صورت های مالی (ترازنامه) چیست؟ – دوره مدیریت مالی

– صورت های مالی اساسی کدامند؟
– ترازنامه چیست؟
– معادله حسابداری را تعریف کنید؟
– دارایی های یک واحد تجاری شامل چه اجزایی می باشد؟
– بدهی های یک موسسه یا واحد تجاری مثال چه مواردی هستند؟

 

حقوق صاحبان سهام نشان دهنده چه مواردی در شرکت یا موسسه می باشد؟

صورت های مالی منبع اطلاعات با اهمیتی درباره وضعیت مالی و نتایج عملیات یک بنگاه اقتصادی است به عبارت دیگر صورت های مالی، عملکرد مالی یک واحد اقتصاد را در طی یک دوره مالی نشان می دهد صورت های مالی به دلیل اینکه حاوی اطلاعات با اهمیتی می باشند مبنای انواع تصمیم گیری سازمانی قرار می گیرد.

برای درک بهتر از وضعیت عملکرد یک واحد اقتصادی صورت های مالی به چهار گروه تقسیم می شوند.

1-    ترازنامه (Balance Sheet)
2-    صورت سود (زیان) (Income Statement)
3-    صورت گردش وجوه نقد (Cash Flow Statement)
4-    صورت سود و زیان جامع

هر یک از صورت های مالی اطلاعات بخصوصی را درباره عملکرد مالی شرکت گزارش می کند و طبق اصول پذیرفته شده حسابداری تهیه این سه گزارش برای هر واحد اقتصادی الزامی است. اکنون به تشریح هر یک از صورت های مالی فوق می پردازیم.

 

ترازنامه

ترازنامه گزارشی است که اطلاعاتی درباره منابع و تعهدات اقتصادی (دارایی ها و بدهی ها) واحد تجاری و حقوق مالکین (تفاوت بین دارایی ها و بدهی ها) در یک مقطع زمانی معین نمایش می دهد و گویای منابع اقتصادی تحت کنترل ساختار مالی، میزان نقدینگی و توان بازپرداخت بدهی ها و همچنین انعطاف پذیری مالی می باشد.

ترازنامه بر اساس معادله حسابداری تنظیم می گردد. معادله حسابداری به صورت های زیر تعریف می شود:

در شرکت های انفرادی        دارایی ها=    بدهی ها+سرمایه
در شرکت های تفاضی        دارایی ها=    بدهی ها+سرمایه شرکاء
در شرکت های سهامی        دارایی ها=    بدهی ها+حقوق صاحبان سهام

معادله حسابداری دارای دو قسمت (راست و چپ) و سه عنوان حساب می باشد. طبق اصول پذیرفته شده حسابداری دارایی ها در قسمت راست و بدهی ها و حقوق صاحبان سهام (سرمایه) در قسمت چپ نوشته می شوند.

 

نکته اصلی در معادله حسابداری این است که حاصل جمع دارایی ها باید با حاصل جمع بدهی ها و حقوق صاحبان سهام برابر باشد، اصطلاحاً جمع دو قسمت باید تراز باشد.

تمام رویدادهای مالی به صورت مستقیم یا غیر مستقیم بر معادله حسابداری تاثیر گذاشته و باعث افزایش و یا کاهش هر یک از حساب ها خواهد شد ولی در هر صورت رابطه تساوی بین قسمت راست و چپ معادله حسابداری برقرار خواهد بود ترازنامه عمدتاً به صورت T تهیه شده و به طور معمول بر مبنای نقدینگی ارائه می گردد.

 

ساختار کلی ترازنامه

دارایی جاری                    XX
دارایی ثابت                XX
جمع کل دارایی ها       XX    بدهی جاری XX                       
بدهی بلند مدت           XX
جمع بدهی ها              XX 
حقوق صاحبان سهام     XX
جمع بدهی و حقوق صاحبان سهام XX

دارایی ها کلیه منابعی هستند که موسسه از آن ها کسب درآمد می کنند در مقابل تعهدات یا بدهی ها، (پول هایی است که از دیگران قرض شده و باید بازپرداخت گردند) حقوق صاحبان سهام، وجود دارد که مازاد دارایی ها پس از پرداخت کلیه بدهی ها است.

 

به عبارت دیگر می توان گفت دارایی ها کلیه منابعی هستند که در اختیار یک شرکت قرار دارند ولی بدهی ها و حقوق صاحبان سهام منبع تامین وجوه برای تهیه این منابع می باشند. در این قسمت به تشریح هر یک از موارد فوق می پردازیم.

 

1- دارایی ها

به کلیه اموال و منابع اقتصادی در اختیار یک شرکت دارایی گفته می شود دارایی ها دارای سه ویژگی می باشند.

الف: قابلیت تبدیل به وجوه نقد
ب:  تحت مالکیت
ج:  قابل انتقال به غیر

ویژگی تحت مالکیت بودن دارایی ها باعث می شود تا اموالی که به صورت اجاره در اختیار شرکت قرار می گیرند به عنوان دارایی محسوب نشوند. بنابراین اگر شرکتی ساختمان محل به کار خود را به صورت اجاره در اختیار داشته باشد آن ساختمان به عنوان دارایی شرکت محسوب نخواهد شد.

