شبکه حمایت اجتماعی چیست؟ 9 راه کار موثر برای بهبود شبکه حمایت اجتماعی

شبکه حمایت اجتماعی یکی از ضروریات زندگی انسان های امروزی است. نا گفته مشخص است که هیچ انسانی بر روی کره زمین یافت نمی شود که بتواند این ادعا را داشته باشد که می تواند به تنهایی و بدون نیاز به دیگران از پس تمامی مشکلات خود بربیاید و در آرامش و اطمینان خاطر کامل به زندگی بپردازد.
مشکلات و چالش های فردی و اجتماعـی در دوره کنونی چنان وسیــع و پیچیده اند که جز در سایه همکــاری و حمایت اجتماعی قابل حل و فصل نیستند. ایجاد شبکه حمایت اجتماعی، مستلزم صرف هزینه و انرژی فراوانی بوده و از مهمترین دستاوردهـا و سرمایه های اجتماعـــی بشر کنونی محسوب می شود. پس لازم است که با به کار بستن راه کارهایی حساب شده، بتوانیم در حفظ و بهبود این سرمایه ارزشمند گام های اساسی برداریم.

حمایت اجتماعی در واقع به معنای، آرامش احساسی و جسمانی خانواده، دوستان یا همکاران ما خواهد بود حمایت اجتماعی یعنی ما بخشی از جامعه ای هستیم که ما را دوست خواهد داشت، این جامعه برای ما ارزش قائل خواهد بود و همیشه خیر خواه ما خواهد بود.

حمایت اجتماعی احساس، ادراک و واقعیتی است که شخصی مورد مراقبت و حمایت قرار می گیرد، به این معنا که می تواند روی دیگران در زمان نیاز حساب باز کند و از همه این ها مهم تر این شخص می تواند بخشی از شبکه حمایت کننده اجتماعی محسوب شود.
در این مقاله به اختصار به ۹ راه کار مهم برای بهبود شبکه حمایت اجتماعی اشاره خواهیم نمود. (شکی نیست که مد نظر قرار دادن مبانی تئوری انتخاب در به کار بستن این راه کارها، سرعت و تاثیر بهبود این شبکه اجتماعـی را به میزان چشمگیری افزایش خواهد داد.

۱- درحفظ و ارتقاء ارتباطاتات خود بکوشیم

هر یک از ما می بایست در حفظ روابط خود با دیگران بسیار حساس بوده و به طور دائم با گروه حمایتــی خود در ارتباط مستمر باشیم. به طوری که به محض این که هر کدام از آنان نیازمند کمک بشوند، می بایســـت در حد توان و بضاعتـــی که داریم به یاری آن ها بشتابیم. هنگامی که بتوانیم خود را در شبکه ارتباطی مان فردی مثبــت و موثر معرفی نماییم، همیشه این اطمینان خاطر در ما وجود دارد که در صورت نیاز به کمک، از میزان حمایــــــت اجتماعی قابل قبولی برخوردار خواهیم بود.

تئوری انتخاب در بهبود این ارتباطات نقشی انکار ناپذیر دارد. ناگفته پیدا است که مهمترین روابط در شبکه اجتماعـــی، روابط بین ما با افراد خانواده ، بستگان و همچنین دوستــان نزدیکمان خواهد بود و توجه ویژه تئوری انتخاب به اصلاح و بهبود این سطح از روابط، موید این مطلـــب است که ما باید این نظریه را در راه رسیدن به اجتماعی مطلوب و به تبع آن، بارورتر شدن مقوله حمایت اجتماعـــی جدی بگیریم.

اوقات فراغت در روز های تعطیل تنها فرصتی مناسب برای بیان علایق خود به دیگران و یا بیان احساساتمان نسبت به عزیزانمان خواهد بود. انجام این ارتباط و ایجاد همچین برنامه ای مهم نیست برای چه کسی طراحی می شود، زیرا تمامی روابط برای ما مهم خواهند بود و می توانند سطح فکر و زندگی ما را ارتقا دهند.

۲- برای بهبود شبکه حمایت اجتماعی از روابط ناقص و ناکارآمد دوری کنیم

برخی روابط سودمند نخواهند بود. ممکن است گاهــــی لازم باشد به واسطه برخی اختلاف نظرهای اساســـی و یا خصوصیات رفتاری منفی برخی افراد، آن ها را از شبکه اجتماعی خود حذف نماییم. البته ممکن است در برخـی موارد، این افراد از بین افراد خانواده ما باشند که امکان قطـع ارتباط با آن ها، به راحتی میســــر نباشد. در این مواقع توصیه می گردد ابتدا با به کار بستن تکنیک های خاص تئـــوری انتخاب، از قبیل دایره حل اختلاف، نسبت به اصلاح این روابط اقدام کنیم و در صورت عدم موفقیت در این زمینه، میزان ارتباط خود را با این چنین افرادی، به حداقل برسانیم. بدیهی است که نمی توان در حوزه حمایت اجتماعی، روی این گونه افراد حساب ویژه ای باز کرد. پس بهتر است به جای این که وقت و انرژی خود را صرف کشمکش با آن ها نماییم، به برقراری ارتباطات موثرتر و سازنده تر با دیگران فکر کنیم.

