کاریزما در گذر زمان به چه صورت بوده است؟ در این مقاله به مفهوم، کاریزما در گذر زمان می پردازیم.
در درس های قبل از کارگاه شخصیت کاریزما، متوجه شدیم که کاریزما چیست؟ ، این که چطور می توانیم شخصیتی کاریزما داشته باشیم ؟ و ساختار ها و نگاه های علمی به آن چگونه است؟ در این درس اما به بررسی تغییر ساختار و ماهیت آن با توجه به تاریخ و نیاز جامعه می پردازیم، این درس را بیشتر برای آن آماده کرده ایم تا خوب متوجه شویم که یک مفهوم ممکن است در دوره ای جز یک معنای کاریزمای خوب باشد و در گذر زمان به فراموشی سپرده شود، همچنین نگاهی به شبکه های اجتماعی و رسانه ها در ایجاد یک شخصیت کاریزما می پردازیم..
امروزه، احتمالا به این دلیل که دولتمردان انتخابی ملت ها بیشتر وقتشان را صرف تشکیل ائتلاف برای دسترسی به اهداف مورد نظرشان می کنند، ما تمایل داریم دنبال کسی بگردیم که در گردهمایی هاي عمومی خوب است، خوب سخنرانی می کند و به خوبی دیگران را متقاعد می کند که بهتر است با او همراه شوند.
محققان بر این باورند همان عواملی که باعث می شود ما به یک رهبر کاریزماتیک تمایل پیدا کنیم، ما را به سمت کاریزماي یک دوست یا همکار نیز جلب می کند. وستن می گوید:
برخورداري از یک شخصیت دلنشین و متقاعدکننده، بخشی از آن چیزي است که همه آدم ها دنبالش می گردند، دنبال شخصیتی که بتواند شما را دنبال خودش بکشاند و در نهایت، دیگران را به دنبال شما.
به نظر می رسد کاریزما نقش محوري اش را در حوزه سیاست به چندین تحول مهم تاریخی مدیون است:
اول، تریبون:
که به نفع سیاستمدارن خوش تیپ و خوش لباسی تمام شد که توانستند خوب بایستند و صدایی پرطنین داشته باشند.
دوم، رادیو:
که صداي سیاستمداران را به خانه ها آورد
و سوم، تلویزیون:
که آن ها را داخل اتاق نشیمن و روبه روي مردم نشاند.
تحلیلگران رسانه اي می گویند ظهور و گسترش رسانه هاي الکترونیک دارد با قدرتمندي هر چه بیشتر به عامل کاریزما شتاب می بخشد. وستن می گوید:
هر روز بر وابستگی ما به رسانه هاي الکترونیک افزوده می شود و ما بیشتر به شیوة تصویري اطلاعات می گیریم تا نوشتاري. این به معناي یک امتیاز بزرگ براي آن هایی است که از راه تصویر، بهتر ارتباط برقرار می کنند. همچنین این یک نوع مهارت است که می شود اصولش را آموخت و با تمرین، تقویت اش کرد.
وستن معتقد است که تحولات اجتماعی سیاسی اخیر، یعنی کمرنگ شدن مرزبندي بین احزاب، باعث شده است تا سیاستمداران کاریزماتیک بیش از پیش به چشم بیایند. به نظر او هر چه این مرزبندي ها کمرنگ تر شود، نگاه رأي دهندگان بیشتر به سمت سویه هاي شخصیتی از جمله همین کاریزما برمی گردد.
رهبران کاریزماتیک، خودشان را به خصوص در زمان بحران نشان می دهند، وقتی که شرایط به نحوي است که قانون هاي قدیمی و از پیش نوشته شده دیگر کارآیی شان را از دست داده اند. این بحران می تواند در مقیاس کوچک، مثلا درون یک شرکت، رخ دهد و یا در سطح جهانی.
