ایرانیان از گذشته های دور پیشینه ی غنی با علم و دانش و فرهنگ داشته اند. مکتب طب سنتی دستاوردی است که از گذشتگان برای ما به یادگار گذاشته شده است. بدون شک در بین مکاتب پزشکی سنتی در جهان هیچ کدام از آن ها به تمامیت و جامعیت مکاتب پزشکی سنتی ایران نبوده است و این خود دلیلی بر سر آغاز گسترش عظیم دانش پزشکی در ایران اسلامی می باشد .
طب سنتی در واقع بیان کنند، جنبه های پزشکی در دانش سنتی خواهد بود که قبل از دوران پزشکی مدرن شکل گرفته است و در جوامع مختلف و نسل های مختلف رواج یافته است. یا به معنای دیگر به مجموعه ای از دانسته ها، مهارت ها و اعمال که طبق نظریه ها و باور ها و همچنین تجربه های فرهنگی و بومی شکل گرفته است. بیشتر کشور های آسیایی و آفریقایی نیاز های اولیه بهداشتی خود را طبق این روش درمانی بهبود می بخشند.
تاریخچه
همواره در دوران زندگی بشر، پزشکی همراه همیشگی انسان بوده است. در زندگی بشر درد و رنج جزئی از زندگی او بوده و انسان همواره به دنبال درمان این درد و رنج توسط درمان با طب سنتی بوده است. مردم ایران، یونان، مصر، آشور، و … متمدن های ابتدایی بشر در مورد طبابت از طریق طب سنتی اطلاعاتی داشتند و با استفاده از آن به درمان می پرداختند.
این طب پزشکی دارای شهرت جهانی است. پزشکان ایرانی به کمک دارو های گیاهی متعلق به هر منطقه توانستند بسیاری از بیماری ها را درمان کنند. این طب پزشکی برگرفته از فرهنگ ایران و اسلام است که به عنوان یک مکتب طبی کامل و پویا در جهان شناخته شده است .
بقراط دانشمند ایرانی توانست با دلایل عقلانی ثابت کند که مرگ و زندگی بر طبق نظم عالم هستی صورت می گیرد. او توانست خرافات و افکار معبدی را از علم پزشکی دور کند. همچنین او با در نظر گرفتن برخی موضوعات اجتماعی و وجدان خاصه عهد نامه مهمی بنام قسم نامه بقراطی را تنظیم کرد که عهد نامه بسیار مهمی می باشد.
مهم ترین دوران طبابت و تجویز دارو در ایران
در ادامه مهم ترین دوران طبابت و تجویز دارو در ایران را بررسی می کنیم.
۱- هخامنشیان
۲۵۰۰ سال پیش این علم دارای ارزش و منزلت خاصی در این دوره بوده است. در کتب مذهبی زرتشت از بهداشت، بسیار سخن گفته شده است. بنابراین طبقه بندی پزشکان از این دوره آغاز شد.
۲- دوران ساسانیان
اصل انتقال طب سنتی از دوران هخامنشی به دوران ساسانی بوده است. به دلیل اختلافات مذهبی که در امپراتوری مردم شرقی بین دانشمندان و پزشکان با امپراتوری آن زمان بوده است، دوره جدیدی در تاریخ طب سنتی ایران و در نتیجه در طب اسلامی به وجود آمد. به دلیل این که ایران از همسایگان کشورهای روم شرقی بود، بنابراین پزشکان عالی رتبه و دانشمندان از مرزها به ایران مهاجرت کردند و به آموزش این دانش پرداختند و به این ترتیب بیمارستان و مدرسه جندی شاپور تاسیس شد. اولین کنگره پزشکی برای مباحثه و مناظره در مدرسه طب ایران و جهان و فلسفه در دوران انوشیروان به وقوع پیوست.
۲- دوره اسلامی
میراث ساسانیان علاوه بر میراث بزرگ یونانیان به مسلمانان، پس از انقراض سلسله ساسانیان و اشاعه زبان غربی واگذار شد. مثلاً مرکز علم پزشکی از جندی شاپور به بغداد، در دوره عباسیان انتقال یافت و بدین ترتیب بغداد کم کم به مرکز علم و دانش پزشکی در حیطه طب سنتی تبدیل شد و جندی شاپور از رونق افتاد و به برکت تعالیم و آموزش های اسلامی مسلمانان به خدمات بزرگ در این علم و تالیف و ترجمه کتاب های پزشکی در این زمینه دست یافتند.
