بهداشت سلامت روان چیست؟ + ویژگی افرادی که از نظر روانی سالم هستند

احساس آرامش و امنیت درون داشتن و به دور بودن از اضطراب و افسردگی یعنی داشتن بهداشت سلامت روان که به معنای سلامت هیجانی و روان شناختی است. به عبارتی، وضعیتی است که در آن فرد با تمام جسم، روح و ذهن خود کاملا از شرایط فعلی خود راضی است، پس بهداشت سلامت روان به صورت یکپارچگی ذهن، جسم و روح در نظر گرفته می شود و فردی که می تواند به فشارهای معمول زندگی روزمره غلبه کند و یک زندگی مستقل داشته باشد، یک فرد دارای سلامت روان است. افرادی که از بهداشت سلامت روان برخوردار هستند نسبت به زندگی نگرش مثبت دارند.
مراکز بهداشت روانی جامعه ‌نگر سه نوع هدف پیش گیری دارند که با این سه هدف در جامعه فعالیت می کنند این سه هدف عبارت اند از:

1. اولین هدف پیش گیری، اولیه است که برای جلوگیری از بروز اختلال‌های روانی است.
2. دومین هدف پیش گیری، ثانوی است که تشخیص و درمان زود هنگام اختلال‌ ها می باشد.
3. سومین هدف پیش گیری، ثالث است که کمک به حل معضلات و مشکلات ناشی از ابتلا به اختلال‌ های روانی می کند.

تعریف سازمان جهانی از بهداشت روانی چیست؟

طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی، بهداشت سلامت روان عبارت است از:
قابليت ارتباط موزون و هماهنگ با ديگران، حل تضادها و تمايلات شخصي به طور منطقي، تغيير و اصلاح محيط فردي، اجتماعي، عادلانه و مناسب.
هم چنین مفهوم بهداشت رواني، از تامین رشد و سلامت رواني، فردي و اجتماعي، پیش گیري از ابتلاء به اختلال رواني، درمان مناسب و بازتواني آن نشات می گیرد. سلامت روان، به معنی وجود بهزیستی روان شناختی یا عدم وجود بیماری روانی است، هم چنین طبق نظر سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سلامت روان شامل بهزیستی ذهنی، خودکارآمدی ادراک شده، خود مختاری، توانمندی و ­خود شکوفایی توانایی‌ های فکری و عاطفی فرد است. وظیفه ی اساسی بهداشت روانی حفظ سلامت روح است، زیرا بدون آن محلی برای پرورش قوا و استعداد های روحی باقی نمی ماند.
شواهدی از (WHO) به ما نشان می‌دهد که تقریباً نیمی از جمعیت جهان تحت تأثیر بیماری های روانی هستند و این بیماری بر عزت نفس، روابط و توانایی عملکرد آن ها در زندگی روزمره تأثیرگذار است. بسیاری از افراد فشار روانی را در زندگی تجربه می کنند که البته میزان معینی از آن برای ایجاد انگیزش مفید است، البته لازم به ذکر است که بیش تر مردم نگران آینده ای نامشخص اند و باید این نکته را اضافه نماییم نگرانی گاه می تواند نا آگاهانه باشد و سراسر رفتار شخص نگران را تحت الشعاع خود قرار دهد.

سطوح فشار روانی باید به دقت مورد بازبینی قرار گیرد، زیرا فشار روانی می تواند سبب مشکلات جسمانی مانند، فشار خون بالا، سر درد، گردن درد و خستگی شود و امکان دارد سرآغازی برای ناتوانی روانی در بعضی از افراد باشد.

ویژگی افرادی که از نظر روانی سالم هستند چیست؟

سلامت روان یکی از مهم ترین و پر اهمیت ترین نعماتی است که انسان ها می توانند از آن برخوردار باشند. شخصی که دارای سلامت روان است به دلیل انگیزه های فراوانی که در او وجود دارد قابلیت تاثیرگذاری بر خویش و محیط پیرامون خویش را دارد و به راحتی می تواند در هر مقام و جایگاهی تاثیرگذار باشد. افرادی که از نظر روانی سالم هستند نسبت به خود احساس ارزشمند بودن دارند و اعتماد به نفس آن ها زیاد است، هم چنین نسبت به توانایی های خود آگاه هستند و از استعداد های خود بیشترین بهره را می برند، هم چنین آن ها اگر عیوبی داشته باشند نسبت به عیوب و ناتوانی های جسمی خود ناراحت نمی شوند و شکیبا هستند و پذیرش بالایی دارند و خود را همان گونه که هستند می پذیرند. اگر مشکلاتی در زندگی داشته باشند می توانند از پس مشکلات برآیند و قدرت رو به رو شدن با مشکلات را دارا هستند و می توانند ناکامی ها و دل سردی ها را تحمل کنند.

