مصاحبه شغلی به قصد گزینش و انتخاب توانمندترین و مناسب ترین داوطلبانی که قصد استخدام شدن در سازمان، اداره و شرکتی را دارند صورت می پذیرد. مصاحبه شغلی به شیوه های مختلفی انجام می شود که رایج ترین آن مصاحبه حضوری است. روش های دیگری مثل، مصاحبه تلفنی یا ویدئویی هم صورت می گیرد که در واقع این روش ها کمتر مورد استفاده قرار می گیرند.
در روش مصاحبه تلفنی می توان به توانایی و مهارت کلامی داوطلبین پی برد، ضمن این که در این روش، مصاحبه شونده می تواند راحت تر بر استرس و هیجان خود غلبه کرده و با اعتماد به نفس بیشتری به پاسخگویی سوالات مطرح شده بپردازد.
انواع مصاحبه های حضوری
مصاحبه های حضوری معمولاً به سه نوع یا طبقه دسته بندی می شوند.
1. مصاحبه های مبتنی بر رفتارشناسی
در این نوع مصاحبه، مصاحبه کننده بر اساس تجربه های قبلی خود و همچنین سوابق مصاحبه شونده، سوالات را به سمتی پیش می برد که لایه های رفتاری و خصوصیات اخلاقی وی مشخص شده و قابلیت های خاص او نمایان گردد. مصاحبه کننده در این حوزه می بایست با اصول و مبانی رفتارشناسی و علوم خاصی همچون شیوه تحلیل رفتار متقابل (TA) و DISK و مواردی از این دست کاملاً آشنا باشد تا بتواند از طریق آن ها مصاحبه شونده را در وضعیت ها و موقعیت های مختلف قرار داده و با تحلیل واکنش های او، نتیجه نهایی را اعلام نماید. در این روش، مصاحبه شونده می بایست ضمن شناسایی نیت برگزارکنندگان جلسه، بر اعصاب خود مسلط بوده و با عکس العمل های مناسب، موجبات اقناع مصاحبه کنندگان را فراهم آورد.
2. مصاحبه های موردی
از رایج ترین انواع مصاحبه می باشد. در این نوع، مصاحبه کننده شرایط و موقعیتی فرضی را برای مصاحبه شونده تشریح کرده و شبیه سازی می کند و از وی می خواهد مسئله و شرایط مطرح شده را بررسی کرده و بهترین تصمیم را اتخاذ و بحران فرضی پیش آمده را مدیریت نماید. این روش بسیار وقت گیر بوده و اغلب بیش از یک ساعت به طول می انجامد.
3. مصاحبه بر مبنای اطلاعات
دراین نوع مصاحبه، رزومه و مشخصات فردی مصاحبه شونده به دقت مورد بررسی قرار گرفته و همچنین جمع آوری اطلاعات از افرادی که به نوعی با او در ارتباط بوده اند از جمله بستگان، دوستان و همکاران سابق انجام می شود. حال می توان با بهره گرفتن از اطلاعات موجود، خصوصیات مصاحبه شوندگان را با نیازها و خواسته های سازمان مطابقت داده و از این طریق تصمیماتی منطقی اتخاذ نمود. این نوع مصاحبه، فرصت خوبی را برای آشنایی بیشتر با خصوصیات رفتاری و توانمندی های مصاحبه شونده در اختیار مصاحبه کنندگان قرار می دهد و به طرح سوالات هدفمند و کاربردی از متقاضیان منتهی خواهد شد، در این روش زمان کمتری برای مصاحبه صرف خواهد شد.
روش های مختلف مصاحبه شغلی
در ادامه به بررسی چندین روش مختلف در مصاحبه شغلی می پردازیم.
1. روش غیر هدایتی
در این روش مصاحبه کننده مختار است با شرایط حاکم بر جلسه مصاحبه، عمل نموده و سوالاتی را مطرح نماید. در این روش، معمولاً سوالات از پیش مشخص نشده اند و مصاحبه کننده با شناختی که از داوطلب بدست می آورد، به فراخور خصوصیات رفتاری و توانایی های او، سوالاتی مطرح نموده و مدیریت جلسه را بر عهده می گیرد. در این روش، مصاحبه کننده می بایست بسیار با تجربه بوده و با مهارت های رفتار شناسی و شخصیت شناسی، آشنایی کامل داشته باشد.
2. روش ساختاری
در این روش ها سوالات از قبل طراحی و تعیین شده اند و مصاحبه کننده توقع شنیدن پاسخ های مشخصی را دارد. فردی در این نوع مصاحبه موفق خواهد شد که پاسخ هایی که به سوالات می دهد، بیشترین شباهت را با پاسخ های مد نظر مصاحبه کنندگان داشته باشد. در این روش، مصاحبه کننده کار دشواری پیش رو ندارد.
3. روش سری یا مرحله ای
در این روش از مصاحبه، مصاحبه کنندگان به چند دسته تقسیم شده و هر یک به طور جداگانه، سوالاتی را در راستای تخصص خود از مصاحبه شونده به پرسش می گذارند. در خاتمه جلسه مصاحبه، مجموع امتیازات کسب شده توسط مصاحبه شونده، از گروه های مختلف مصاحبه کننده، تعیین و بهترین و توانمند ترین داوطلبان گزینش خواهند شد.
