با خطا و اشتباهات مصاحبه شغلی آشنا هستید؟ برگزاری یک مصاحبه شغلی استاندارد و برنامه ریزی شده برای هر سازمان، اداره و یا شرکت امری بسیار ضروری و حیاتی است. تنها از طریق برگزاری یک مصاحبه مطلوب و حساب شده است که می توانیم بر اساس نیازها و خواسته های سازمان خود، شایسته ترین و کارآمدترین افراد را شناسایی کرده و استخدام نمائیم و گامی بزرگ در جهت دستیابی اهداف مجموعه خود برداریم. هرچه ضریب اشتباهات و خطا ها در طول برگزاری یک جلسه کمتر باشد، قطعا کیفیت برگزاری و تصمیم گیری بالا رفته و نتایج مطلوب تری حاصل خواهد شد.
پس یک سازمان حرفه ای می بایست علاوه بر آماده سازی و رعایت ساز و کار یک مصاحبه شغلی استاندارد، خطاهای رایج در برگزاری آن را شناخته و حتی الامکان از آن ها دوری نماید. البته لازم به ذکر است که ممکن است، مصاحبه شوندگان نیز حین برگزاری جلسه اشتباهاتی را مرتکب شوند که بابت کاهش سطح کیفی، مصاحبه شونده و یا حتی مصاحبه کنندگان را دچار چالش و سردرگمی نماید. برای مثال در نظر بگیرید، یکی از داوطلبان، اطلاعاتی را برخلاف واقعیت و صداقت از طریق رزومه، در اختیار مصاحبه کنندگان قرار دهد.
در این صورت مصاحبه کنندگان با تکیه بر اطلاعات واهی، ساختار و روش برگزاری جلسه را انتخاب و سوالات مربوطه را طراحی می نمایند. ولی در طول مصاحبه، به این موضوع پی می برند نتیجه حاصله، برگزاری یک جلسه مصاحبه شغلی نامطلوب بوده که دستاوردی بجز اتلاف وقت و هزینه، برای سازمان برگزارکننده در بر نخواهد داشت. در ادامه با مهم ترین خطاهای یک مصاحبه شغلی بیشتر آشنا می شویم:
مهم ترین خطاهای یک مصاحبه کننده در جلسه مصاحبه شغلی کدامند؟
در ادامه به بررسی مهم ترین خطاهای یک مصاحبه کنند می پردازیم:
خطای هاله ای (Haloerror)
به نوعی خطا در تصمیم گیری و شباهت گفته می شود که تحت تاثیر ذهنیت قبلی مصاحبه کننده، نسبت به مصاحبه شونده شکل می گیرد. که می تواند کاملا از حقیقت و عدالت به دور باشد. البته این خطا می تواند بصورت ذهنیتی مثبت و منفی حاصل شود. ولی در هر دو صورت نتیجه ای نامطلوب و غبر واقعی را در تصمیم گیری سبب می شود. این گرایش معمولا بر پایه ادراکات و برداشت های شخصی و نه برداشتی واقعی صورت می پذیرد. مثلا یک مصاحبه کننده در رزومه یکی از داوطلبان مشاهده می کند که وی فارغ التحیل رشته ریاضی محض است و برای فعالیت در زمینه بازاریابی تقاضای شرکت در مصاحبه را داده است.
این مصاحبه کننده در ضمیر ناخودآگاه خود فکر می کند، فارغ التحصیلان رشته های پیچیده ریاضی، افرادی بسیار منظم و جدی هستند و معمولا در اقناع مخاطب و برقراری ارتباط موثر مهارت چندانی ندارند. همین ذهنیت، سبب می شود که مصاحبه کننده از همان ابتدا بر علیه او موضع گرفته و تمایلی به استخدام او نداشته باشد. البته این طرز تلقی معمولا آگاهانه صورت نگرفته و گاهی ممکن است بصورت کاملا غیرارادی و ناآگاهانه انجام شود. به همین سبب مصاحبه کننده، متوجه اشتباه خود نشده و تصمیم خود را صحیح می داند.
بطور خلاصه خطای هاله ای، براساس قضاوت بعضا غیرواقعی و ناآگاهانه و براساس برخی ویژگی های متقاضیان حادث می شود که ممکن است عمومیت نداشته باشد.