۳- برای کسب حمایت اجتماعی عجله نکنیم

انسان ها باید این توانایی را در خود تقویت کننددر مسیر مسئولیت های اجتماعی صبر و حوصله به خرج دهند تا بتوانند به اهداف دراز مدت خود دست پیدا کنند. در صورت نبودن صبر و حوصلهرکار ها با کیفیت پایین تری انجام می شود. عجله کردن برای بدست آوردن هر چه زود تر نتیجه کار می تواند مانع رسیدن به آن هدف شود و بازخورد دلخواه را نداشته باتشد.

ممکن است گاهی شکل گیری ارتباط با برخی افراد که می توانند در زمینه کسب حمایت اجتماعی، مهره ارزشمندی برای ما محسوب شوند، نیازمند شکیبایی و صرف زمان بیشتری باشد. پس ما نباید با شتاب زدگی، امکان تحقــق این روابط را از بین برده و خود را از یک پایگاه بالقوه و مهم اجتماعی محـــروم سازیم، بلکه می توانیم با مطالعه و به کارگیری منابعی همچون مبحث رفتار کلی از تئوری انتخاب، مولفه های رفتاری خود را بهتر شناخته و با کنترل رفتار و انجام اقدامات حساب شده، به برقراری این روابط دست یافته و به نوعی امنیت خاطر و دستیابی به یک پایگاه اجتماعی ارزشمند را قربانی تعجیل و سهل انگاری نکنیم.

۴- برای بهبود شبکه حمایت اجتماعی قدرت پیش بینی داشته باشیم

هنگامی که فوریت یا اضطراری ما را تهدید نمی کند، بهترین فرصت را در اختیار داریم تا بتوانیم ضمن یک نیـاز سنجی دقیق و جامع، مشکلات و معضلات بالقوه خود را دسته بندی کرده و پیش بینی نماییم. در صورت وقـوع این رخدادها، مناسب ترین افراد در هر حوزه به خصوص برای یاری رسانی به ما چه کسانی می باشند. بدین ترتیب و با شناسایـــی افراد مورد نظر می توانیم، ضمن تقویت روابط فی ما بین، راه را بر بلاتکلیفی های معمول به هنـــگام مواجهه با مشکلات غیر منتظره ببندیم.

۵- برای بهبود شبکه حمایت اجتماعی جذب گروه های حمایتی شویم

اگر از موارد خاصی در حوزه سلامت فردی از قبیل بیماری های خاص و صعب العلاج و یا مشکلات پیچیده روحی و روانی رنج می بریم، بهتر است به گروه های حمایتی که به منظور کمک به چنین افرادی تشکیل شده اند بپیوندیم. در این حالت و در صورت اضطرار می توانیم در مدت زمان کوتاه تری از حمایت های اجتماعی سازماندهی شده بهره مند شویم. شکل گیری این گروه ها و سازمان ها در جوامع مطلوبی که با تکیه بر تئوری انتخاب بنا شده اند، نوعی فوریت اجتماعی محسوب می شود و به این دلیل کاملا تحت حمایت نهادها و ارگان های اجرایی قرار داشته و از آمادگی لازم برای انجام وظیفه اصلی خویش که همانا حمایت اجتماعی از این دست افراد می باشد، برخوردار هستند.

۶- برای خود موقعیت های جدید خلق کنیم

ما می توانیم از طریق گسترش سطح ارتباطات خود به خصوص در زمینه هایی که علاقه اصلی ما را تشکیل می دهند، به شبکه اجتماعی قدرتمندتری دست پیدا کنیم. در واقع می توانیم با تکیه بر مبانی تئوری انتخاب و از طریق اقدامات هدفمند، برخی علایق و نگرش هایی که در دنیای مطلوب ما و دیگر افراد گروه جدید، مشترک است را برجسته ساخته و از این طریق بتوانیم تصویر خود و رابطه جدیدمان را به دنیای مطلوب ایشان اضافه کنیم. تحقق این امر با پیوستن ما به مجموعه هایی که افراد در آن ها دارای علایق مشترک با ما هستند مثل، باشگاه های ورزشی، انجمن های فرهنگی و ادبی و همچنین سازمان های مردم نهاد امکان پذیر می باشد.

