هیوریستیک مغز – میانبرهای ذهنی

میانبرهای ذهنی چیست؟ در این مقاله به میانبرهای ذهنی می پردازیم.

 

مبنای تمام تصمیم گیری های ما مغزمان است. همه چیز را با مغزمان می بینیم و می شنویم و می فهمیم. تمام احساسات و منطق ما در مغز شکل گرفته اند.

اما آیا مغزمان ابزار قابل اعتمادی است؟

 

در درس گذشته تا حدی با مفهوم ذهن تحریف گر آشنا شدیم و دیدیم که آن قدر ها که فکر می کردیم نمی توانیم به تمام آنچه که از مغزمان دریافت می کنیم مستقیما کفایت کنیم.

در این درس با جزییات بیشتری به این ناکفایتی و قصور در کارکرد مغز می پردازیم و با مفهوم هیوریستیک یا میانبرهای ذهنی آشنا می شویم و نکات مهمی را در زمینه میانبرهای ذهنی مطرح خواهیم کرد.

 

 

در تصویر زیر چه می بینید؟

 

آیا می توانید مثلث های پنهان را تشخیص دهید؟

خب به شما تبریک می گوییم. به همین سادگی ذهنتان شما را فریب داده است .

با کمی بررسی بیشتر می بینید که در واقع مثلثی در کار نیست. اما چرا همه ی انسان ها در تصویر بالا دو مثلث می بینند؟

بیایید کمی پای درد دلهای مغز هم بنشینیم:

 

ا

اطلاعات به صورت مداوم ، حتی در خواب، از حواس پنجگانه به مغز راهی می شوند. مغز باید تمام اطلاعات جدید را دسته بندی کند، آن ها را به اطلاعات قدیمی ربط دهد و بر اساس آن پیش بینی های نسبت به آینده انجام دهد.

  از طرف دیگر، تمام اندام های بدن برای ادامه ی حیات به مغز وابسته اند و  از آن فرمان می گیرند. از این رو مغز باید همزمان به تمام آنها و نیازهایشان رسیدگی کند.

بنابراین عجیب نیست که مغز با اینکه تنها 2% از وزن بدن را تشکیل می دهد ، 20% انرژی بدن را مصرف می کند.

 

در اینکه مغز پردازشگری خارق العاده با توانایی های عجیب است شکی نیست، اما با این حال، با توجه به این حجم از فعالیت و مسئولیت امکان اشتباه نیز زیاد است.

در واقع می توان به نوعی گفت که این اشتباهات تا حدی عمدی بوده. یعنی مغز برای اینکه بتواند با این حجم کاری کارکرد های اساسی خود را حفظ کند مجبور است از میزان دقتش بکاهد تا به سرعتش افزوده شود.

 

این ویژگی مغز را می توانید در متن بالا بخوبی ببینید. مغز برای اینکه سرعت بیشتری در خواندن داشته باشد و انرژی کمتری مصرف کند تنها حرف اول و حرف آخر کلمات را با دقت بررسی می کند و توجه زیادی به چینش حروف میانی ندارد.

مغز انسان در مقایسه با کامپیوترها سرعت پردازش بسیار پایین تری دارد اما از نظر میزان مصرف انرژی پربازده ترین و کم مصرف ترین ابزار تحلیل محسوب می شود

 

این میزان بهینگی در مصرف انرژی در واقع نتیجه ی حذف بسیاری از جزییات در تحلیل است .

 

به عبارت دیگر مغز میانبرهایی برای خود ایجاد کرده که سریع تر به پاسخ برسد. این سرعت در بقا و پیشرفت انسان نقش اساسی داشته است. اما در مواردی نیز باعث اشتباهاتی در تفسیر دنیا می شود که باید از آنها آگاه بود.

 

 

اما این میانبرها همیشه در حد این اشتباهات بصری کوچک نیستند.

دربسیاری از موارد این خطاهای ذهنی تصمیم گیری ما را دستخوش تغییرات جدی می کنند که گاهی ممکن است نتایج بسیار نامطلوبی در پی داشته باشد.

به مثال زیر که یک نمونه هیوریستیک است دقت کنید . 

