بیشتر کارهایی که ما در طول روز انجام می دهیم بر طبق عادت های مان است. در واقع عادت ها همان خلق و خوهای ما هستند. هر کدام از ما خلق و خوهای خوب یا بدی در خانه و یا محل کار خود داریم مثلا غذا خوردن، خوابیدن، نظم اتاق و وسایل شخصی و یا خلق و خوهایی در حرف زدن مان. بنابراین عادت ها نقش مهمی در زندگی ما ایفا می کنند.
تعریف عادت
عادت ها کارهای نهادینه شده در مغز ما هستند که برای انجام شان نیاز به فکر کردن نداریم. این کارها می توانند کارهای ساده ای مثل مسواک زدن باشند و یا کارهای پیچیده ای مثل رانندگی. در واقع به کارهایی که ما در زندگی فردی، سازمانی و اجتماعی بصورت قاعده مند و روتین انجام می دهیم و بر اثر تکرار ایجاد شده اند عادت گفته می شود.
وقتی برای اولین بار می خواستیم مسواک بزنیم ، لباس بپوشیم، غذا بخوریم و یا رانندگی کنیم، باید برای انجام این کارها فکر می کردیم، انرژی صرف می کردیم و همچنین نیاز بود زمانی را برای چگونگی انجام این کارها بصورت صحیح و درست کنار می گذاشتیم. اما بعد از مدتی، دیگر براحتی و با صرف زمان و انرژی کم این کارها را انجام می دهیم. در واقع این کارها در ما نهادینه شده اند. دیگر نیازی نیست که مثلا فکر کنیم چقدر خمیر دندان را روی مسواک قرار دهیم و یا مسواک را چگونه در دهان مان ، روی دندان ها بکشیم و… در واقع تکرار این کارها موجب شده برای مان به شکل عادت درآیند.
ما کارهایی که برایمان بصورت خلق و خو درآمده است را بطور خودکار انجام می دهیم و دیگر نیاز به تفکر در هنگام انجام آن کار نداریم. بنابراین مغز ما در هنگام انجام عادت های مان می تواند استراحت کند و یا در مورد چیز دیگری فکر کند. مثل وقتی که در هنگام رانندگی با کسی که بغل دست مان نشسته است صحبت می کنیم.
در واقع مغز ما تمایل دارد کارها را تبدیل به یک عمل روتین و عادت درآورد تا بتواند از زیر بار تلاش ها نجات پیدا کرده، بیشتر استراحت کند و انرژی کمتری برای انجام کارها بکار برد. اینکه ما بتوانیم خیلی از کارهای خود را بر طبق خلق و خو انجام دهیم موجب کارآمدی مغز ما می شود. مثلا وقتی نیاز نباشد ما برای راه رفتن و غذا خوردن و… انرژی صرف کنیم و از سلولهای خاکستری مغزمان استفاده کنیم، می توانیم از آنها برای کارهای مهمتری مثل شناخت اجرام آسمانی، عمل های جراحی و پیوند اعضا و… استفاده کنیم.
عادت ها چرخه هایی هستند که در گره پایه مغزی ایجاد می شوند. زمانیکه ما کاری را برای اولین بار انجام دهیم با فعالیت زیاد مغزمان مواجه می شویم که این موضوع نشان دهنده ی اینست که مغز به دنبال زمان و نقطه ی اتکایی است که آن کار را تبدیل به عادت نماید. عادت ها نقش بزرگی در زندگی و موفق یا ناموفق بودن ما در زندگی دارند.
بنابراین همه ی خلق و خوهای ما خوب نیستند و ما خلق و خوهای بدی هم در زندگی داریم که شناخت این عادت ها و جایگزین کردن آنها با عادت های خوب می تواند موجب کسب موفقیت های بیشتر ما در زندگی مان شود. اگر بخواهیم در مورد خلق و خوهای خوبی مثال بزنیم، میتوانیم به عادت سحرخیزی، مثبت نگری، شکرگذاری و کتاب خوانی… اشاره کنیم. اما مثال در مورد عادت های مخرب: سیگار کشیدن، پرخوری، خوردن نوشابه های الکلی، خوردن فست فودها و …
چرخه ی عادت
گفتیم عادت ها چرخه هایی هستند که در گره پایه مغزی ایجاد می شوند. روند ایجاد یک چرخه چگونه است؟ فکر کنید ما می خواهیم صبح ها بعد از اینکه از خواب بیدار شدیم، پیاده روی کنیم. این کار در ابتدا بسیار سخت است و اما بعد از چندین بار تکرار ما به این پیاده روی صبحگاهی عادت می کنیم. در ابتدا مغز ما به دنبال یک نقطه اتکا یا زمان برای ایجاد عادت می گردد که در اینجا صبح و بعد از بیدار شدن است. مرحله بعد در چرخه ی عادت، آن عملی است که انجام می دهیم که در اینجا پیاده روی است و مرحله ی آخر پاداشی ست که بعد از انجام آن عمل بدست می آوریم، که این پاداش احساس خوبی ست که بعد از پیاده روی و انجام ورزش در ما ایجاد می شود و بعد از مدتی هم تناسب اندام و سلامتی برایمان ایجاد می کند.
این پاداش و لذتی که از انجام کار بدست می آید، باعث می شود که این چرخه به خاطر سپرده شده و در صبح های بعدی هم تمایل به تکرار آن در ما وجود داشته باشد. البته ایجاد عادت ها، به همین سادگی ها هم نیست و ممکن است بارها در آن شکست بخوریم و دوباره مجبور شویم شروع کنیم. برخی می گویند برای اینکه انجام یک عمل برای ما تبدیل به عادت شود نیاز به ۲۱ روز، تکرار آن عمل داریم و در بعضی کتاب ها ۶۶ روز را ذکر کرده اند. اما شاید این عدد برای هر آدمی متفاوت باشد.
انواع عادات
ما انواع مختلفی از عادت ها داریم و در سه سطح: فردی، سازمانی و اجتماعی آنها را دسته بندی می کنیم. در واقع همانطور که ما خیلی از کارهایمان را در سطح فردی بر طبق عادت ها انجام می دهیم، در سطح سازمانی هم کارمندان بر طبق عادت، کارهای اداری و سازمانی خود را انجام می دهند و همینطور در جامعه. در واقع مردم در هر اجتماعی دارای یکسری عادتهای مخصوص به خود هستند.
همانطور که این عادت ها در سطح فردی می تواند مفید و کارآمد و یا مضر و ناکارآمد باشد، در سطح سازمانی و اجتماعی نیز میتواند مفید و موجب پیشرفت و موفقیت سازمان و آن جامعه باشد و یا غیر مفید و موجب زیان و شکست آنها گردد. بطور معمول عادات بد و ناکارآمد سمج و مقاوم هستند، اما اینطور نیست که ما نتوانیم آنها را تغییر دهیم. در مقاله های بعدی در رابطه با تغییر عادت ها صحبت می کنیم.
