افسردگی کم است به راحتی با دارو های ضد افسردگی بیماری قابل درمان است و جزو بیماری های روانی محسوب نمی شود.. یکی از راهکار های ساده که می تواند توسط خود زن انجام شود مطالعه و کسب آگاهی بیش تر در مورد شرایط جسمی و روحی در فصل های مختلف زندگی اش است تا از بروز افسردگی پیش گیری کند.
استرس پس از حادثه
در زندگي روزمره، هركسي ممكن است با حوادث طاقت فرسا، ترسناك و خارج از كنترل روبرو شود. ما ممكن است دچار حادثه رانندگي شويم، قرباني يك تجاوز باشيم يا شاهد يك حادثه دردناك باشيم. بیش تر افراد، بعد از مدتي بدون هيچ كمكي با آن كنار مي آيند. اگرچه امکان دارد در برخی افراد تجربيات تلخ واكنشي را ايجاد كند كه ممكن است براي ماه ها يا سال ها طول بكشد. ما اين واكنش را اختلال استرس پس از حادثه يا (PTSD) مي ناميم. اختلال استرس پس از سانحه نوعی از اختلال اضطراب است. هم چنین طبقه ای از بیماری است که شامل اختلال ترس، اختلال اضطراب تعمیم یافته، فوبیا(ترس مرضی) و اختلال اضطراب جدایی می شود. لازم به ذکر است که زنان دو برابر مردان در معرض علائم حاد و حدوداً ۴ برابر در معرض اختلال استرس مزمن قرار دارند. به طور کلی نمی توان گفت که زنان حوادث بیش تری را تجربه می کنند اما ما زنان حوادث عمیقی را پشت سر می گذاریم از جمله سوء استفاده های جنسی و تجاوز که با استرس پس از حوادث ارتباط عمیقی دارد. این که ما به این حوادث سخت چگونه پاسخ می دهیم می تواند وخامت اضطراب پس از حادثه را وخامت بخشد. اما زنان در مقایسه با مردان نجات یافته بر این باورند که عدم کفایت آن ها باعث این حوادث شده و خود را مدام سرزنش می کنند. علائم این اختلال شامل نا آرامی و بی قراری، رفتار های پرخاشگرانه، احساس بیزاری از دیگران، اختلال خواب، کابوس و خواب های ترسناک، تکرار خاطره های آسیب زا از قبیل مزاحمت، تجاوز و… در ذهن، اختلال در کار روزانه، مشکلات در تمرکز و آموزش، گوشه گیری و مشکلات در روابط بین فردی و به سختی انس گرفتن با دیگران می شود. اگر علائم فوق بیش از یک ماه تداوم یابد و منجر به اختلال در عملکرد کلی بیمار (شغلی، تحصیلی، رفتاری و…) شود باید نسبت به درمان آن اقدام نمود.
جویدن ناخن از اضطراب
بر اساس نظریات انجمن اضطراب و افسردگی امریکا، از بلوغ تا سن 50 سالگی، زنان دو برابر مردان اختلال اضطراب را تجربه می کنند، که علائم آن در قالب نگرانی، تنش، خستگی و ترس بروز می کند. با توجه به این که اضطراب مهم ترین عامل جویدن ناخن است و اگر تبدیل به عادت شود دیگر نباید منتظر توقف خود به خودی آن باشیم. مهم ترین عامل موثر در بروز ناخن جویدن اضطراب موضوعی است که فرد را دچار نگرانی ذهنی درباره بروز واقعه ای درآینده می کند. ناخن جویدن یکی از اختلالات عادی “نوروتیک” است. این اختلال در زنان بیشتر از مردان است. برخی افراد ناخن جویدن را روشی برای تسکین ناراحتی از موقعیت اضطراب زا و فشارآور می دانند.
اگر مطلع باشید که ناخن جویدن چه عوارضی برای سلامت کلی و سلامت دهان و دندان دارد، می‌تواند نقطه شروع خوبی برای ترک این عادت باشد. برای جلوگیری و ترک عادت جویدن ناخن می توانید انگشت خود را چسب بزنید، کلسیم بیشتر مصرف کنید، ناخن هایتان را تلخ کنید، دست کش بپوشید، ناخن هایتان را کوتاه کنید، حواس خودتان را پرت کنید، ناخن مصنوعی بکارید، از مانیکور استفاده کنید و استرس را از خود دور کنید. کلام آخر این که اگر کنار گذاشتن این کار برای شما سخت است و نمی توانید به تنهایی این عادت را ترک کنید، حتماً از خانواده و دوستان خود کمک بگیرید و برای فهمیدن علت دقیق ناخن جویدن حتما به مشاور مراجعه کنید.
