اضطراب در کودکان

علائم و درمان اضطراب در کودکان

ترس و اضطراب جزو اولین هیجاناتی هستند که در همان ماه های ابتدایی تولد در کودکان دیده می شوند. در واقع، این دو هیجان مثل آژیر خطری هستند که فرد را از خطرات بیرونی و درونی آگاه می کنند و باعث می شوند که شخص برای مقابله با خطرات آماده عمل باشد.

اضطراب یک هیجان طبیعی است که برای زنده ماندن به ما کمک می کند و همچنین به ما کمک می کند تا در موقعیت های خطرناک از خود محافظت کنیم.

اضطراب حالتی از ناآرامی و تشویش است.

با این وجود اضطراب داشتن وقتی که خطر واقعی وجود ندارد یا وقتی که اضطراب شدید و طولانی شود که باعث ناراحتی فرد شود دیگر مفید و طبیعی نیست.

در مورد اختلالات اضطرابی در کودکان نیز به همین شکل است.

کودکان مضطرب اغلب نگران چیزهایی هستند که احتمال اتفاق افتادن آنها کم و گاهی غیرممکن است.

به علاوه، این کودکان از لحاظ تعداد دفعات و شدت، بیشتر از سایر بچه ها درگیر ترس و افکار اضطراب می شوند.

[aparat id=”znJWX”]

انواع اضطراب های رایج در کودکان

•  اختلال اضطراب جدایی
•  اختلال وحشت زدگی (اختلال هراس)
•  هراس اختصاصی
•  اختلال اضطراب اجتماعی (هراس اجتماعی)
• اختلال اضطراب فراگیر (GAD)

اختلال اضطراب جدایی: ترس و جدایی از منزل و مدرسه و افراد دلسبته است.

اختلال وحشت زدگی: حملات وحشت­زدگی پشت سرهم و غیرمنتظره، ترس شدید و ناگهانی که در عرض چند دقیقه به اوج می رسد.

اختلال هراس اختصاصی: ترس یا اضطراب چشمگیر درباره یک موقعیت یا جسم خاص (مثلاً پرواز، بلندی، حیوانات، تزریق، خون دیدن) و یا موقعیت مثل: هواپیما، آسانسور، فضاهای بسته

اختلال اضطراب اجتماعی: ترس یا اضطراب قابل ملاحظه درباره یک یا چند موقعیت اجتماعی که در آنها احتمال بررسی شده باشد می ترسد و از آنها دوری می کند.

اختلال اضطراب فراگیر (GAD): اضطراب و نگرانی مفرط، غیرواقعی و عصبی شدن بی موردی است که به هیچ موقعیت خاص یا تنیدگی خارجی مربوط نمی شود و ذهن افراد مبتلا به این اختلال هیچ گاه آرام و قرار ندارد.

علائم اضطراب در کودکان و نوجوانان

 

اضطراب زیاد در بچه ها ممکن است او را از انجام کارهایی که دوست دارد انجام دهد، منع کند، مثل به خاطر ترس از ارتفاع، خیلی از وسایل شهربازی را امتحان نمی کند.

در دوره کودکی، توانایی هایی کلامی بچه ها به طور کامل و صحیح شکل نگرفته است و کودک هنوز شناخت صحیحی از عواطف و احساسات خود ندارد.

در نتیجه اغلب کودکان در این سن، احساس ترس و ناامنی، خود را از طریق انواع احساسات مثل خشم یا اندوه، بدغذایی و مشکلات رفتاری دیگر نشان می دهند.

1.  بی دقتی و عدم تمرکز دارند.
2.  اعتماد به نفس بسیار پایینی برای امتحان کردن چیزهای جدید دارند.
3.  افکار منفی زیادی دارند و دائماً به این فکر می کنند که اتفاقات بد رخ خواهد داد.
4. بسیار وابسته و تحریک پذیر هستند و زود به گریه می افتند.
5.  شب ادراری و تکرر ادرار دارند.
6. مشکل در غذا خوردن دارند و احساس تهوع یا درد در شکم دارند. معمولاً یبوست دارند.
7. بی قرار و عصبی هستند.
8. واکنش های رفتاری مثل قلدری و دروغ گفتن دارند.
9. توانایی مقابله با چالش های ساده و روزمره را ندارند.
10. احساس سرگیجه یا غش سردی یا گرمی بدن، ترس از مرگ و مردن، عرق کردن و لرزیدن یا تنگی نفس، بی حالی، تپش قلب، دل درد، ناخن جویدن هم دارند.

معمولاً بیشتر کودکان اضطراب ترجیح می دهند تا حد امکان از روبرو شدن با موقعیت های اضطراب آمیز جلوگیری کنند که به این عمل «رفتار اجتنابی» گفته می شود.

