ترس از ارتفاع چیست؟

ترس از ارتفاع، یکی دیگر از انواع فوبیا است و زیرگروه هراس های موقعیتی محسوب می شود، فردی که هراس از ارتفاع یا آکروفوبیا دارد هنگامی که در محیط هایی چون پل هوایی، تراس، نردبان، صندلی و کوه قرار می گیرد، ناخودآگاه فکرهایی درباره افتادن یا از دست دادن تعادل به ذهن او می رسد، حتی ممکن است او گمان کند که پل ناگهان شکسته شود و یا اتفاق های دیگری رخ دهد. بیشتر افراد در معرض ارتفاعات، درجه ای از ترس طبیعی را تجربه می کنند که به ترس از سقوط معروف است، از طرف دیگر گفته می شود کسانی که از چنین مواجهه ای هراس کمی دارند، برای کوهنوردی در مشاغل خاص همانند استوانه های پرشی یا مکانیک توربین بادی مناسب هستند، اما همان طور که گفته شد، ترس افرادی که به هراس از ارتفاع مبتلا هستند، ترس معمول نیست، زیرا مبتلایان به آکروفوبیا در مناطق مرتفع دچار حمله وحشت می شوند و بیش از حد حالت آشفتگی به آن ها دست می دهد و نمی توانند با خیال راحت پایین بروند.

 به طور کلی همه مبتلایان به هراس از نامناسب بودن افکار خود و غیرمنطقی بودن آن بینش دارند. در ترس از ارتفاع نیز همانند همه اختلالات هراسی فرد مبتلا به هراس می تواند میزان خطر را در موقعیت هراسی به همان اندازه ای که دیگران درک می کنند، درک کند، بنابراین خود فرد از منطقی نبودن ترس خود آگاه است و می داند پریشانی اش بی دلیل است، اما کنترلی روی افکار و واکنش های خود ندارد، این افراد گر چه در هنگامی که دور از موقعیت ترس آور هستند نسبت به خطر، واقع گرایانه نگاه می کنند، اما هنگامی که در موقعیت قرار می گیرند، برایشان خطرهای احتمالی تحریف می شود، بنابراین گفته می شود که بینش بیمار بسته به نزدیکی به محرک فوبیک، متفاوت است. گروهی از محققان این مورد را آزمایش کردند، آن ها از 15 نفر مبتلا به هراس از ارتفاع خواستند احتمال سقوط از بالکن ساختمان 10 طبقه را تخمین بزنند، از این افراد یکبار در هنگامی که پایین ساختمان بودند نظر سنجی کردند و یکبار هنگامی که روی بالکن ساختمان 10 طبقه بودند. طبق این پژوهش افراد هنگامی که روی زمین مسطح ساختمان 10 طبقه را تصور می کردند احتمال سقوط را کمتر از وقتی که در بالکن قرار داشتند تخمین زدند.

نشانه‌های ترس از ارتفاع در افراد چگونه است؟

نشانه های ترس از ارتفاع، همانند هراس های دیگر است. فردی که از بلندی می هراسد هنگامی که می خواهد از بلندی هایی همانند پل عابر پیاده، کوه، بالکن، سراشیبی یا پله های طولانی و بدون نرده بالا یا پایین بیاید یا هنگامی که لبه پرتگاهی یا لبه ساختمانی قرار می گیرد، احساس شدید ترس از افتادن، عرق ریختن شدید، سفت شدن عضلات یا گرفتگی، لرزیدن، بالا رفتن ضربان قلب و رنگ پریدگی در او ظاهر می شود. افرادی که دچار هراس از ارتفاع یا بلندی هستند وقتی در موقعیت قرار می گیرند، دچار نشانه های فوق می گردند، یکی از نشانه های بارز هراس های موقعیتی به ویژه هراس از ارتفاع سرگیجه است. فاصله های دیداری طولانی در مکان های بالا منجر به کمبود اطلاعات بصری مورد استفاده برای حفظ تعادل می شود. در مکان های بلند نوسان زیاد می شود تا حدی که نوسان بدن در مکان های بلند به نوسان در هنگام بسته شدن چشم نزدیک می شود، به طوری که وقتی فرد در موقعیت های ترس آور همانند تراس، بالابر یا حتی ترن هوایی قرار می گیرد احساس می کند دنیا دور سر او می چرخد و در موقعیت هایی که باید حرکت کند، سرگیجه موجب می شود که او نوسان هایی در بدن خود داشته باشد و از حرکت باز ایستد و یا لرزش هایی در پاهای خود احساس کند. متخصصان این سرگیجه را ناشی از افکار غیر منطقی افراد و فشار عصبی که این افکار روی فرد وارد می کند می دانند، سرگیجه در هراس از ارتفاع بیشتر از دیگر هراس ها نمود یافته است و بیشتر افراد مبتلا به هراس از ارتفاع از این موضوع رنج می برند. 

