تئوری انتخاب، حمایت اجتماعی را چگونه تعریف می کند؟

تئوری انتخاب نظریه ای روانشناختی است که توسط ویلیام گلاسر، روانشناس برجسته آمریکایی و در تقابل با روانشناسی کنترل بیرونی مطرح گردیده است. مبنا و هدف غایی این نظریه، اصلاح و مدیریت روابط بسیار گسترده و پیچیده بین افراد یک جامعه است. هرچند بنای این نظریه بر بهبود روابط بین چهار گروه: زن و شوهر، والدین و فرزندان، معلم و دانش آموزان و مدیران با کارکنان استوار گردیده، اما تئوری انتخاب در نظر دارد نسبت به اصلاح نگرش مردم که مبتنی بر کنترل و ایجاد حس مالکیت بر دیگران است گام های اساسی برداشته و ایشان را به سطحی از بینش و آگاهی برساند تا به این نتیجه برسند که محور اصلی زندگی سعادتمند در یک جامعه، ابدا منافع شخصی نبوده، بلکه توجه و کمک به ارتقای سطح روابط بین افراد آن اجتماع، تعیین کننده ترین عامل دسترسی به این موضوع مهم می باشد.

به یک تعریف ساده تر تئوری انتاخب در واقع بیان کننده این است که، چگونه انتخاب کرده و چگونه به انجام چیزی بپردازیم. در واقع این تئوری بیان می کند که هر یک از ما انسان ها برای به دست آوردن آن چه می خواهیم چگونه باید رفتار کنیم. بر اساس این دیدگاه تمامی حرکات و آن چه انجام می دهیم یک رفتار است که بیان می کند رفتار های که ما انجام می دهیم به صورت عمدی بوده و و از درون ما به وجود می آید. در صورتی که بسیاری از صاحب نظران بیان می کندد که ما تحت شرایط بیرونی و خارجی از خود واکنش نشان می دهیم.

تنها در این صورت است که یک شبکه گسترده از روابط هوشمند و مترقی بین کلیه اقشار جامعه به وجود آمده و میزان حمایت اجتماعی را تا میزان قابل توجهی گسترش داده و نهادینه می سازد .
حمایت اجتماعی همان حس امنیت خاطری است که به واسطه آن احساس می کنیم نزد دیگران ارزشمند هستیم و در نظرشان فرد مهمی محسوب می شویم. دستیابی به این مهم، نیازمند یک بستر سازی حساب شده در جامعه بوده که حیاتی ترین و تاثیرگزار ترین مولفه آن، ارتباطات سالم و اثر بخش است که همین موضوع، نقش ابزار اجتماعی، قدرتمندی همچون تئوری انتخاب را برجسته می سازد.

نقش راهبردی تئوری انتخاب در دستیابی به حمایت اجتماعی به چه صورت است ؟

هر انسانی از بدو حیات و به وسیله همان گریه های پس از تولد، سعی در کنترل دنیای بیرونی خود دارد و وقتی تشخیص می دهد می تواند با همین ابزار ابتدایی و در دسترس، اطرافیان و به ویژه پدر و مادر خود را تحت تاثیر قرار دهد و نیازهای خود را تامین نماید؛ به کنترل بیرونی روی آورده و تلاش می کند همین رویه را در سال های پیش رو نیز در پیش بگیرد.

همین اصرار به استفاده مکرر از روانشناسی کنترل بیرونی است که کار را برای اجرایی کردن نظریه هایی همچون تئوری انتخاب دشوار می نماید. به طوری که افراد در ابتدا گمان می کنند با بکار بردن تئوری انتخاب به نوعی به حریم شخصی و حقوق فردی آنان تجاوز شده و به نوعی استقلال فردی خود را در خطر می بینند.