وارن بنیس، موسس و مدیر یک موسسه رهبري در یواس سی، معتقد است که به خاطر آشفتگی هاي چند سال اخیر، تمایل جامعه جهانی براي میل به رهبران کاریزماتیک بیشتر شده است. بنیس می گوید:
ممکن است ساختار جامعه در یک مقطع زمانی سست شود، اما به محض این که همان جامعه توسط یک نیروي خارجی مورد تهدید قرار بگیرد و احساس خطر کند، همۀ افراد تمایل پیدا می کنند که حول یک شخصیت محوري مجددا سازماندهی شوند. اما با آن که کاریزما ممکن است یک نامزد انتخاباتی را به پیروزي
برساند، اقداماتی که آن فرد کاریزماتیک در طی دوران تصدي گري دولتی اش انجام می دهد، می تواند باعث خنثی شدن آن کاریزما شود. به این ترتیب، مخالفان خواهند توانست از همان کاریزما علیه خود آن سیاستمدار استفاده کنند.
وستن نیز چیزي نزدیک به همین مضمون را می گوید:
ممکن است شخص در یک مقطع زمانی از کاریزمایی برخوردار باشد که براي مخاطبانش باورپذیر و تحسین برانگیز است. اما همان مخاطبان ممکن است در یک مقطع زمانی متفاوت، همان شخص و همان کاریزما را طور دیگري تعبیر و تحلیل کنند.
مثلا خصوصیتی که در ابتدا از آن به عنوان قاطعیت تعبیر می شد، ممکن است در یک مقطع زمانی دیگر به عنوان لجبازي یا تعصب مورد تحلیل و انتقاد قرار بگیرد.
نیمه ی تاریک کاریزما
طبیعی است که کاریزما و آن جذابیت خیره کننده اش همیشه توأم با اخلاقیات نیست.
کاریزما نیز مثل هر سلاح دیگري اگر به دست آدم نااهل بیفتد، به اسلحه اي خطرناك تبدیل می شود. نااهلان کاریزماتیک می توانند مردم را در مسیر نادرست با خود همراه کنند.
بنیس می گوید:
نااهلان کاریزماتیک قادرند به خصوص در روزهاي بحران، جمعیت را به شکلی کورکورانه مطیع خود سازند.
هیتلرمشخصا یکی از همین رهبران کاریزماتیک بود که مردم آلمان را در مسیر ویرانی و تباهی همراه و مطیع خود ساخت. و در روابط اجتماعی نیز همین طور است.
جاذبه مغناطیس گونه یکی از طرفین رابطه که کاریزماتیک اما نااهل است، می تواند باعث سواستفاده از طرف مقابل شود. گیل وایات، روان شناس بالینی و استاد دانشگاه یو سی ال اي، می گوید:
شخص کاریزماتیک نوعی صمیمیت و روراستی در کلام و رفتارخود دارد. می تواند خیلی خوب گوش کند و خیلی خوب از خودش نگرانی و یا علاقه نشان بدهد، حتی وقتی که اصلا علاقه یا نگرانی ای نسبت به طرف مقابل یا موضوع مربوطه ندارد. آن ها طوري هستند که شما احساس می کنید واقعا از جنس خودتان اند و اینگونه می توانند شما را به سمت خودشان و خواسته هایشان بکشانند. اما بعضی از انواع آدم ها هم هستند که بیشتر از دیگران جذب شخصیت هاي کاریزماتیک می شوند. او می گوید:
شخصی که اصالتا دوست دارد در یک رابطه تحت کنترل درآید، بیش از دیگران نسبت به شخصیت هاي کاریزماتیک آسیب پذیر است.
کاریزما ممکن است چشم مردم را نسبت به اشتباهات شخص کاریزماتیک کور کند. وایات می گوید:
خیلی ها ممکن است طی رابطه شان در بلندمدت از هر حیث، حتی از نظر جنسی، مورد سواستفاده قرار بگیرند، چون نمی توانند بفهمند که براي آن شخص کاریزماتیک واقعا چه جایگاهی دارند. روایات در چنین مواقعی، کاریزما را ملامت می کند: وقتی با خیلی از مراجعانم که از یک رابطه عاطفی سرخورده شده اند، صحبت می کنم و می پرسم آخر چه چیز باعث شد که این قدر نسبت به فلانی سرسپرده شوي، اکثرا جواب می دهند که طرف خیلی صمیمی و دوست داشتنی و با جاذبه بود، در حالی که واقعا این طور نبوده است. همه اش یک جور نمایش بوده. من در این موارد فقط می توانم نیروي جادویی کاریزما را ملامت کنم.