خطای تساهلی (Leniency error)
گاهی ممکن است مصاحبه کننده بر اساس استانداردهایی که در ذهن خود دارد نسبت به ارزیابی و گزینش داوطلبان اقدام نماید. برای مثال، استاندارد های قبولیتی در مصاحبه شغلی در نظر یک مصاحبه کننده، بسیار بالاست. برهمین اساس اکثر داوطلبانی که علی رغم دارا بودن ویژگی ها و قابلیت های مثبت فراوان در مکانی پایین تر از توقعات چنین مصاحبه کننده ای قرار می گیرند، از شانس چندانی برای پذیرفته شدن برخوردار نخواهند بود. عکس این قضیه نیز صادق است. ممکن است سطح توقع مصاحبه کننده در مرتبه پایین قرار داشته باشد. به همین سبب اکثر مصاحبه شوندگان، علی رغم ضعف ها و کمبودهای فراوان، از فیلتر وی رد شده و گزینه های مناسبی به حساب می آیند. در هر دو صورت، تصمیم گیری ها و انتخاب های حاصله از واقعیت فاصله داشت و نتیجه مطلوب را در بر نخواهد داشت.
خطای تعمیم پذیری افراطی (Overgeneralization)
در این وضعیت مصاحبه کننده با مشاهده یک یا دو خصوصیت و ویژگی مثبت یا منفی در مصاحبه شونده، آن ها را به کلیه صفات وی تعمیم داده و در مجموع او را فردی کاملا مناسب یا نامناسب ارزیابی می کند یعنی حد وسطی را در نظر نمی گیرد. این خطا هم جزو خطاهایی است که امکان انتخاب و گزینش عادلانه را از مصاحبه سلب کرده و چه بسا ممکن است افراد توانمندی، قربانی این نوع نگرش شده و بالعکس افرادی غیر کارآمد، به استخدام سازمان مربوطه درآمده و در آینده، هزینه های جبران ناپذیری را به مجموعه تحمیل نماید.
خطای گرایش به مرکز (central tendency)
بعضی مواقع امکان دارد مصاحبه کننده توانایی کسب کلیه اطلاعات کافی در خصوص یک موضوع با ویژگی را نداشته باشد و یا در زمینه های مختلفی که در یک مصاحبه شغلی دارای اهمیت می باشند، صاحب نظر نباشد و تنها در یک یا دو حوزه تخصص لازم را داشته باشد. در این وضعیت، مصاحبه کننده ترجیح می دهد از خیر کسب اطلاعات در حوزه هایی که در آن دانش کافی ندارد گذشته و برآیند کلیه ویژگی ها و پارامترهای تعیین کننده در مصاحبه شغلی را، متوسط در نظر بگیرد. یعنی در هیچ زمینه ای از مصاحبه شونده توقع کسب نمرات عالی را نداشته و به حداقل های ضروری، بسنده می کند. با این طرز فکر احتمال گزینش افراد کاملا معمولی و غیر موثر، به طور قابل ملاحظه ای افزایش می بابد.
خطای تمرکز بر آخرین اطلاعات (تاخر)
بر اساس این خطا ، تمام تمرکز مصاحبه کننده، تحت تاثیر اتفاقات و گفتگوهای پایان مصاحبه قرار می گیرد. مثلا ممکن است یک داوطلب، با تکیه بر مهارت های کلامی و غیرکلامی بالا، مصاحبه را آغاز نماید و در ادامه جلسه نیز، پاسخ های خوب و منطقی به پرسش های مطرح شده، داده باشد. ولی امکان دارد بر اثر یک اشتباه سهوی در انتهای مصاحبه شغلی حرکت ناپسندی از او سرزده و یا پاسخ و عبارت نامناسبی را به زبان بیاورد. مصاحبه کننده ای که دچار خطا ی تمرکز برآخرین اطلاعات باشد، تنها همین حرکت آخر مصاحبه شونده در ذهن وی بارگذاری شده و نظر مساعدی نسبت به او نخواهد داشت. طبق معمول، عکس این وضعیت نیز صادق است. و نتیجه درهر دو حالت یکسان است. عدم اخذ تصمیم و انتخاب صحیح درگزینش داوطلبان.