حال آن که تئوری انتخاب بر این باور است که پایبندی به اصول این نظریه نه تنها تهدیدی برای حقوق فردی تلقی نشده، بلکه با اصلاح دیدگاه و دور ساختن آن ها از فرد محوری و مسئولیت گریزی اجتماعی، به پایه گزاری جامعه ای منجر می شود که در آن حقوق اجتماعی به مثابه حقوق شخصی دارای ارزش و اهمیت بوده و در نهایت به شکل گیری شبکه های گسترده از روابط کاملا منصفانه و اجتماع محور منجر خواهد شد که، اصل حمایت اجتماعی در آن به صورت آشکار نمود داشته و باعث خواهد شد تا تمامی افراد به دور از عوامل استرس زای باشند و در اجتماعی کاملا مطلوب از یک زندگی با نشاط و آرامش بخش لذت ببرند.

چگونه می توان از طریق تئوری انتخاب به حمایت اجتماعی دست پیدا کرد؟

حمایت اجتماعی دارای چهار مولفه کلیدی است: حمایت احساسی و عاطفی، حمایت ابزاری و فیزیکی، حمایت اطلاعاتی و حمایت در ارزیابی و شناخت. توجه دقیق تر به هر یک از این مولفه ها بر ما روشن می سازد برای به دست آوردن حداکثر حمایت اجتماعی نیازمند به سازماندهی یک شبکه گسترده و هوشمند اجتماعی هستیم.

حمایت اجتماعی در واقع اطلاعاتی است که منجر به پیدایش ایده در افراد می شود که آن فرد را مورد توجه ارزش و احترام قرار می دهد. در بیشتر مقالات در ارتباط با این پیرامون بیان می کند که حمایت اجتماعی به عنوان یک سپر شناخته شده که در مقابل تاثیرات زیان آور جسمی و روانی و فشار های زندگی مقاومت می کند.

یعنی با بازنگری در روابط گذشته و همچنین توجه و دقت کامل در ایجاد روابط جدید، شبکه ای از روابط انسانی را به وجود بیاوریم که در آن مرتفع نمودن نیازهای دیگران را برخود وظیفه بدانیم و بکوشیم با تکیه بر این اقدامات، به هنگام نیاز از حمایت اجتماعی بالایی بهره مند گردیم.

ازنظر این دیدگاه برای تامین حمایت اجتماعی روی چه افرادی می توان حساب کرد؟

پر واضح است کسانی که هیچ رابطه نزدیک و صمیمانه ای با دیگران ندارند، همواره احساس تنهایی و ناراحتی کرده و خود را از موهبت حمایت اجتماعی بی نصیب می بینند. در واقع شیوه صحیح و ایده آل برای ارضای نیازهای اساسی (طبق تئوری انتخاب نیازهای اساسی انسان عبارتند از: نیاز به بقا، عشق و تعلق خاطر، قدرت، آزادی و تفریح) تلاش به نزدیک تر و صمیمی تر شدن با دیگران و صد البته حفظ این نزدیکی و صمیمیت است.
بسیارند افرادی که در ظاهر کاملا شاد و راضی به نظر می رسند، ولی از داشتن دوستان نزدیک و دلسوز محرومند. آن ها جزء افرادی هستند که در ایجاد برقراری روابط صحیح و منطقی با همنوعان خود ناتوانند.

پس برای ایجاد شبکه ارتباطی قابل اتکا به هیچ عنوان نباید روی این گونه افراد حساب کنیم، بلکه باید به دنبال کسانی باشیم که دوستان خوبی دارند و با آن ها خوش رفتار عمل می کنند، به طوری که انسان از داشتن رابطه دوستی با آنان لذت می برد. افرادی که از نعمت داشتن دوست خوب بی بهره اند، راه و رسم دوست داشتن، مهر ورزی و کمک کردن را نمی دانند و در مسیر دستیابی ما به یک شبکه اجتماعی توانمند که مهمترین مقوله در کسب حمایت اجتماعی محسوب می گردد، موانعی جدی ایجاد خواهند نمود.