افرادی که بهداشت سلامت روان دارند می توانند با دیگران ارتباط صمیمانه برقرار کنند و به راحتی به دیگران عشق و محبت بورزند. این افراد خود و دیگران را دوست دارند، به همه مهر می ورزند بدون آن که انتظار پاداش یا بازگشت آن را داشته باشند. فردی که دارای سلامت روان است نگرش مثبت دارد و تمام سعي خود را مي‌كند كه با انسان‌ هاي مثبت‌ انديش معاشرت بیشتری داشته باشد و از انسان‌هاي منفي و منفي ‌گرا دوري می كند و جملات منفي را از دايره لغات و كلمات خود حذف مي ‌كند.  این افراد به هنگام خشم و عصبانیت قادر به کنترل خودشان هستند، از دیگران سوء استفاده نمی کنند و اجازه نمی دهند کسی از آن ها سوء استفاده کند. از ایده های جدید استقبال می کنند، اهداف واقع بینانه ای برای خود دارند، برای آینده خود برنامه ریزی می کنند و ترسی از رویارویی با آن ها ندارند.

هم چنین فردی که دارای روان سالم است بسیار مسئولیت پذیر می باشد، او مسئولیت کار ها و فکر های خود را می پذیرد و آن چه را که نسبت به آن مسئول است به بهترین شکل انجام می دهد. یک فرد با روان سالم نسبت به گفته ها و حرف های دیگران بی توجه است. برای او اهمیتی ندارد کاری که انجام می دهد مورد تایید دیگران است یا نه، تنها این مهم است کاری که انجام می دهد به حد کافی خوب باشد. هم چنین این افراد به موقع بهترین تصمیمات را می گیرند و به موقع آن ها را به اجرا می گذارند، هرگز دچار دو دلی و بلاتکلیفی نمی شوند و و کارها را عقب نمی اندازند.
گوردن آلپورت ،یکی از نخستین روان شناسانی بود که توجه اش به شخصیت سالم معطوف شد. نظر او درباره ی افراد با روان سالم این گونه بود که آن ها در سطح معقول و آگاه عمل می كنند، از قید و بندهای گذشته آزادند و از نیرو هایی كه آن ها را هدایت می كنند، كاملا آگاهی دارند و می توانند بر آن ها چیره شوند.

اختلالات روانی رایج چیست؟

اختلالات روانی شامل مجموعه ‌ای از مشکلات و بیماری‌ های مرتبط با روان و ذهن آدمی است که گستره ‌ای از نشانه‌ ها و علائم را در بر می ‌گیرد. علت بیماری ‌های روانی به خوبی شناخته شده نیست،ولی آن چه مسلم است این است که عواملی مثل ژنتیک، استرس ‌های مختلف و نوع تعامل فرد با دیگران در ایجاد یا بروز آن ‌ها مؤثر است. اختلالات روانی با توجه به نشانه‌ ها و علائم آن ها به دسته‌ های مختلفی تقسیم شده‌ اند و بر اساس همین نشانه ‌ها، متخصصان تشخیص و درمان می‌ کنند. آگاهی از این اختلالات، نشانه‌ ها و علل بروز آن‌ ها به افراد کمک می ‌کند تا نسبت به مشکلات خود آگاه بوده و جهت درمان و بهبود سلامت روان اقدام کنند.

راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشكان آمريكا، این اختلالات را به شرح زیر طبقه بندی می‌کند:  