4. روش گروهی
در این روش از مصاحبه، مصاحبه کنندگان مقابل مصاحبه شونده قرار گرفته و به صورت همزمان و بدون ترتیب خاصی، در خصوص موضوعی واحد و یا موضوعاتی متفاوت، سوالاتی را مطرح نموده و به پاسخ های مصاحبه شونده گوش فرا می دهند و سپس به صورت گروهی به آنالیز پاسخ های داوطلبین پرداخته و تصمیمات نهایی را اتخاذ می کنند.
5. روش تحت فشار
در این روش، مصاحبه کننده به صورت عمدی به مصاحبه شونده فشار روانی وارد ساخته و او را در موقعیت های خاص قرار می دهد. مثلاً، سعی می کند او را عصبانی و یا ناامید سازد و سپس با توجه به واکنش های متقاضی، ظرفیت و توانایی های او را مورد سنجش قرار داده و میزان تطابق او با شرایط سخت را برآورد می کند، البته گاهی ممکن است برای شناسایی بیشتر داوطلبین و اطمینان خاطر از صحت تصمیم اخذ شده، از مصاحبه شوندگان برای شرکت مجدد در جلسه مصاحبه دعوت به عمل آید، به این جلسات، جلسه های ثانویه می گویند.
مزایای مصاحبه استخدامی چیست؟
- از طریق مصاحبه حضوری، اطلاعات بیشتری از داوطلبین و خصوصیات و توانمندی های آن ها حاصل می شود.
- در طول جلسه مصاحبه شغلی، می توان به هدایت و راهنمایی متقاضیان پرداخته و نتایج مطلوب تری را مشاهده نمود.
- در مصاحبه شغلی، می توان سوالات مدنظر خود را به مسیر مورد نیاز هدایت نموده و مدیریت جلسه را در دست گرفت.
- از طریق بررسی روند مصاحبه شغلی می توان، نقایص احتمالی را رفع و در آینده جلسات کم نقص تر و کاربردی تر را برگزار نمود.
- در جلسات مصاحبه شغلی سوء تفاهم و سوء تعبیر از گفته ها به حداقل میزان خود خواهد رسید.
- در جلسه مصاحبه شغلی، مصاحبه شوندگان فرصت ابراز وجود بیشتری داشته و می توانند قابلیت ها و توانایی های خود را به صورت کامل تر و قابل قبول تری در معرض نمایش قرار دهند.
- نتایج و بازخورد هایی که از طریق این جلسات حاصل می شوند را می توانیم برای قسمت های مختلف سازمان مورد استفاده قرار داده و در رفع کاستی ها و نقایص سازمان به کار بگیریم.
- از طریق مصاحبه شغلی، داوطلبان با آزادی و علاقه بیشتری به بیان احساسات و عقاید و نظرات خود می پردازند و از این طریق منابع اطلاعاتی بیشتری را در اختیار مصاحبه کنندگان قرار می دهند.
- روش های مصاحبه شغلی به طریق حضوری، بهترین روش برای داوطلبانی است که از سطح تحصیلات کمتری برخوردار هستند.
- در مصاحبه شغلی حضوری، کنترل روند قابل بررسی و مدیریت می باشد.
معایب مصاحبه های استخدامی چیست؟
- مصاحبه استخدامی حضوری وقت گیر بوده و نمی توان افراد خیلی زیادی را از این طریق مورد بررسی قرار داد.
- در روش مصاحبه غیر هدایتی، با توجه به این که سوالات مطرح شده متفاوت بوده و در مورد تمامی داوطلبان یکسان نمی باشد، لذا تجزیه و تحلیل و تعبیر اطلاعات، امری نسبی و بسیار دشوار به حساب می آید.
- در روش مصاحبه تحت فشار، ممکن است به واسطه شرایط حاکم بر جلسه، مصاحبه شونده برخی مسائل را از روی صداقت بیان نکرده و تصمیم گیری نهایی را به همین سبب با مشکل و ضریب اشتباه بالا توأم سازد.
- جمع آوری داده ها در روش غیر هدایتی بسیار سخت و طاقت فرسا است.
- در روش مصاحبه گروهی، ممکن است مسیر مصاحبه بارها منحرف شده و موجبات سردرگمی و عدم تمرکز مصاحبه شونده را فراهم سازد.
- برای تحلیل و طبقه بندی پاسخ های متنوع مصاحبه شوندگان، استخدام مصاحبه کنندگان و تحلیل گران حرفه ای، امری گریزناپذیر است که ممکن است هزینه های سنگینی را به سازمان تحمیل کند.
- میزان انعطاف پذیری در روش ساختار یافته بسیار کم بوده و امکان بروز خلاقیت را از مصاحبه شونده می گیرد.
- نگهداری و حفظ اطلاعات شخصی مصاحبه شوندگان نیز امری بسیار مهم و حساس بوده و سهل انگاری در این زمینه، ممکن است تبعات جبران ناپذیری را به سازمان برگزار کننده، وارد سازد.
روش مصاحبه شغلی صرف نظر از مزایا و معایب متعددی که دارد، شناخته شده ترین و رایج ترین روش استخدام نیروهای جدید برای سازمان ها، شرکت ها و ادارات محسوب شده و در حال حاضر و حتی با پیشرفت روز افزون تکنولوژی، همچنان پرطرفدارترین و کاربردی ترین روش در این حوزه محسوب می شود.
