کارکرد های شبکه اجتماعی در عصر جهانی شدن

جهانی شدن فرآیندی است که نمی شود از آن جلوگیری کرد، به گونه ای که از اواخر قرن نوزدهم شروع شده و همیشه در یک روند رو به رشد بوده است، به صورتی که در بعدهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و بعدهای دیگر پیشرفت آن را می بینیم. با گسترش ماهواره، اینترنت و فضاهای بر پایه نت، تقریباً کنترل ملّی اطلاعات بی اثر شده است.

همه ما میدانیم که رسانه ها در فضاهای سیاسی هم تأثیرگذار هستند، شاید یادمان نرفته باشد که در یکی از انتخابات، اینستاگرام چه نقشی در ایران بازی کرد و اگر بخواهیم کشور دیگری را مثال بزنیم در یکی از انتخابات های ریاست جمهوری آمریکا تبلیغات از طریق فیسبوک توانست در انتخابات اثر مستقیم بگذارد،پس در عصر جهانی شدن همه تأثیر گذاری این فضاهای بر پایه نت (شبکه اجتماعی مجازی) را همه قبول کردند و انکاری در آن نیست.

آلوین لی می گوید: عصر جدید فرهنگ و ارتباطات در مرحله نخست، عضوی است که انسان باید در آن شجاعت خود را متحول کند.

می دانیم که فضاهای مجازی سردَم داران بی چون و چرای اینترنت هستند، آن ها در شبکه های اجتماعی کاربران مجازی می سازند که در آن اخبار منتشر می شود، عکس و فیلم آپلود می شود، خواندن و به اشتراک گذاری مقاله ها، اطلاعات و یادداشت های روزانه و هر چیزی که در دنیای غیر مجازی ما به آن نیاز داریم می توانیم در آن ها پیدا کنیم.

این عضو شدن در دسته یا گروهی همان چیزی است که انسان ها برای رفع نیاز اجتماعی خود می خواهند و دلیل اصلی موفقیت این شبکه های اجتماعی دیجیتال هم همین است، داشتن رنگ و بوی اجتماعی و رفع  نیاز کاربران خود، که اکثریت مردم جامعه را در بر می گیرد.

شبکه های اجتماعی مجازی 2 نقش اساسی را در این روزها بازی می کنند:

1-نشر فرهنگ های مجازی عامه (فرهنگ توده را نشر می دهند)

2-منبع اساسی نخبگان با هدف نوع آوری و ابداع

این دو مسئله بسیار در سمت و سوی جهانی شدن ­تأثیر گذار است و اجتناب ناپذیر می باشد، شبکه های اجتماعی مجازی محیط های بزرگ را به محیط های کوچک در جامعه وصل می کند، آیا می شود جهانی شدن را بدون وجود فضاهای مجازی تصور کرد؟!

در هر زمینه ای که دلمان بخواهد یک فضای اجتماعی مجازی وجود دارد و انسان ها و سازمان های زیادی در آن سرمایه گذاری کرده و در حال رشد هستند، از یک سر دنیا به آن سرش وصل شده و ارتباط متقابل و تعامل برقرار کرده اند و بسیاری از آن ها با وجود دوری در حال کسب درآمد از طریق این فضاهای مجازی هستند.

خب این را فقط من و شما نمی دانیم همه دیر یا زود به این موضوع می رسند که شبکه های اجتماعی می تواند چه نقش بسزایی در جنبه های مختلف پیشرفت داشته باشد، دولت ها هم که از همه زودتر به این موضوع دست یافته اند و می بینیم که بسیار زیرکانه از این فضاها به نفع خودشان استفاده می کنند و فقط با ذهن مسلح می شود آن را دید.

اگر ذهن غیر مسلح داشته باشیم نمی توانیم در این جهان واقعیت آن ها را با واقعیت موجود تشخیص دهیم و به جرات می توانیم بگوییم که 80 % جامعه هنوز به این بازی های پی نبرده اند.

اگر هم بعضی فکر می کنند پی برده اند باز جایی در تله آن گرفتار می شوند، بدون این که خود تشخیص دهند، به نظر می رسد که هر کس اگر بتواند خود را هم پای این شبکه ها نشان دهد می تواند بر افکار عمومی تأثیر گذار باشد.