•  کم توانی ذهنی، اختلالی است که با عملکرد هوشی زیر حد طبیعی و اختلال در مهارت ‌های انطباقی مشخص می ‌گردد.
• اختلالات کمبود توجه، نوعی اختلال مغزی است که با الگوی مداوم، عدم توجه یا بیش فعالی همراه است و باعث اختلال در عملکرد یا پیشرفت فرد می شود.
• اختلالات یادگیری، یعنی اختلال خواندن، اختلال در ریاضیات و اختلال در بیان کتبی
• اختلالات نافذ مربوط به رشد، یعنی اختلال اوتیستیک، اختلال آسپرگر
• اختلالات تغذیه‌ای، یعنی هرزه خواری، اختلال نشخوار
• اختلالات تیک، یعنی تیک توره، تیک حرکتی یا صوتی مزمن، تیک گداز
• اختلالات پارافیلی، تجربه‌ای است که فرد در مواجهه با برخی موقعیت‌ ها، اشیا یا تصورات و تخیلات غیر معمولی، دست خوش برانگیختگی جنسی می شود.
• اختلالات ارتباطی، یعنی اختلال زبان بیانی، اختلال زبان دریافتی، بیان مختلط، لکنت زبان
• اختلالات دفعی، یغنی بی ‌اختیاری ادراری، بی ‌اختیاری مدفوع
• سایر اختلالات دوران شیرخوارگی ، کودکی و نوجوانی، مثل اختلال اضطراب جدایی، گنگی انتخابی، اختلال دلبستگی واکنشی، اختلال حرکتی کلیشه ای
• اختلالات مربوط به مصرف مواد، وضعیت پزشکی است که در آن استفاده از یک یا چند ماده منجر به اختلال بالینی می‌شود.
• اسکیزوفرنی و سایر اختلالات سایکوتیک، بیماری روانی است که با رفتار و گفتار غیرعادی و کاهش توانایی درک واقعیت (اختلال در واقعیت سنجی) نمایان می ‌شود.
• اختلالات خلقی، یعنی افسردگی اساسی، اختلالات دو قطبی
• اختلالات اضطرابی، یعنی اختلال هراس، جمع هراسی، اختلال وسواسی، جبری، اختلال استرس پس از سانحه
• اختلالات شبه جسمی؛ یعنی اختلال جسمانی کردن، اختلال تبدیلی، خود بیمار انگاری، اختلال بد ریختی بدن
• اختلالات تجزیه‌ای، یعنی اختلال فراموشی تجزیه ای، گریز تجزیه‌ ای، اختلال شخصیت چند گانه و اختلال مسخ شخصیت
• اختلالات هویت جنسی و جنسیتی، یعنی تشخیص ذهنی فرد از خود به عنوان مرد یا زن است.
• اختلالات خواب، یعنی زیاد یا کم خوابیدن، پریدن از خواب، نرفتن به مرحله خواب عمیق و سخت به خواب رفتن است.
• اختلالات کنترل تکانه، یعنی اختلال انفجار دوره‌ ای، جنون دزدی، جنون آتش افروزی، قمار بازی بیمار گونه و وسواس کندن مو.
• اختلال انطباقی، یعنی اختلالات انطباق، واکنش های غیر انطباقی کوتاه مدت نسبت به موضوعاتی هستند که شخص عادی آن را یک مصیبت شخصی و روان پزشک آن را یک استرس زای روانی- اجتماعی می داند.
• اختلالات شخصیتی، یعنی پارانوئید، اسکیزوئید، اسکیزو تایپی، ضد اجتماعی، مرزی، نمایشی، خود شیفته، دوری گزین، وابسته و اختلال شخصیت وسواسی و جبری.

بسیاری از بیماری های روانی قابل درمان هستند، البته بسته به نوع بیماری روانی، درمان بسیار متفاوت است، هم چنین نتایج هم در روند هر بیماری متفاوت است. بعضی از بیماری های روانی ممکن است به دارو و برخی دیگر به روان درمانی و گفت و گو درمانی بسیار خوب پاسخ دهند.

شایع ترین اختلالات روانی چیست؟

اختلالات روان شناختی از آن چه اکثریت مردم فکر می کنند شایع تر است. از شایع ترین اختلالات روانی که امروزه بیشتر افراد به آن دچار می شوند اختلالات اضطرابی، اختلالات نقص توجه و بیش فعالی، اختلالات دو قطبی، اختلالات افسردگی و اسکیزوفرنی است.

1. اختلالات اضطرابی

اختلالات اضطرابی از شایع ترین آسیب های روانی هستند که در آن میزان ابتلای زنان از مردان دو برابر بیشتر است. اختلالات اضطرابی، گروهی از اختلالات روانی هستند که دارای نشانه ‌هایی از اضطراب و ترس می باشند. اضطراب ناشی از نگرانی در مورد آینده است. اضطراب هشداری است مبنی بر این که خطری در راه است تا فرد بتواند برای مقابله با آن اقداماتی به عمل آورد. مضطرب بودن می تواند به دليل تجربيات زندگی مثل، از دست دادن شغل، شکست در ارتباطات، بيماری های خطرناک، حوادث جدی و از دست دادن عزيزان به وجود آيد. اختلالات اضطرابی به طور ناگهانی و بدون هيچ دليل مشخصی بروز می نمايند.