طب سنتی پس از ظهور اسلام
روش آموزش طب اسلامی، یکی از روش های مهم تمدن اسلامی می باشد که قرن ها در جهت تربیت اطبای برجسته در جهان اسلام مورد استفاده قرار گرفته است.
با آشنایی اطبای مسلمان با طب یونانی و ورود این طب ( طب یونانی ) به حوزه تمدن اسلامی، دانش پزشکی اسلامی پدید آمد و در طی قرن ها بعد تکامل یافت، به همین دلیل در تاریخ طب مشاهده می کنیم که بیشترین ارجاع پزشکان دوره ی اسلامی به دانشمندان یونانی مانند، جالینوس، بقراط و اریباسیوس .. در این قرن ها بوده است.
پس از ظهور اسلام با وجود احادیث فراوان در مورد رعایت بهداشت و مزیت حجامت، زالو درمانی و .. به قدرت طب سنتی افزوده شد. همین طور دانشمندان مسلمان بزرگی مانند، ابوعلی سینا و محمد بن زکریای رازی ظهور کردند.
پس از انقلاب رنسان کتاب های قانون ابن سینا و همچنین المنصوری رازی وارد اروپا شد و تا مدت ها از این کتاب‌ها در دانشگاه‌های اروپا به عنوان مرجع استفاده می شد.
استفاده از طب سنتی در ایران قدمت چند هزار ساله دارد. در حکومت پهلوی استفاده از ظهور انقلاب اسلامی طبابت در این زمینه جلوگیری به عمل آمد تا به مرور زمان احیای طب سنتی اسلامی صورت گرفت.
تعریف طب سنتی
طب سنتی شامل مجموع تمامی علوم علمی و نظری که در تشخیص طبی بیماری و پیشگیری و درمان بیماری های ذهنی، جسمی، ناهنجاری های اجتماعی به کار می‌رود و از نسلی به نسل دیگر به صورت گفتاری و نوشتاری سینه به سینه منتقل شده است. از این دیدگاه شیخ الرئیس ابوعلی سینا هدف به علم شناخت احوال بدن انسان و حفظ سلامتی و بازگرداندن آن در صورت بروز بیماری می باشد.
طبق بیانیه‌ای که سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال ۱۹۷۸ در زمینه طب سنتی منتشر نمود. به طور خلاصه این گونه تعریف شده است.
در طب سنتی شناخت این که چه چیزی در بدن انسان موجب سلامتی و چه چیزی موجب بیماری می شود بسیار مهم است. در سال ۲۰۰۰ میلادی با تجدید نظر، طب سنتی را این گونه تعریف نمودند:
طب سنتی واژه ای کلی است که، هم به سیستم های طب سنتی مانند چینی، آیروودای هند، یونانی، عربی می پردازد و هم در انواع مختلف طب بومی اطلاق می شود. درمان های طب سنتی شامل دارو درمانی ( استفاده از گیاهان دارویی، اجزای حیوانی و معدنی) و رویش های غیر دارویی (طب سوزنی، ماساژ، درمان های روحی و روانی) است.
منطق علمی طب سنتی ایران
این طب پزشکی در ایران به عنوان یکی از زمینه های باقابلیت بالا، توسعه و گسترش یافته است. کشور ایران به دلیل داشتن رتبه ای بالا از نظر غنای گیاهی و تنوع زیستی، دارای 11 اقلیم می باشد که در جهان شناخته شده است. در کشور های توسعه یافته این طب پزشکی در ابعاد مختلف تحت حمایت دولت قرار می گیرد و از این جهت بخشی از تامین سلامت مردم را تامین می کند.
این مجموعه شامل، کلیه اقدامات بهداشتی، رویکردها، اطلاعات و باورهایی است که به اشکال مختلف دارویی و غیردارویی برای حفظ سلامتی و همچنین درمان، تشخیص و پیشگیری از بیماری ها به کار می روند. هدف از پیروی از این شیوه درمانی نگهداری از سلامت انسان های سالم و بازگرداندن سلامتی به افراد بیمار است.
طب سنتی ایران تاکید بر پیشگیری از بیماری ها به روش آموزش صحیح زندگی دارد.
در طی دهه های گذشته استفاده از این طب در سراسر دنیا گسترش یافته و محبوبیت کسب کرده و در کشورهای کم بضاعت و در حال توسعه به دلیل کم بودن هزینه درمان، این حوزه مورد استقبال واقع شده است. درمان در طب سنتی شامل اجزای بدن حیوانات، گیاهان دارویی و مواد معدنی می باشد.
