عقده ادیپ چیست؟ | دیدگاه زیگموند فروید در مورد عقده ی ادیپ

طبق نظریه روان کاوی، تمایل پسر بچه ها برای برقراری ارتباط جنسی با مادر خود را عقده ی ادیپ می گویند و این تمایل به دلیل رقابت با پدر به وجود می آید. 

در مراحل رشد روانی جنسی در نظریه ی زیگموند فروید مرحله ای به نام آلتی که سومین مرحله از این سلسله مراحل است وجود دارد که در این بازه ی زمانی یعنی بین سنین چهار تا پنج سالگی کودکان متوجه آلت های تناسلی خود شده و از تحریک آن احساس رضایت می کنند.
در این مرحله میل ناخودآگاه کودک بر والد غیر همجنس خود متمرکز است و به سمت او کشیده می شود که به این موجب عقده ی ادیپ نیز پدیدار می شود که در این مقاله به این شرح پرداخته می شود.

[aparat id=”zq4Zg”]

تعریف عقده ادیپ از نگاه فروید

 

همان طوری که گفتیم زیگموند فروید به تمایلات جنسی در کودکان توجه و تاکید ویژه ای داشته است و بر این امر پافشاری می کرد که کودک در سیر تکاملی خود دسته ای از احساسات، افکار و یا نیاز های خود را طبق خواسته و قدرت نیرو های بیرونی مورد سرکوب قرار می دهد و به ذهن ناخودآگاه واپس می راند که در تعریف اصلی اصطلاح عقده نیز به این اصل اشاره شده است که هر گروه از امیال و خواسته های واپس رانده شده که بر محوریت یک امر خاص گردآوری شوند، تشکیل عقده را می دهند که در ناخودآگاه به سر می برند.

منبع اصلی پیدایش عقده ها همان طوری که  اشاره شد، دسته ای از امیال نامتناسب با قوانین اجتماعی هستند که کودک به ناچار آن ها را در ذهن خود محفوظ نگاه می دارد که روانکاوان بر این باورند که عقده ها به چندین دسته همانند: 

عقده ادیپ
عقده قاعدگی،
عقده ادیپ زنانه
عقده اختگی 
تقسیم می شوند که از مهم ترین آن ها می توان به عقده ادیپ، ادیپ زنانه و اختگی اشاره کرد. 

عقده ی ادیپ (Oedipus complex)

زیگموند فروید نام نظریه ی عقده خود را از داستان سوفولکس اقتباس کرد که در این روایت، شهر تبس دارای پادشاهی به نام لایوس بود که همسری به نام ژوکاست داشت. همسر پادشاه که پسری را باردار شد، رمالان عبادتگاه دلفی به پادشاه این اخطار را می دهد که پسرش نامش ادیپ نهاده می شود که قاتل پادشاه است. لایوس پسرش را که به دنیا آمد بر روی کوهی به نام سیترون تنها نهاد تا توسط درندگان شرحه شرحه شود. بر روی کوه که چوپانی مشغول گشت زنی بود پسر را یافت و به شهر کورنت رفت و او را به پادشاه آن جا که پلیبوس نام داشت سپرد و پادشاه نیز نام  پسر را ادیپ نهاد.

هنگامی که ادیپ به سن بلوغ رسید توسط فردی به این آگاهی دست یافت که فرزند پادشاه نیست و ادیپ که نیز از این اطلاعات سخت رنجور گردیده بود به نزد ساحران معبد دلفی رفت تا خودش حقیقت را کشف کند.

 

غیب گویان نیز او را مطلع این امر ساختند که او در آینده پدر خود را می کشد و با مادرش همبسار می شود. ادیپ نیز که گمان می برد فرزند پادشاه کورنت است از آن جا فرار کرد و قصد شهری دیگر را کرد. ادیپ در راه تبس با عده ای که مشغول گشت و شکار بودند درآویخت و فردی را که همان پدر
 تنی اش بود را نا آگاه به قتل رسانید. ادیپ که به شهر تبس رسید با هیولایی آدمخوار که زنی با بدنی شیر مانند بود برخورد کرد و مورد پرسش سوالی از آن موجود عجیب قرار گرفت که اگر اشتباه پاسخ می داد توسط آن حیوان به قتل می رسید. 