اين اختلالات معمولا با احساسات فيزيکی مفرط مثل،تنگی نفس و تپش قلب همراه هستند. چندین اختلال اضطراب وجود دارد، از جمله، اختلال اضطرابی کلی، هراس‌ های ویژه، اختلال اضطراب اجتماعی، اختلال اضطراب جدایی، هراس از اجتماع، هراس از مکان های باز، اختلال ترس و سکوت انتخابی.

2. اختلالات نقص توجه و بیش فعالی

اختلال بیش فعالی یکی از اختلالات رفتاری و رشدی کودکان و بزرگسالان به حساب می رود که معمولا در این اختلال فرد توانایی تمرکز بر یک فعالیت خاص را ندارد و نمی تواند با استفاده از نیروی های درونی خویش بر مشکلات فردی اش غلبه کند. به نظر می رسد که این اختلال در پسر ها بیش از دختر ها وجود داشته باشد. در بعضی موارد، بیش فعالی خیلی زود تشخیص داده می‌شود. علائم بیش فعالی در بزرگسالان و کودکان شاید مشابه نباشد. علائم بیش ‌فعالی در بزرگ ‌سالان شامل: تکانشی بودن، بی نظمی و مشکلات اولویت ‌بندی، مهارت‌ های مدیریت وقت کم، فعالیت بیش از حد یا بی حوصلگی است، اما علائم بیش فعالی در کودکان به شکل قطع پی ‌در پی گفت ‌و گو و مکالمه بزرگ ‌ترها، عصبی و حساس بودن و مرتب پایین و بالا پریدن، انجام تکلیف‌ های مدرسه بدون توجه و دقت، نداشتن مهارت های لازم در برقراری ارتباط‌ های اجتماعی با دیگران است.

3. اختلالات دو قطبی

اختلال دو قطبی یا افسردگی شیدایی نوعی اختلال خلقی است. نوسانات خلقی، با شدت کم یا زیاد، یکی از اصلی ترین علائم اختلال دو قطبی است. این بیماری انواع مختلفی دارد که مهم ترین انواع آن اختلال دو قطبی نوع یک و اختلال دو قطبی نوع دو است. اختلال دو قطبی به صورت معمول در آخر دوره نوجوانی یا اوایل دوره بزرگ سالی ظهور پیدا می‌کند و در زنان دو برابر مردان است. تجربه خلق بالا و شادي بيش از حد، کاهش نیاز به خواب، انرژي زياد و فعاليت بيش از حد معمول، خود بزرگ بینی، صحبت کردن سریع، تغییر در اشتها از علایم اختلال دو قطبی است. اکثر مردمی که دچار اختلال دو قطبی هستند، حتی آن هایی که در حالت های حاد و شدید این اختلال قرار دارند با درمان مناسب می توانند بیماری خود را بهبود ببخشند.

4. اختلالات افسردگی

اختلالات افسردگی جزء اختلال‌ های خلقی محسوب می ‌شود. افسردگی با احساس فقدان، خشم و غم و اندوه همراه است که باعث مختل شدن فعالیت های روزمره ی فرد می شود. افسردگی به هر شکلی که باشد باعث می شود نگرش فرد نسبت به خودش، دیگران و دنیا تغییر کند. افسردگی انواع مختلفی دارد که عبارت اند از:  افسردگی اساسی یا عمده، افسرده خویی، اختلال ملال پیش از قاعدگی، اختلال بی نظمی خلقی و افسردگی بعد از زايمان است. اگر چه دلایل افسردگی هنوز به طور کامل کشف نشده است، اما به نظر می رسد مجموعه ای از عوامل ژنتيكی، زيستی، محيطی و روان شناختی در آن نقش داشته باشند. روش های مختلفی برای درمان وجود دارد مانند، دارو درمانی ( استفاده از داروهای ضد افسردگی، تثبیت ‌کننده‌ های خلقی)، روان درمانی، گروه درمانی، درمان شناختی-رفتاری، خانواده درمانی و رفتار درمانی.

5. اختلال اسکیزوفرنی

اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی یک بیماری روانی مزمن و جدی است. این بیماری روی شیوه تفکر و احساس و رفتار فرد مبتلا تاثیر می گذارد. این بیماری مانند دیگر بیماری ‌های ذهنی شایع نیست، ولی فرد مبتلا را می ‌تواند ناتوان کند. مبتلایان به این بیماری در میان مردم با افکار و رفتار های عجیب و غریب شناسایی می ‌شوند. بیماری اسکیزوفرنی یک اختلال شدید روانی است که طی آن فرد مبتلا، واقعیت را به شکل نامعمولی تفسیر و درک می‌ کند. میزان شیوع این اختلال در حدود یک درصد افراد جامعه است و به میزان برابری در زنان و مردان رخ می ‌دهد، ولي شروع و سير بيماري در دو جنس تفاوت دارد. اسكيزوفرني در مرد ها زود تر از زنان شروع مي شود. علائم اسکیزوفرنی معمولا بین 16 تا 30 سالگی ظاهر می ‌شود.