موقعیت های زندگی همگی به وسیله رفتار های ما به وجود می آید، پس رفتار ما از احساسات ما پیروی خواهد کرد، همه زندگی ها با مشکلات متنوعی همراه خ.اهد شد، اما زمانی که ما بتوانیم با همین مشکلات باز هم به مسیر خود ادامه دهیم ، در واقع یک معجزه را در زندگی خود به وجود آورده ایم. قانون جذب بر زندگی ما حاکم است، پس به هر چه فکر کنیم در زندگی آن را تجربه خواهیم کرد.

۷- برای بهبود شبکه حمایت اجتماعی دلبستگی های نامناسب خود را ترک کنیم

شاید خارج شدن از برخی روابط علیرغم پرخطر بودن آن کار دشواری باشد ولی لازم است برای بدســت آوردن شرایط مطلوب تر و اصلاح شبکه اجتماعی خود، دست به این کار بزنیم. فرض کنیم که یک فرد معتاد قصد دارد استعمال مواد مخدر را کنار بگذارد؛ ولی ادامه رابطه با برخی از دوستان، امکان انجام این کار را عملا غیر ممکن ساخته است.

یک فرد معتاد به شدت احساس تنهایی و دور افتادگی از جامعه می کند و به همین دلیل و بنا به آموزه های تئوری انتخاب، دوستان ناباب، مصرف مواد مخدر و خوشی های زود گذر را در دنیای مطلوب خود قرار می دهد. همین موضوع به مرور و به صورت مستمر وضعیت روحی و جسمی او را دست خوش آسیب های فراوانی می کند. پس باید به این شخص کمک کنیم تا هر چه زودتر، از این ارتباطات نامناسب دوری جسته و تصاویر آن ها را از دنیای مطلوب خود خارج سازد. تنها در این صورت است که می توانیم تصاویری همچون روابط اجتماعی سالم، سلامتی و نشاط را در دنیای مطلوب وی گنجانده و او را به مسیر موفقیت راهنمایی کنیم.

۸- قدرت ریسک پذیری بالا داشته باشیم

ممکن است گاهی بر اساس یک پیشنهاد کاری مجبور شویم محل کار و به تبع آن محل زندگی خود را تغییـــر دهیم. امکان دارد ما صرفا بخاطر ترس از وارد شدن به یک مجموعه کاری نا آشنا و یا یک شهر جدید، قید ایــن پیشنهاد را زده و خود را از پیشرفت هایی چشمگیر در حوزه کاری و خانوادگی محروم سازیم. اما ما می توانیم ضمن استحکام بخشیدن به روابط قبلی، ریســــک ورود به مجموعه جدید را بپذیریم تا بتوانیـــم به موجب آن افراد مناسب و توانمند را شناسایی کرده و با برقراری ارتباط با آن ها، شبکه اجتماعــــی گسترده تری را شکل داده و بتوانیم سطح حمایت اجتماعی خود را تا میزان قابل ملاحظه ای بالا ببریم.

۹- از حمایت های موجود بیشتر استفاده کنیم

برخی اوقات احساس می کنیم اگر در صورت نیاز از کسی تقاضای کمک کنیم شاید در نظر دیگــــران فردی ضعیف و حقیر به نظر برسیم و یا این که طلب کمک از دیگری ممکن است این توقع را در وی به وجود بیاورد که ما نیز باید در صورت درخواست کمک متقابل از طرف او، خود را به زحمت انداخته و در راه کمک به او بکوشیم. با این طرز فکر ما در واقع داریم به جای حل مسئله، صورت مسئله را حل می کنیم. اگر ما در جامعه ای مطلـــــوب و مبتنی بر تئوری انتخاب قرار داشته باشیم، کمک به هم نوع در دنیای مطلوب ما نهادینه شده و نوع دوستی در نظرمان یک فوریت اجتماعی محســوب می گردد و دیگر کسی برای کمک به دیگری تردید نکرده و وظیفــــــه اجتماعی خود را به نحو احسن انجام خواهد داد. پس باید از ظرفیت حمایت اجتماعی خود استفاده کرده و خود را موظف به انجام اقدامی مشابه در برابر دیگران بدانیم.
موارد فوق، قطعا در بهبود و ارتقاء شبکه حمایت اجتماعی، نقش مهمی را ایفا خواهنـــد کرد. ولی به طور حتم راه کارهای موثر دیگری هم وجود دارند که می توانیم با تحقیق و بررسی بیشتر و مطالعه عمیق دو حوزه حمایـت اجتماعی و تئوری انتخاب و شناسایی مشترکات بین این دو مبحث، آن ها را شناسایی کرده و در تقویت شبــکه حمایت اجتماعی خود از آن ها بهره ببریم.