از دیگر شکل های اضطراب در کودکان می توان به کابوس های شبانه اشاره کرد. کودکانی که در طول روز درگیر مشکلات و نگرانی های زیاد قرار می گیرند یا فکرهای ترسناکی دارند، در خواب کابوس می بیند که کیفیت خواب آنها را پایین می آورد.

در ضمن ترس از موقعیت های اجتماعی، ارزیابی دیگران، ترس از مصدومیت بدنی، بیماری و ترس از مدرسه نیز در آنها دیده می شود.

در سنین نوجوانی، ترس های نوجوانان نشان دهنده رشد شناختی آنها است. در حقیقت ترس های این دوره کلی تر می شوند و معمولاً درباره آینده و زندگی آنهاست؛ مثل ترس از کنکور، قبول نشدن در دانشگاه، نگرانی های اقتصادی، سیاسی و …..

بطور کلی بچه های مضطرب به قدری درگیر افکار اضطراب آور هستند که معمولاً حفظ و تمرکز روی موضوعات مختلف برای آنها سخت می شود به همین خاطر کودکان و نوجوانان بسیاری دچار افت تحصیلی و شکست در تکالیف می شوند.

4 نشانه مخفی اضطراب در کودکان

 

1.  دست به جمع کردن وسایل بی ارزشی میزنند مثلاً جمع کردن بسته بندی خوراکی هایشان و اگر به آن وسایل دست بزنید بی نهایت خشمگین خواهند شد.
2. دو تا درد را زیاد تجربه می کنند: (1) دل درد (2) سردرد خصوصاً وقت هایی که نگران می شوند.
3. ترس های عجیب و غریب دارند. چند از مهمترین ترس های آنها عبارتند از: ترس و اضطراب از دست دادن خانواده، ترس از تاریکی و ترس از غریبه ها
4. از کلاس ورزش لذت می برند اما موقع درس خواندن بی نهایت لجباز می شوند چون تمرکز لازم را ندارند و در ضمن توقع بیش از حد از خودشان دارند.

بهترین روش های درمانی کودکان اضطرابی

 

درمان هایی دارویی در مواردی که میزان اضطراب بسیار بالاست می تواند گزینه ای مناسب برای شروع درمان باشد.

برخی از روش های درمانی مثل بازی درمانی، شن بازی، قصه درمانی، هنر درمانی، درمان شناختی – رفتاری، درمان مبتنی بر ذهن آگاهی کودک محور، انواع روش های درمانی نوروتراپی و … نیز وجود دارد.

در بازی درمانی از شیوه های مختلفی مثل استفاده از عروسک ها، بازی های حسی و حرکتی، بازی های گروهی و بازی های نمایشی برای بهبود مقابله با اضطراب و استرس در کودکان استفاده می شود و به آنها آموزش داده می شود تا نشانه های بدنی خود را در شرایط اضطراب آمیز کنترل کنند و مهارت های حل مسئله را بیاموزند.

در شن بازی کودکان با استفاده از عروسک ها و اسباب بازی های کوچک و نمادین، دنیای خود و تمام استرس ها و نگرانی هایشان را در جمعه شن بازی می سازند، هیجانات خود را تخلیه می کنند و یاد می گیرند تا به دنیای خود و مشکلات آن مسلط شوند.

در نوروفیدبک در طول درمان به تدریج بخش هایی از مغز که به دلیل کارکرد غیرطبیعی خود (فعالیت کمتر یا بیشتر از حد معمول) باعث بروز علائم اضطرابی در کودک می شوند، اطلاح می شوند.

و درمان شناختی – رفتاری که اساساً بر تغییر دادن رفتارها و طرز فکرهایی که ممکن است در تداوم نشانه و موقعیت های مشکل ساز نقش داشته باشد، تمرکز می کند. در این نوع از درمان، کودک یاد می گیرد احساسات و نشانه های بدنی اضطراب را تشخیص بدهد و بر آنها مسلط شود، می فهمد که چه فکرهایی او را نگران و مضطرب می کند و آن ها را اصلاح می کند و در نهایت به خودش بابت مضطرب نشدن در موقعیت های اضطراب آور پاداش می دهد.

نقش والدین در کاهش اضطراب در فرزندان

 

والدین می توانند آنها را تشویق به خروج از منطقه امن کنند ولی بعضی کودکان مقاومت می کنند که باید صبر و حوصله به خرج دهند تا فرزندشان اعتماد به نفس کافی جهت مقابله با مسائلی که به نظرش مشکل می رسد را کسب کند.

تا قبل از مدرسه منشأ اضطراب در کودکان ناشناخته می باشد چون والدین از این احساس کودکانشان آگاه نیستند.

اولین اقدام در خصوص درمان یا کاهش اضطراب در فرزندتان لازم است درباره نگرانی ها و مشکلاتش صحبت کنید، از او بخواهید تا احساساتش را بیان کند، بنویسد و حتی آنها را نقاشی کند.

1) به او احساس اطمینان دهید که دوستش دارید و از او حمایت می کنید.