علت ترس از ارتفاع در مبتلایان چیست؟

باید توجه داشته باشیم همه ی ما با قرار گرفتن در بلندی ها یک احتیاط ذاتی داریم و این ترس یا احتیاط ذاتی برای بقای ما لازم و ضروری است. زمانی که این احتیاط به صورت شدیدی افزایش پیدا کند به طوری که فرد نتواند کارهای روزمره خود را انجام دهد و زندگی او مختل شود، همانند ایستادن روی نردبان یا صندلی، یا حتی بالا رفتن از پله ها باید مورد بررسی و درمان قرار گیرد. در گذشته علت ایجاد ترس از ارتفاع یا آکروفوبیا را مانند سایر هراس ها، به یک تجربه آسیب زا نسبت می دادند، البته مطالعات اخیر نسبت به این موضوع تردید شده است،زیرا افرادی که مبتلا به هراس از ارتفاع هستند، فاقد تجربیات آسیب زا خواهند بود و ممکن است این نداشتن تجربه آسیب زا به دلیل عدم یادآوری تجربیات باشد، چرا که حافظه با گذشت زمان کمرنگ می شود. برخی از پژوهشگران بر این باورند که ممکن است فرد مبتلا به هراس از ارتفاع، ممکن است تجربه ی آسیب زایی نداشته باشد، اما چند تجربه ی غیر آسیب زا داشته باشد که در مرور زمان به هراس تبدیل شده است، همچنین گروهی معتقدند که ممکن است هنگامی که نوزادان حرکت کردن را یاد می گیرند یا تازه به پا می افتند، اگر سقوط کنند یا تعادل شان به هم بخورد ممکن است این هراس در آن ها به وجود آید. برخی معتقدند که آکروفوبیا ممکن است به علت عدم رسیدن به یک مرحله رشدی خاص مربوط باشد، البته این موضوع هم هنوز مشخص نیست.

چه درمان هایی برای ترس از ارتفاع وجود دارد؟

درمان سنتی فوبیا، یعنی اجتناب از موقعیت هراس، برای ترس از ارتفاع هم به صورت معمول استفاده می شود، یعنی فردی که از ارتفاع می ترسد تا جایی که ممکن است از آن دوری می کند. نظریه اساسی این روش بدین گونه است که اضطراب ترس ناشی از یک محرک شرطی است و با اجتناب از وضعیت هراس، اضطراب کاهش می یابد، با این حال، رفتار اجتناب از طریق تقویت منفی، تقویت می شود. در روش های نوین اجتناب از ترس یا هراس را نفی می کنند، زیرا شاید بتوان از برخی از موقعیت ها مانند کوه، پل نوردی یا قرار گرفتن در پرتگاه اجتناب کرد، اما برخی از موقعیت ها همانند پله ها، یا صندلی و نردبان اجتناب پذیر نمی باشند. به همین روش، درمان گران سعی کرده اند به روش های متفاوتی به درمان این نوع فوبیا بپردازند. از روش های درمانی متداول برای انواع هراس ها، می توان برای هراس از ارتفاع نیز استفاده کرد. روش های متداول همانند رفتار درمانی شناختی، غرقه سازی، شبیه سازی واقعیت مجازی، آرام سازی روانی و دارو درمانی استفاده می شود.

رفتار درمانی شناختی

رفتار درمانی شناختی یکی از درمان های متداول برای انواع اختلالات هراس است. در این نوع درمان، درمانگر سعی می کند با برگزاری نشست هایی با فرد بیمار به روش گفت و گو به حل مشکل او بپردازد، او طی جلسات از طریق گفت و گو افکار غیر منطقی بیمار در رابطه با هراس را شناسایی می کند و با به چالش کشیدن افکار و باور های او سعی می کند تا او در زمینه ی غیر منطقی بودن ترس خود، به بینش برسد، البته گفته شده این افراد تا حدودی به غیر منطقی بودن ترس خود آگاه هستند، پس در نشست های رفتار درمانی سعی می شود با روش های غرقه سازی یا با استفاده از فناوری واقعیت مجازی فرد بیمار را در موقعیت ترس قرار دهد تا از حساسیت فرد نسبت به محیط کاسته شود. روش رفتار درمانی همراه با روش های غرقه سازی یا واقعیت مجازی می تواند برای درمان این گونه هراس ها مؤثر باشد.

