ترس در کودکان و راه های غلبه بر آن

یکی از واکنش هایی که همه ما در طول زندگی آن را به شکل های مختلف تجربه کرده ایم، ترس استگ، در دوران کودکی، این احساس را می توان جزئی از روند رشد دانست، ترس را می توان واکنشی دانست که در موقعیت هایی که برای ما هراس انگیز یا نا آشنا است احساس می کنیم، به عنوان مثال، هر چیز جدید یا متفاوتی که تا به حال تجربه  نکرده اند، ممکن است برای آن ها هراس انگیز باشد، ترس از صدای بلند، ترس از فضای بسته، ترس از ارتفاع، ترس از حیوانی خاص، ترس از تاریکی، ترس از دکتر دندان پزشک و آمپول و ترس از غریبه ها، با این که تشخیص ترس در بزرگسالان راحت است، اما این احساس را نمی توان در کودکان به  راحتی تشخیص داد، به این خاطر که نشانه های ترس در کودکان با بزرگسالان متفاوت است، به عنوان مثال، ممکن است کودک از موقعیت یا چیزی بترسد، اما به جای واکنش های معمول ترس در بزرگسالان یا ابراز کلامی آن، ممکن است آن را به شکل های زیر بروز دهد، خشمگین یا عصبانی شود، حالتی را به  خود بگیرد که گویی قهر است، نشانه های افسردگی بروز دهد و خودش را به والدش بچسباند، این در حالی است که ممکن است، کودکی نشانه های ترس را از خودش بروز دهد، اما واکنش بزرگسالان به او جملات خوشایند و دلگرم  کننده ای نباشد، مانند این که تو دیگر بزرگ شده ای، خودت را دوباره لوس نکن، این که ترس ندارد و از سوی دیگر، بزرگسالان می توانند وضعیت طبیعی یا غیر طبیعی  بودن ترس خود را تشخیص دهند، اما این کار برای کودکان ممکن نیست.

علت ترس در کودکان چه می باشد؟

کودکان به دلیل ویژگی های فردی و ارثی ممکن است نترس تر  یا محافظه کارتر باشند، اما هیچ کودکی از بدو به دنیا آمدن ترسو نیست، از این رو، یافتن علت ترس کودکان نخستین موضوعی است که در کاهش ترس کودکان باید در نظر بگیریم. علت برخی از ترس ها این است که کودکان آن ها را از پدر و مادر خود می آموزند، به بیان دیگر، کودکان واکنشی که پدر و مادر در موقعیت های مختلف بروز داده اند را یاد می گیرند و در همان موقعیت ها، واکنشی که آموخته اند را نشان خواهند داد، در واقع، در بیشتر مواقع والدین ترس های خود را به کودک خود منتقل می کنند، همچنین ممکن است پدر و مادر کودک را تنبیه کنند یا بترسانند، با این هدف که کودک حرف آن ها را گوش دهد، از سوی دیگر برخی برنامه های تلویزیونی و کارتون هایی که کودکان می بینند، ممکن است باعث ترس کودکان شود.
راه کارهایی برای مقابله با ترس کودکان وجود دارد که در ادامه به آن می پردازیم:

• کودک را از محیط یا موقعیت ترس آور دور کنیم، این کار باعث می شود تا دیگر افکار و تخیلات او با قرار گرفتن در آن موقعیت فعال نشود و بتواند به مرور ترس خود را فراموش کند.
• گاهی لازم است به کودک خود یادآوری کنیم که او فردی شجاع است که می تواند با هر نوع ترسی مقابله کند، به این دلیل که گاهی علت ترس در کودکان پایین بودن اعتماد به نفس آن ها است که اگر این حس در کودک تقویت شود، می تواند بر ترس خود غلبه کند.
• برخی وسایل که کودک با آن ها انس داشته است، می تواند کودکان را از نظر ذهنی و روحی آرام کند و به آن ها حس اطمینان بدهد مانند عروسک، پتوی قدیمی و بالش دوران خردسالی.
• داشتن الگوی مناسب برای شجاعت، یکی از روش هایی است که می توان کودکان را برای مقابله با ترس آماده کرد، هنگامی که برای کودک الگویی را در نظر می گیریم و به او معرفی می کنیم، باید به  خاطر داشته باشیم که کودک را با این الگو مقایسه نکنیم، برای یافتن این الگوها می توان از داستان ها یا شخصیت هایی که کودکان دنبال می کنند، کمک گرفت.
• اتفاقاتی که برای کودکان ترس آور است را می توان با توضیحاتی کودکانه و در عین حال منطقی تشیح کرد و به کودک این فرصت را بدهیم تا بر احساس خود غلبه کند. شنیدن برخی توضیحات به کودکان به آن ها حس اطمینان می دهد، این را نیز به یاد داشته باشیم که توجه به ترس کودکان و تشریح وقایع ترسناک برای کودکان لازم است، اما نباید این توجه نیز بیش از اندازه باشد، به گونه ای که ترس کودک را نزد خودش بسیار بزرگ کنیم.
• گاهی برخی از موقعیت های ترسناک برای کودکان را می توان در طول بازی مشابه  سازی کرد تا بتوانند با قرارگرفتن در آن موقعیت، در محیطی امن بر ترس خود غلبه کنند.
• هیچ گاه ترس های خود را جلوی کودکان نشان ندهیم، اگر نشان می دهیم که هنگام رفتن به دندان پزشکی حس بدی داریم، کودک ما نیز باور می کند که چنین موقعیتی ترسناک است، پس بهتر است جلوی کودک خود اعتراف کنیم که علی رغم این که دندان پزشکی را دوست نداریم، اما باید برای سلامتی خود به آن جا برویم.
• گاهی میزان ترس در کودکان به قدری شدید است که باعث ضعف جسمانی آن ها می شود و همین ضعف، خود عاملی است که باعث تشدید شدن ترس در کودکان می شود، یکی از این مشکلات جسمانی در افزایش میزان ترس، اختلالات غددی است که به طور مستقیم بر سیستم بدن کودک تأثیر می گذارد.

انواع ترس در کودکان

در ادامه به بررسی چندین نمونه از انواع ترس ها می پردازیم.

ترس از مکان های تاریک

یکی از رایج ترین ترس های کودکان، ترس از مکان تاریک است که نمی توانند اطراف خود را ببینند، این ترس به دلیل احساس مواجه شدن با چیزهای ناشناخته ای است که در کودکان ایجاد می شود، یکی از بهترین راه های کاهش ترس از تاریکی این است که نور اتاق کودک، با استفاده از چراغ خواب، به صورت نیمه روشن در آید تا بتواند هنگام شب و تاریکی محیط، اطراف خود را ببینند و درک بهتری از محیط خود داشته باشند، یکی از توصیه هایی که در این باره شده، این است که کودک خودش تعیین کند که میزان نور اتاقش چقدر باشد، سپس کم کم میزان روشنایی کم شود، همچنین لازم است که نزدیکان کودک به ویژه پدر و مادر درباره ترسی که دارد، با او صحبت کنند.

ترس از چیزهای غیر واقعی

کودکان با توجه به قدرت تخیلی که دارند، ممکن است سایه ها، نورها و صداها را به شکل چیزهای غیر واقعی و موجودات خیالی تفسیر کنند، در واقع کودکان آن چه می بینند یا می شنوند را با خیالات خود ادغام می کنند و چیزهایی عجیب را در قالب موجوداتی ترسناک برای خود تداعی می  کنند. اگر حتی به کودکان دربارۀ واقعی  نبودن آن چیزها بگوییم، کودکان نمی توانند آن را به راحتی قبول کنند، پس برای مقابله با ترس این کودکان باید ابتدا ترس آن ها را بپذیریم و به آن ها راهکارهایی را یاد بدهیم که در حیطۀ درک کودکانۀ ی آن ها است، نیازی نیست که راه کارهای ما حول خیالی بودن این موجودات باشد یا راهکاری جدی به آن ها ارائه دهیم که برای بزرگسالان کاربرد دارد، آن چه اهمیت دارد این است که همچون کودکی دیگر خود را به جای آن ها قرار دهیم و راه کارهایی کودکانه ارائه دهیم که همسو با داستان ها یا ماجراهای روزانۀ آن ها باشد که کودک ما از آن ها اطلاع دارد و آن ها را دوست دارد.