خطای تفکر قالبی یا استریوتایپ (stereo type)
استریوتایپ درلغت به معنای تاثیر غیرقابل تغییر است و در واقع به معنای نظریه ای ازپیش شکل گرفته درذهن جمعی گروهی از افراد اشاره دارد که مانعی برای شناخت منطقی و قضاوت افراد محسوب شده و یک ویژگی خاص را به اعضای گروه یا مجموعه ای متفاوت نسبت می دهد که البته به هردو صورت مثبت و منفی به کار می رود.
اگر یک مصاحبه کننده دارای این ویژگی ذهنی باشد، بسادگی صفت و ویژگی خاصی را به داوطلبان نسبت می دهد، که امکان دارد در عالم واقعیت، اصلا درمورد او صدق نکند. مثلاً قضاوت کردن افراد براساس نوع پوشش، قومیت و یا حتی گرایش مذهبی و سیاسی خاص. این نوع تصور، در موارد بسیار حاد و افراطی، حتی با پیدایش شواهد و مدارک دقیق تغییر نمی کند و مصاحبه کننده بر روی نظر خود پا فشاری می کند. مثلاً ممکن است یک داوطلب، تمام ویژگی های لازم را برای احراز یک شغل دراختیار داشته و آن را به مصاحبه کنندگان اثبات نماید ولی مثلاً به دلیل داشتن مذهبی خاص با ذهنیت منفی آنان مواجه شده و به راحتی کنار گذاشته شود.
خطای مقایسه ای
دراین نوع خطا، مصاحبه کننده هر داوطلبی را با نفر قبل از او مقایسه کرده و تصمیم گیری می کند. بدیهی است این خطا، مصاحبه کننده را از اخذ یک انتخاب درست و اصولی دور ساخته و صحت تصمیم او را با تردید مواجه می سازد. فرض کنید، داوطلب قبلی، بسیار نا آماده و ناکارآمد بوده و به هیچ عنوان از شرایط استخدام برخوردار نباشد. ولی داوطلب فعلی، از او بسیار مناسب تر و توانمندتر برسد اما هم چنان فاقد حداقل ویژگی های لازم برای انتخاب یک شغل مهم باشد. دراین صورت اگر محاسبه کننده، دچار خطا ی مقایسه ای شود، نفر دوم را فردی مطلوب و مناسب تشخیص داده و نسبت به انتخاب او اقدام می کند.
خطای تشدید تعهد
در این خطا، مصاحبه کننده برای اینکه ثابت کند، تصمیم و انتخابش اشتباه نبوده، تحت هر شرایطی از تصمیم اولیه خود دفاع کرده و به هیچ عنوان، آن را تغییر نخواهد داد. با بروز این خطا هم، امکان استخدام فرد نامناسب و ناکارآمد بسیار زیاد است و ممکن است در آینده، عواقب جبران ناپذیری را به سازمان مربوطه تحمیل نماید.
مهم ترین اشتباهات و خطاهای یک مصاحبه شونده در مصاحبه شغلی کدامند ؟
مواردی که در بالا ذکر شده، مهم ترین خطا های یک مصاحبه کننده در طول جلسه مصاحبه شغلی بودند. ولی ممکن است برخی اشتباهات نیز از سوی مصاحبه شونده سرزده و سرنوشت یک مصاحبه شغلی را دست خوش تغییر نماید.
برخی از اشتباهات یک مصاحبه شونده
عدم حضور به موقع، دروغ گفتن، پافشاری روی مسائل مالی، فعالانه و موثر گوش نکردن، داشتن ظاهر نامناسب، عدم تسلط به فن بیان و هم چنین مهارت های غیرکلامی، عدم تمرکز و اطلاعات کافی، بی خیال و بی توجه بودن، تمایل یا عدم تمایل شدید، کم حرفی یا پرحرفی و..
اگر می خواهیم خروجی یک مصاحبه شغلی، بسیار به واقعیت و عدالت نزدیک بوده و منجر به نتایجی مطلوب برای سازمان و هم چنین داوطلبان گردد، باید طرفین مصاحبه، تا می توانند از این خطاها دور شده و کاملاً حرفه ای و به دور از هرگونه تعصب و پیش داوری در جلسه مصاحبه شغلی شرکت نمایند.