غرقه سازی

غرقه سازی یکی دیگر از روش های درمانی برای مقابله با هراس است. در این روش سعی می شود فرد را با قرار دادن در موقعیت ترس آور، با ترسش مواجه کنند، در این روش ابتدا از موقعیت هایی که ترس کم تری دارد شروع می شود و کم کم او  را در موقعیت هایی با ترس بیشتر قرار می دهند، با این روش حساسیت فرد نسبت به ترسش کمتر می شود. این روش همراه با رفتار درمانی شناختی، متداول است، در روش غرقه سازی باید مراقب بود که موقعیت ترس آور به اندازه توان بیمار باشد، زیرا اگر بیمار نتواند میزان ترس وارد شده را تحمل کند و دوباره دچار حمله وحشت شود ممکن است از جلسات درمان اجتناب کند. به ویژه اگر بیمار کودک باشد باید با احتیاط بیشتری از این روش و روش واقعیت مجازی بهره برد.

واقعیت مجازی

نوآوری واقعیت مجازی (VR) به عنوان بخشی از معالجه ذهنی آکروفوبیا مورد استفاده قرار می گیرد. در این درمان همانند غرقه سازی در محیط واقعی از محیط مجازی به وسیله رایانه کمک گرفته می شود، براساس پژوهش ها، استفاده از واقعیت مجازی برای درمان ترس از ارتفاع مؤثر است، در این روش درمان، دوربین های به سر افراد بسته می شود که در آن فیلم هایی از محیط های مجازی است که فرد احساس می کند که واقعاً در آن محیط ها قرار دارد. واقعیت مجازی همانند غرقه سازی با قرار دادن فرد در موقعیت ترس به صورت مجازی، سبب حساسیت زدایی فرد نسبت به موقعیت ترس آور می شود. این روش اگر با رفتار درمانی شناختی ترکیب شود، می تواند تأثیر به سزایی داشته باشد. یکی از برتری های واقعیت مجازی نسبت به غرقه سازی این است که در این روش فرد یا درمانگر می تواند موقعیت ترس آور را دستکاری کند و بسته به شرایط، موقعیت را ترس آور تر کند تا حساسیت فرد نسبت به آن موقعیت کم کم برطرف شود، همچنین روش درمانی واقعیت مجازی به دلیل این که به صورت مجازی است، می تواند محیط هایی را که در غرقه سازی در محیط واقعی امکان پذیر نیست را در بر داشته باشد، محیط هایی چون لبه پرتگاه یا بلندی هایی مثل کوه  که در محیط های واقعی شرایط فراهم آوردن آن سخت است.

آرام سازی روانی

آرام سازی روانی روشی است که در آن سعی می شود به بیمار روش های مناسب برای آرامش بخشی به خود در هنگام مواجه با ترس آموزش داده شود. از روش های همانند نفس عمیق کشیدن و شل کردن عضلات برای آرام سازی روانی استفاده می شود، همچنین از بیمار خواسته می شود که به وسیله خیال پردازی خود را در محیطی که در آن آرامش دارد تصور کند. این روش می تواند در موقعیت ترس آور هنگامی که نفس کشیدن برای بیمار سخت می شود با حفظ آرامش و تنفس عمیق آرامش خود را به دست آورد، البته این روش ممکن است در مواجه با موقعیت ترس آور بدون روش های درمانی دیگر به فراموشی سپرده شود، معمولا از این روش در جلسات غرقه سازی یا موقعیت های مصنوعی استفاده می شود تا بیمار برای موقعیت واقعی آمادگی لازم را بدست آورد. با آرام سازی روانی بیمار احساس آرامش می کند و از تنش های ناشی از ترس خود رها می شود.

دارودرمانی

از دارو درمانی برای انواع مختلفی از درمان های فوبیا همانند ترس از ارتفاعات از جمله داروهای سنتی ضد اضطراب، بنزودیازپین ها و گزینه های جدیدتر همانند داروهای ضد افسردگی و بتا بلاکرها استفاده می شود. دارودرمانی روش درمانی موقت محسوب می شود. این روش نمی تواند به عنوان یک درمان پایدار محسوب شود و فقط در مواقعی که دچار حمله وحشت یا هراس است می تواند مناسب باشد. استفاده بیش از حد از دارو نیز ممکن است عوارضی برای بیمار داشته باشد. دارو درمانی همراه با نشست های رفتار درمانی شناختی می تواند مؤثر باشد، چرا که داروها به فرد کمک می کند به طور موقت برای اضطراب و ترس خود فائق شوند و در جلسات روانشناختی بتوانند بدون اضطراب افکار خود را بررسی کنند.