ترس از افراد نا آشنا

این که کودکان از کسانی که نمی شناسند فاصله می گیرند و از آن ها می ترسند، واکنش سالمی محسوب می شود، در واقع این نوع ترس به کوکان کمک می کند تا در برابر کسانی که نمی شناسند، از خود محافظت کنند، برای این که به کودک کمک کنیم تا بر ترس خود غلبه کند، بهتر است در کنار او بمانیم تا فرصتی برای او فراهم کنیم که فرد غریبه را بشناسد، اگر کودک ما خجالتی است، بهتر است این موضوع را پیش از حضور کودک به دوستان و آشنایان بگوییم تا دیگران نیز بدانند که کودک ما برای برقراری رابطه به زمان بیشتری نیاز دارد و او را تحت فشار نگذارند.

ترس دیدن خواب های بد

دیدن خواب های بد در کودکان نشانه ی تلاش کودکان است تا واقعیت را از خیال جدا کنند، وقتی کودک به هر دلیلی شب ها خواب بدی می بیند ممکن است نتواند به  راحتی بخوابد. ممکن است، کودک ما هنوز از قدرت کلامی کافی برخوردار نباشد و نتواند آن چه در خواب دیده است را در قالب واژه ها برای ما شرح دهد، اما اگر در شب، مرتب بیدار می شود و حتی گریه می کند و جیغ می کشد، می توانیم این احتمال را بدهیم که در شب کابوس می بیند، تمامی چنین واکنش های کودک در خواب، ناشی از قدرت تخیل کودکان است، پس راه مواجه با این ترس کودک، دادن حس امنیت به او است، پس بهتر است در چنین مواقعی کنار کودک خود بمانیم، با او صحبت کنیم که همیشه در کنار او هستیم و به او کمک کنیم تا بر ترس خود غلبه کند، همچنین اگر کودک ما به اسباب بازی یا وسیله ای خاص علاقه دارد و با آن آرامش می گیرد، بهتر است شب ها آن را کنار او بگذاریم تا حس امنیت بیشتری را احساس کند.

ترس جدایی از والدین

یکی دیگر از رایج ترین و البته طبیعی ترین ترس های کودکان جدایی از والدین است. برای اینکه این ترس را در کودکان تقلیل کنیم، بهتر است هنگام خداحافظی با کودکان، روتینی را به  کار بگیریم تا این فرایند برای کودک به عادت تبدیل شود، برای مثال هنگامی که می خواهیم از کودک جدا شویم او را به مراقبی بسپاریم که مطمئن است و برای کودک آشنا است، همچنین کلامی که موقع خداحافظی به کار می بریم، کوتاه و ساده و اطمینان بخش باشد و همیشه همین کلام را موقع خداحافظی با کودک به کار ببریم، بهتر است به او بگوییم که پدر یا مادر همواره پیش کودک خود بر می گردند و او را زمان زیادی تنها نخواهند گذاشت، هیچ گاه مخفیانه و بدون خداحافظی با کودک از خانه خارج نشویم، چرا که این کار احساس امنیت را در کودک تضعیف می کند و این حس ممکن است سرآغاز ترس های دیگر او شود.

راه های درمان ترس در کودکان

نخستین گام برای کاهش ترس در کودکان و درمان آن ها نشان دادن توجه کافی و صمیمانه با کودکان و محبت کردن به آن‌ ها است، با این که بسیاری از ترس های کودکان طبیعی است و به اقتضای سن و دورۀ رشدی آن ها بستگی دارد، باید به درمان این ترس ها نیز توجه داشت، به دلیل این که اگر ترس های کودکان درمان نشود، در دیگر مراحل رشد آن ترس ها به صورت ریشه ای در کودکان باقی می ماند و آن ها را از مسیر عادی زندگی خارج می کند. نخستین گام برای کاهش ترس در کودکان و درمان آن، نشان دادن توجه کافی و صمیمانه با کودکان و محبت کردن به آن‌ ها است، لازم است کودکان بدانند به دلیل ترسی که دارند، مسخره نمی‌ شوند تا بتوانند ترس و تفکرات خود راراحت‌ تر با دیگران در میان بگذارندف از طرف دیگر، باید گذشته و علت ترس در کودکان را با دقت بسیار واکاوی کرد، همچنین بایستی پیش از رو به رو شدن با عوامل ترس زا، آمادگی لازم را در کودکان ایجاد کرد، یکی دیگر از کارهای مهمی که برای کاهش ترس در کودکان می‌ توان انجام داد، افزایش اعتماد به نفس در آن ها است تا آن ها برای پذیرش مسئولیت های مختلف آماده شوند، افزون بر این، بهتر است کودکان برای عملکرد مناسب و نیز شجاعتی که در انجام کارها دارند، تأیید و تشویق شوند.