دارایی ها، دارای دو تقسیم بندی می باشند که در زیر به تشریح هر کدام می پردازیم.

الف: تقسیم بندی اول دارایی ها

در این تقسیم بندی که به آن تقسیم بندی ترازنامه ای نیز می گویند، دارایی ها به دو گروه دارایی جاری، دارایی ثابت تقسیم می شوند.

1- الف: دارایی های جاری (Current Asset)

دارایی هایی هستند که قابلیت و قدرت نقد شوندگی سریع را داشته و انتظار می رود کمتر از مدت یکسال به وجه نقد تبدیل شوند. انواع حساب هایی که مربوط به دارایی های جاری می باشند عبارتند از:

وجوه نقد / بانک: 

شامل موجودی نقد و سپرده های دیداری نزد بانک ها و موسسات مالی اعم از ریالی و ارزی که جهت پرداخت های شرکت در دسترس هستند بخش عمده این وجوه در حساب های مختلف بانکی و قسمتی نیز در صندوق های موجود در واحد تجاری نگهداری می شوند.

حساب های دریافتی (بدهکاران): 

در جریان فعالیت عادی واحد تجاری طلب شرکت از اشخاص حقیقی و یا حقوقی بابت فروش کالا و ارائه خدمات در حسابی به نام حساب های دریافتنی درج می شود به عبارت دیگر آن دسته از وجوه واحد تجاری که در اختیار دیگران قرار دارد و قرار است درآینده دریافت شوند را حساب دریافتیگی می گویند این حساب ها پس از کسر تحویلات بابت ………………. نقدی، برگشتی های فروش و ذخیره مطالبات مشکوک …… به صورت خالص ارزش بازیافتنی در ترازنامه گزارش می شوند. اگر مبالغ بدهی مبتنی بر اسناد تجاری نظیر سفته یا برات باشند عنوان اسناد دریافتنی به کاربرده می شود.
اوراق بهادار قابل فروش (سرمایه گذاری کوتاه مدت): اوراق بهاداری هستند که قابل ارائه نوری به بازار و تبدیل به پول در یک دوره یک ساله می باشند اوراق بهادار، اوراقی هستند که دارای ارزش اسمی بوده و قابل معامله دربازار می باشند هدف از این گونه سرمایه گذاری ها تحصیل بازده مناسب از محل وجوه را که واحد تجاری است.

حساب پیش پرداخت: 

مبالغی هستند که قبل از وقوع هزینه و پرداخت کالا و یا خدمات پرداخت می شوند. این حساب به این دلیل دارایی محسوب می شود که سرمایه گذاری از طریق پرداخت نقدی پیشاپیش انجام گرفته و به موجب آن مخارج پرداختنی نقدی را برای دوره مالی بعد کاهش می دهد. به عنوان مثال مبالغی که تحت عنوان بیمه یک سال آینده پرداخت می شود به عنوان پیش پرداخت بیمه قلمداد می گردد.

حساب موجودی کالا:

اقلام مشهودی هستند که در تملک واحد تجاری قرار داشته و در ترازنامه شرکت با عنوان حساب موجودی کالا بیان شده که ترکیبی از حساب موجودی مواد اولیه، حساب کالای در جریان ساخت و حساب کالای ساخته شده است.

اقلامی که برای فروش در جریان معادی عملیات، نگهداری می شوند (موجودی کالای ساخته شده)

اقلامی که در جریان فرآیند تولید قرار دارند (موجودی کالای در جریان ساخت)

اقلامی که انتظار می رود که در دوره ی جاری، در تولید کالاها یا خدمات آماده برای فروش، به مصرف برسند (موجودی مواد اولیه)

در حسابداری و مدیریت مالی فرض بر این است که موجودی کالا دارای کمترین قدرت نقدینگی در بین سایر حساب های دارایی جاری می باشد. لذا به عنوان دارایی جاری در ترازنامه ذکر می شود.

2- الف: دارایی های ثابت (Fixed Asset)

دارایی های هستند که قدرت نقد شوندگی سریع را نداشته و هدف شرکت از نگهداری آن ها، فعالیت نامحدود موسسه است دارایی های ثابت دارای ماهیت فیزیکی و حداقل عمر مفید یک ساله می باشند.

ب) تقسیم بندی دوم دارایی ها:

در این تقسیم بندی دارایی به دو دسته دارایی مشهود و نامشهود تقسیم می شوند. دارایی های مشهود دارایی هایی هستند که قابل رویت می باشند همانند: حساب موجودی کالا، حساب زمین و ساختمان دارایی های نامشهود دارایی های هستند که قابل رویت نیستند همانند حساب سرقفلی، حساب دریافتنی. دارایی های مشهود نیز به دو گروه دارایی مشهود استهلاک ناپذیر تقسیم می شوند. دارایی های مشهود استهلاک پذیر مانند حساب ساختمان، تجهیزات و ماشین آلات و دارایی مشهود استهلاک ناپذیر مانند حساب موجودی کالا و حساب زمین می باشند.