 

میانبرهای ذهنی - خطای اطلاعات در دسترس 

کدام یک شغل خطرناک تری دارند ، افسر پلیس یا یک چوب بُر؟

وقتی به یک افسر پلیس فکر میکنید احتمالا صحنه های تیراندازی و تعقیب و گریز به ذهنتان می آید و خب طبعا این شغل را خطرناک تر از چوب بری می دانید. اما جالب است بدانید که تعداد افرادی که در شغل جوب بری جانشان را از دست میدهند بیشتر از افسران پلیس است. 

در هنگام مقایسه ی ویژگی های دو گزینه ، در هنگام تصمیم گیری، مغزتان میانبرهایی را استفاده می کند که شما را سریع تر به جواب برساند. میانبری که در مثال بالا از آن استفاده شده، خطای اطلاعات در دسترس نامیده می شود. 

در ادامه توضیحات دقیق تری در این باره خواهیم داد. 

در هنگام تصمیم گیری شما همواره با گزینه های متفاوتی روبرو هستید. برای ارزیابی گزینه ها شما به اطلاعات نیاز دارید. برخی اطلاعات خیلی زودتر از بقیه به ذهنتان می رسند. 

 این اتفاق می تواند به این دلیل باشد که آن اطلاعات را اخیرا دریافت کرده اید یا این که مدت زیادی درگیر آن مسئله بودید.

در مواقع بسیاری این سرعت عمل در تصمیم گیری ممکن است به کمک ما بیاید اما موارد زیادی هم هست که این اطلاعات در دسترس ما را فریب می دهند. 

این مفهوم را برای اولین بار توسط دانیل کانمن  Daniel Kahneman و تورسکی Tversky ارائه شد. 

اگر اطلاعاتی را به یاد می آورید ، حتما اطلاعات مهمی هستند. 

آنچه که زودتر به ذهن می آید ، احتمال وقوع اش بیشتر است.

بنابراین در هنگام تصمیم گیری شاید نیاز باشد کمی اطلاعاتمان را دقیق تر بررسی کنیم تا در دام این خطا نیافتیم، و به یاد داشته باشیم که صرفا چون اطلاعاتی را خیلی زود به یاد آوردیم دلیل بر محتمل بودن آن نیست. 

چند نمونه ی کوچک دیگر از خطای اطلاعات در دسترس: 

• بعد از شنیدن اخبار تعدیل نیروی شرکت های مختلف، شاید احساس کنید شغلتان در خطر است
• بعد از دیدن تصادفی در جاده ، سرعتتان را کم تر خواهید کرد، چون احتمال وقوع تصادف را بیشتر می بینید. 
• اگر در تبلیغات تلویزیونی دائما افرادی را می بینید که در قرعه کشی برنده می شوند، ممکن است احتمال برنده شدن خود را نیز بیشتر ببینید. 
• بعد از شنیدن خبر دزدیده شدن چند فرزند ، ممکن است اجازه ندهید فرزندتان در خارج از خانه بازی کند.

مثال هایی از این دست بسیار زیاد اند. در تمرین این درس چند نمونه ی دیگر را پیدا کنید و با دوستانتان به اشتراک بگذارید. 

 

 میانبرهای ذهنی – هیوریستیک منجر به خطاهای شناختی می شود.

خطاهای سوگیری های  و خطاهای تحریف ،که زیرمجموعه های خطاهای شناختی هستند، به دلیل کاهش دقت در ذهنمان بوجود می آیند و تاثیرات مستقیمی بر تصمیم گیری ما دارند.

این خطا ها در واقع نقص هایی در نحوه ی استدلال ما هستند. بسیاری از آن ها به ظاهر منطقی هم هستند. 

ما هرگز نمی  توانیم نحوه ی کارکرد مغزمان را تغییر دهیم. اما شناخت این محدودیت ها به ما کمک خواهد کرد تا آگاهانه تر تصمیم بگیریم و تا حد توان از دام این خطاها در امان بمانیم یا حد اقل تاثیرشان را در تصمیم گیری هایمان کمتر کنیم.

این مفاهیم لنزهای تحلیلی قدرتمندی هستند که در  تصمیم گیری های زندگی کمک شایانی به ما خواهند کرد.

چند درس بعدی دوره ی تصمیم گیری  را به بررسی چند مورد از این خطاها کرده ایم. 

در درس بعدی به صورت مختصر مفهوم سوگیری شناختی  را توضیح می دهیم و با مفهوم استریوتایپ آشنا می شویم.