سوال مطرح شده توسط حیوان آن بود که: آن چیست که در صبح چهار پا، ظهر دو پا و به هنگام شب سه پا است. پس از اندکی تفکر ادیپ دریافت که آن آدمی است که در هنگام صبح زندگانی با چهار دست و پا، میانسالی بر روی دو پا و عصر هنگام زندگی با عصا و سه پا راه می رود و پس از گفتن پاسخ صحیح، ابوالهول کشته شد. ادیپ نیز پادشاه تبس گشت و با ملکه ی بیوه ی آن جا که همان مادر اصلی اش بود ازدواج کرد.

پس از اندکی زمان، طلسمی بر مردمان شهر چیره گشت که طبق نظر رمال ها به دلیل وجود فردی است که پدرش را کشته و با مادرش زناشویی کرده است و پس از آشکار گشتن ماجرا ژوکاست خودکشی کرد و ادیپ خودش را کور ساخت.

زیگموند فروید در نظریه ی عقده ی ادیپ خود این را اثبات کرده که کودکان در مراحل جنسی خود کاملا از توانایی های جنسی خود آگاه هستند و سعی در بروز آن ها دارند که به همین دلیل به علت سرکوبی بیرونی مجبور به عقب رانی این تمایلات می شوند که باعث شکل گیری تعارض هایی در آن ها می شود. 
فروید خود این را گفته است که به کمک خاطرات سرکوب شده ی بیماران و همچنین خاطرات خودش به این کشفیات مهم در زمینه ی روانشناسی و ابعاد روانی _جنسی آدمی پی برده است. گاها به همین علت نیز مورد انتقاد قرار گرفته که بیماران او افرادی مریض از لحاظ جنسی بوده اند و نظریات فروید را سکسیستی می خوانند، اما با تمامی این تفاسیر نظریات وی با گذشت چندین سال همچنان تدریس می شوند و مورد استقبال اهالی علم قرار می گیرند.

انواع عقده ادیپ چیست؟

عقده ادیپ به دو دسته ی مثبت و منفی تقسیم می شود که در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم.

عقد ادیپ مثبت

به عقده ای گفته می شود که گرایش جنسی ناهشیارانه کودک به والد غیر همجنس است که در ادامه آن رقابت با والد هم جنس پیش می آید و در پایان کودک به سازگاری می رسد.

عقده ادیپ منفی

به عقده ای گفته می شود که گرایش جنسی ناهشیارانه کودک به والد هم جنس و رقابت با والد غیر همجنس اشاره دارد. این عقده اگر در  زمان بچگی حل نشده باقی بماند با مشکلاتی در بزرگ سالی همراه خواهد بود  و می تواند همجنسگرایی را به وجود آورد.

چگونه عقده ادیپ را درمان کنیم؟

 با توجه به لذت های ناشی از اندام جنسی و علاقه ای که پسر بچه ها نسبت به مادر پیدا می کنند، دو اتفاق در این عقده به وجود می آید، اول این که کودکان پدر را رقیبی برای تصاحب مادر می دانند و به این نتیجه می رسند که حضور پدر، مانع رسیدن آن ها به مادر خواهد بود.
دوم این که با توجه به اندام جنسی و کنجکاوی در این زمینه، بچه ها متوجه می شوند که دختران و پسران، در این زمینه با یکدیگر تفاوت دارند.

 عقده ادیپ از آن جایی درمان می شود که کودک می‌فهمد نمی‌تواند با پدر خود مبارزه کند و پدرش رقیب قدری برای او خواهد بود، بنابراین کودک متوجه می‌شود کهقادر به شکست پدر نخواهد بود و نسبت به او احساس ترس می‌کند، ترس پسر بچه از این است که پدرش آلت تناسلی او را قطع کند، در نتیجه کودک دچار ترس از اختگی می شود و پسر بچه به خاطر ترس از اختگی، به جای رقابت با پدر، سعی در تقلید از پدر می‌کند، زیرا از این که شبیه به پدر باشد لذت می برد و احساس قدرت دارد.

در این حالت وجدان کودک پرورش پیدا می‌کند و سعی می کند سیستم اخلاقی پدر را درونی کند و از قوانین او پیروی می‌کند، زیرا یک کودک با وجود این که احساس خصومت به پدر دارد، احساس محبت و نیاز به پدر هم می‌کند.
در نتیجه باید بگویم حل شدن ادیپ تا 6 سالگی به طول می‌انجامد.