2) به فرزند خود کمک کنید تا با ترس هایش روبرو شود.

3) نقاط قوت و توانایی های او را به او گوشزد کنید.

4) برای احساس آزار دهنده کودک و اضطراب او نامی پیدا کنید مثل «گرگ هراس آور» یا «خرس ترسناک» و اضطرابی که نام دارد، برای کودک واقعی تر و قابل کنترل تر به نظر می رسد.

5) گفت و گوی ذهنی سازگاری را به او یاد بدهید. مثلاً چقدر امکان دارد که آنچه از آن می ترسم، واقعاً پیش بیاید؟ حتی اگر بدترین وضعیت پیش آید آیا واقعاً بد است؟ چگونه می توانم آن را حل کنم؟

6) او را برای برداشتن قدم هایی هر چند کوچک و تلاش کردن تشویق کنید.

7) تمرینات تنفس عمیق را به آن ها یاد بدهید و تأکید کنید که اضطرابش به زودی برطرف می شود.

8) از غذاها و نوشیدنی های کافئین دار آنها را منع کنید. مثل قهوه، چای، شکلات و اغلب نوشابه ها ولی شیر گرم موقع خوابیدن به او بدهید.

9) حتماً او را به یک کلاس ورزشی بفرستید.

و به او در مورد اضطرابش بگویید: 1) هیچ کس از این حالت نمرده است.

2) حتماً این حالت برطرف می شود.

3) امن حالت علامت دیوانگی نیست، همه افراد گاهی اوقات دچار این حالت می شوند.

4) یک شب نخوابیدن، یک روز غذا نخوردن و …. کشنده نیست.

و در نهایت، صبوری و احساس خوب داشتن را به او بیاموزید و در صورت نیاز حتماً به یک روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید.

بازی های برای کاهش اضطراب در کودکان

 

آیا بازیها برای کاهش اضطراب مفید هستند؟

البته اگر بازی ها درست، هدفمند و مناسب انتخاب شوند بسیار مثبت و مثمر ثمر خواهد بود. برخی از بازی ها نه تنها استرس و اضطراب را در کودک کاهش می دهند بلکه باعث شادی و خلاقیت او نیز می شوند.

از جمله های بازی های کاهش اضطراب:

1) بازی درست کردن یک تونل تاریک با بالشت.

یک تونل تاریک با بالشت ایجاد کنید. در سر این تونل بشیند بگذارید کودک شما با وارد شدن به تونل شما را ببیند و آرامش بگیرد و وقتی به سمت شما آمد او را در آغوش بگیرید.

2) خمیر اسلایم که به خاطر کشش و نرمی که دارند کودکان می توانند به راحتی آن را کش و قوس داده و به حالت های مختلف در آوردند که به آرامش ذهنی آنها کمک می کند.

3) لگوهای اسباب بازی و بازی های فکری مثل مکعب روبیک، اتللو و پازل هم علاوه بر کاهش استرس باعث تقویت قوه تخیل، افزایش توجه به تمرکز کودکان، تقویت عضلات و انگشتان و افزایش اعتماد به نفس هم می شوند.

4) قلاب های ماهیگیری آهنربایی که نیاز به افزایش صبوری و آرامش دارند نیز مفید است.

5) خمیر بازی، گل بازی، رنگ بازی، شن بازی هم مثل خمیر اسلایم در کاهش استرس و اضطراب، افزایش حس لامسه، افزایش تمرکز، ریاضی، دیکته، درست نوشتن، تقویت خلاقیت و … بسیار موثر است.

6) کاستوم ها که کودک با پوشیدن لباس مشاغل یا شخصیت کارتونی مورد علاقه اش می تواند لحظاتی از اضطراب دور شود.

7) فوم استیکر که می تواند در حمام بسیار برای بچه ها جذاب باشد.

8) دومینو که بازی بسیار مفیدی است که ساختن و فرو ریختن بلوک های چیده شده در کاهش استرس و اضطراب کودک بسیار سودمند است.

بازی های دیگر چون آب بازی با تفنگ آب پاش، تفنگ های حباب ساز نیز خوب است.

همچنین ورزش و گردش در طبیعت، فعالیت های بدنی و بازی های پر تحرک، پیاده روی و قدم زدن در پارک، خواندن کتاب های مورد علاقه، گوش دادن به موسیقی و … هم در کاهش اضطراب و استرس به کودکان کمک می کند.

بهتر است که لیستی از فعالیت های آرام بخش مورد علاقه فرزندتان را تهیه کنید که هر وقت دچار اضطراب شد یکی از این فعالیت ها را انجام دهد.

اگر اضطراب فرزند شما در طولانی مدت باقی بماند یا خیلی شدید شود طوری که در عملکرد روزانه او خللی وارد شود باید به دنبال راه حل مناسبی برای مشکلش باشید و حتماً با یک روان پزشک یا روانشناس مشورت نمایید.