در زمینه حمایت اجتماعی تمامی نیازهای ما تنها از سوی یک یا چند فرد خاص تامین نمی شود، بلکه هر یک از این نیازها بسته به نوع و شرایط آن توسط فرد یا گروهی خاص قابل رفع هستند. البته طبیعی است که بیشترین میزان حمایت اجتماعی از سوی اعضای خانواده و بستگان نزدیک صورت می پذیرد، ولی نمی توان توقع داشت که تمامی مشکلات ما به دست ایشان مرتفع گردد. به همین دلیل می توانیم با به کار بستن راه کارهای تئوری انتخاب مبنی بر اصلاح و بازسازی روابط خود، شبکه بی انتهایی از ارتباطات را شکل داده و میزان حمایت اجتماعی را به نحو چشمگیری افزایش دهیم.

همچنین تئوری انتخاب با معرفی برخی از شخصیت ها، خاطر نشان می سازد که نمی توان از تمام افراد برای برخورداری از حمایت اجتماعی امیدوار بود. شخصیت ضد اجتماعی و شخصیت بی کاره، دو نمونه از شخصیت هایی هستند که تئوری انتخاب به تشریح خصوصیات رفتاری آنان می پردازد. پس از بررسی همه جانبه این دو نوع شخصیت به این موضوع پی می بریم که افراد بسیاری در اطراف ما دارای این خصوصیات هستند که شاید در نگاه اول نتوان به ویژگی های خاص آنان پی برد. پس می توان با مطالعه جدی مباحث مطرح شده در تئوری انتخاب با شخصیت های مختلفی که در جامعه با آن ها سر و کار داریم به طور دقیق و تحلیلی آشنا شده و بتوانیم افرادی را که شرایط حضور در شبکه اجتماعی ما ندارند را تشخیص داده و از برقراری رابطه ای جدی با آن ها صرف نظر نماییم.

تئوری انتخاب و حمایت اجتماعی چه تاثیری بر سلامت روانی افراد دارند؟

طبق تحقیقات به عمل آمده، حمایت اجتماعی تاثیرات به سزایی در سلامت روانی و احساسی ما دارد. افزایش حمایت اجتماعی میزان استرس و بیماری های مرتبط با آن از قبیل میگرن، بیماری های روانی و قلبی را به شدت کاهش داده و در کاهش عوارض بیماری های جسمانی که به دلیل فقدان حمایت اجتماعی امکان همه گیری بیشتری دارند نیز تاثیرگزار است. همچنین نبود این نوع حمایت باعث ایجاد احساس تنهایی و درماندگی در افراد شده و باعث گرایش آن ها به سوء رفتارهایی همچون گرایش به الکل یا مواد مخدر می گردد که همین موضوع سبب ساز بسیاری از بیماری های جسمانی و روحی و کاهش پویایی و نشاط در کل جامعه می شود.

از منظر تئوری انتخاب این گونه افراد، به دلیل تنهایی، اقدام به جایگزینی تصاویر در دنیای مطلوب خود می کنند. ایشان به مرور تصاویر عشق نوع دوستی، فعالیت بدنی و رفتارهایی از این دست را از دنیای مطلوب خود حذف و تصاویری همچون مصرف مواد مخدر و روابط جنسی بدون عشق، بی هدفی و… را جایگزین آن ها می کنند. بدین ترتیب این افراد رفته رفته از اجتماع دور شده و حمایت اجتماعی را از دست خواهند داد.
توجه عمیق به موارد اشاره شده بار دیگر، لزوم به کار گیری راه کارهای اثربخش و کاربردی را برای ایجاد جامعه ای سالم و پر نشاط و توانمند از منظر حمایت اجتماعی را یاد آور می گردد. تئوری انتخاب یکی از بهترین این راه کارها است.

متغیر های حمایت اجتماعی و ویژگی های شخصیتی قادر خواهند بود نقش مهمی در میزان ارتقا سلامت روان افراد داشته باشند و توجه به این متغیر ها الزامی است، به گونه ای که باید در برنامه های سلامت روان آن ها را مورد توجه قرار دادو طبق این متغیر ها عمل کرد.