استهلاک (به فرآیند تخصیص سیستماتیک های تمام شده یک دارایی به سال های عمر مفید اقتصادی آن گفته می شود)

 

2- بدهی / تعهدات

به کلیه دیون و تعهدات برای پرداخت یک واحد تجاری بدهی گفته می شود به عبارت دیگر مبالغی هستند که قرار است در آینده پرداخت شوند.

بدهی ها به دو گروه تقسیم می شوند: بدهی جاری و بلند مدت

 

الف: بدهی جاری:

بدهی هایی هستند که زمان سر رسید آنها کمتر از یکسال است و یا انتظار می رود کمتر از یک سال بازپرداخت شوند انواع حساب های بدهی جاری عبارتند از:

حساب های پرداختنی (بستانکاری): 

مبالغی هستند که اشخاص حقیقی و یا حقوقی از واحد تجاری بابت خرید کالا و خدمات بستانکار می باشند به عبارت دیگر مبالغ دیگران نزد واحد تجاری بوده و قرار است در آینده پرداخت گردد. اگر مبالغ پرداختنی مبتنی بر اسناد تجاری نظیر سفته یا برات باشد به عنوان اسناد پرداختنی بکار برده می شود.

هزینه های پرداختنی: هزینه هایی هستند که تحقق پیدا کرده ولی وجهی بابت آن پرداخت نشده است نمونه این گونه بدهی ها حقوق و دستمزد کارکنانی است که کار کرده اند، اما هنوز وجوهی به آنها پرداخت نشده است.

پیش دریافت ها: دقیقاً عکس پیش پرداخت ها عمل می کند مبالغی هستند که واحد تجاری پیشاپیش قبل از تحول کالا یا ارائهخدمات دریافت کرده و خدمت و یا کالایی بابت آن ارائه نداده است و هنوز نمی توان آن را به عنوان یک درآمد ثبت نمود.

 

ب) بدهی های بلند مدت

بدهی هایی هستند که باز پرداخت آن ها حداقل به یکسال زمان نیاز دارد به عبارت دیگر تعهداتی هستند که واجد شرایط طبقه بندی در بدهی های جاری واحد تجاری نیستند در برخی موارد به این گونه تعهدات، بدهی های غیر جاری یا سایر بدهی ها نیز اطلاق می گردد. نمونه این گونه بدهی ها عبارتند از اسناد پرداختنی بلند مدت و وام های پرداختنی بلند مدت.

 

3- حقوق صاحبان سهام:

حق مالی صاحبان سهام نسبت به دارایی های شرکت را حقوق صاحبان سهام می گویند. به عبارت دیگر حقوق صاحبان سهام نشان دهنده میزان مالیکت سهامدار از دارایی های شرکت است.حساب هایی که مربوط به حقوق صاحبان سهام می شوند عبارتند از:

– سهام (عادی و ممتاز): اوراق بهاداری است که دارای ارزش اسمی بوده و قابل معامله است و نشان دهنده حاکمیت دارنده آن، در دارایی های واجد تجاری است. سهام عادی و ممتاز همواره به ارزش اسمی (ارزشی که بر روی سهام درج می گردد) در دفاتر ثبت می شوند. سهام ممتاز اولویت هایی را برای دارنده آن نسبت به سهام عادی ایجاد می کند که این اولویت می تواند در دریافت سوددر پایان دوره مالی و یا دریافت دارایی در زمان انحلال و یا ورشکستگی واحد تجاری باشد.

– صرف سهام (کسر سهام):

اگر سهام عادی و ممتاز به قیمتی پالاتر از ارزش اسمی به فروش برسد صرف سهام و در صورتی که به قیمتی پایین تر از ارزش اسمی به فروش برسد کسر سهام در دفاتر ایجاد می شود.

سود (زیان) انباشته:

به سود خالص دوره های قبل (پس از کسر زیان های حاصله و سودهای تقسیمی پرداخت شده) که به صورت سود سهام میان سهامداران توزیع نشده است اطلاق می شود. زیان انباشته نیز معرف زیان های …………. گذشته (پس از سودهای حاصله) است.

اندوخته های قانونی:

اندوخته ها در حسابداری برای توصیف محدودیت در توزیع سودسهام بین سهامداران به کار می رود و به آن قسمتی از سود خالص قابل تخصیص می باشد که بین سهامداران تقسیم نشده و در موسسه باقی مانده است. شرکت های سهامی موظفند همه ساله 5 درصد سود خالص خود را به عنوان اندوخته قانونی در نظر گرفته و استمرار این امر تا زمانی که مانده اندوخته به 10 درصد سرمایه شرکت بالغ گردد، الزامی است.

تمرین:

کاربرد تراز نامه در بررسی وضعیت یک شرکت را مورد بررسی و تحلیل قرار دهید؟