علائم اختلال اسکیزوفرنی به سه دسته تقسیم می ‌شوند: مثبت، منفی و شناختی.

علائم مثبت شامل: توهم، هذیان، اختلالات فکری (فکر کردن به روش ‌های غیر معمول یا غیر مؤثر)، اختلالات حرکتی (سراسیمگی در حرکات بدن).

علائم منفی شامل: کاهش احساس لذت بردن از زندگی روزمره، کاهش میزان حرف زدن، دشواری در آغاز و ادامه یک فعالیت (عدم پیش قدم شدن در آغاز فعالیت ها).

علائم روان شناختی شامل: مشکل در میزان تمرکز یا توجه، بروز مشکلات در حافظه فعال (اشکال در امکان استفاده از اطلاعات بلافاصله پس از یادگیری)، کارکرد اجرایی ضعیف (توانایی ضعیف درک اطلاعات محیط و به کارگیری آن در تصمیم‌ گیری)

در درمان این اختلال این گونه است که معالجه می‌تواند باعث تسکین بسیاری از علائم اسکیزوفرنی شود. با این حال، اکثر بیماران مبتلا به این اختلال باید تا آخر عمر خود با علائم این عارضه دست ‌و پنجه نرم کنند.

5 روش درمان مشکلات بهداشت روانی

نداشتن بهداشت روانی در سطح فردی به معنای سركوب احساسات و نیاز های اساسی است كه تاثیر زیاد در كاهش ترشح هورمون های شادی دارد و امنیت روانی فرد را به خطر می اندازد، بنابراین یک سری راهکار وجود دارد که با رعایت آن ها می توانیم از بهداشت و سلامت روان سالم برخوردار باشیم، در ادامه به توضیح این راه کار ها می پردازیم.

1. روابط سالمی داشته باشیم

از بهترین راهکار های حفظ بهداشت سلامت روان این است که روابط خود را در اولویت قرار دهیم که چندین فایده برای مان دارد، به عنوان مثال، باعث می شود خود را بخشی از یک جامعه بدانیم، به زندگی‌ خود معنا می بخشیم و خیال ‌مان راحت است آدم ‌هایی وجود دارند که می ‌توانیم به آن ها تکیه کنیم.

2. ورزش کنیم

تاثیرات مثبت ورزش بر روی بهداشت سلامت روان غیر قابل توصیف است. ورزش می ‌تواند خواب ‌ما را بهبود ببخشد، سطح اندورفین (یکی از هورمون ‌های احساس خوب) را در بدن بالا ببرد و باعث کاهش استرس شود، حتما در روز 30 دقیقه ورزش کنیم.

3. شکرگزاری را تمرین کنیم

یک روش عالی برای بهبود بهداشت و سلامت روان شکرگزاری کردن است، زیرا اغلب ما می دانیم که در این شرایط افکار منفی به ذهن ما هجوم می آورند. دفتری تهیه کنیم و در آن به خاطر داشتن خانواده خوب و هر چیز مثبت زندگی خود شکر کنیم و سپاس گزار باشیم.

4. کیفیت خواب خود را بهبود بخشیم

خواب کم در طولانی ‌مدت بر کیفیت حافظه، توانایی مقابله با استرس، از بین رفتن خواب با کیفیت و سلامت ما تأثیر منفی می‌گذارد. خواب خوب و کافی بر همه ی جوانب زندگی ما تاثیرگذار است و هم چنین تاثیر مثبتی بر فرآیند بهبود بهداشت سلامت و روان دارد. در صورتی که دچار اختلالات خواب هستیم، حتما برای بهبود این مشکل اقدام کنیم.

5. از خود مراقبت کنیم

مراقبت از خود، برای هر کسی معنای متفاوتی دارد. به عنوان مثال، مراقبه کردن، داشتن رژیم غذایی سالم، ایجاد عادات جذاب برای خود، ماساژ گرفتن، سفر کردن، توجه داشته باشیم مهم این است کاری که انجام می دهیم باعث کاهش اضطراب،‌ استرس یا افسردگی در وجود ما شود، در صورتی که احساس می‌کنیم روح و روان ما به هم ریخته‌ است، تردید به خرج ندهیم و برای گرفتن کمک از افراد متخصص اقدام کنیم.