جهان پیشرو را می توان عصر اطلاعات و ارتباطات نامید رسانه ها و شبکه های اجتماعی بر پایه نت همه چیز را در دست دارند و به تسخیر خود در آورده اند، تنها راه همسو شدن با جهان یاد گرفتن سواد رسانه ای است این را بدانیم و دیگر هیچ.

مفهوم جهانی شدن چیست؟ (Globalization)

روند گسترده ارتباطات بین المللی و سازمان های اقتصادی و تجاری، گسترش همکاری های تجاری، بین المللی و یکپارچگی مردم، شرکت ها و دولت ها در سراسر دنیا، به حداقل رسیدن اهمیت قومیت گرایانه. هر دسته از دانشمندان و محققان و فرهیختگان یک تعریف از واژه جهانی شدن دارند، بعضی بعد سیاسی و فرهنگی آن را مد نظر می گیرند و بعضی بیشتر به بعد اقتصادی می پردازند.

آنتونی گیدنز می گوید: جهانی شدن پدیده ای اقتصادی است که براساس این پدیده ارتباطاتی در سطح جهان به وجود می آید و یا می توان گفت که اقتصادی جهانی متولد شده است که در آن اقتصادهای ملی مجزا و همچنین راهبردهای مدیریت اقتصادی داخلی روز به روز اعتبار خود را بیشتر از دست می دهند و در ادامه گیدنز جهانی شدن را مجموعه ای از فرآیندها می داند که بر همه ابعاد زندگی، از جمله اقتصاد، سیاست، مسائل اجتماعی و فرهنگی و حتی خود انسان ها اثر گذار است، در آخر می توان گفت نظر گیدنز در مورد جهانی شدن رودیکردی مثبت است و آن را جزئی جدایی ناپذیر و اجتناب ناپذیر در پیشرفت جهان می داند.

فیلسوفان مختلف نظرات متعددی در مورد این مفهوم ارائه داده اند، آن ها می گویند جهانی شدن شامل رشد سریع یا سطح بالایی از همکاری های اقتصادی بین دولت و کشورها و اقتصادهای ملی است، جهانی شدن یعنی بین المللی شدن تولید، تقسیم کار جدید بین المللی، محیط رقابتی جدید، جهانی شدن یعنی شکل گیری شبکه گسترده جهانی.

دکتر رجایی می گفت جهانی شدن یعنی پیشرفت ارتباط بین قاره ای، خب این پیش بینی هایی که می کردند تحقق یافته و عصر حاضر با وجود شبکه های اجتماعی مجازی هیچ مرزی بین کشورها و فرهنگ ها وجود ندارد، هیچ مرزی برای رشد اقتصادی و تجاری وجود ندارد.

جهانی شدن یک فرآیند همه جانبه است که در پی آن تمام کشورها و مردم آن در یک طیف رو به جلو در حال پیشرفت هستند و به هم نزدیک می شوند و این غیر قابل اجتناب است و می توان گفت جهانی شدن همه گیر شدن خصوصیات پنهان مدرنیزم است که با فراگیرشدن وسایل ارتباطی به دلیل ناتوانی مرزها در کنترل این رسانه های بین المللی در تمام دنیا پخش می شود، به طوری که روزی تمام دنیا و مردم جهان دارای یک فرهنگ مشترک می شوند، با تمام این توضیحات به این جا رسیدیم که مرز بین کشورها و قاره ها از بین رفته مرز بین دولت ها و ملت ها از بین رفته و جهانی با مرز بند های جدید پیش رو داریم. آن چیزی که این عمل جهانی شدن را میسر کرده و باعث رشد آن شده است شبکه های اجتماعی مجازی است.

دليل جذاب بودن فضای مجازی براي انسان ها چيست؟

زمان در فضاي مجازي معنا ندارد، يعني در هر لحظه اي از شبانه روز كه اراده كني مي تواني در فضاي مجازي حضور پيدا كني مي توانيم ساعت 5 صبح به دوستان ايميل بزنيم، يا مي توانيم 3 نصف شب در اينستاگرام آنلاين باشيم، مي توانيم ساعت 12 شب در Skype دورهمي بگيريم.

فضای مجازی هميشه در جريان است روز و شب در آن معنايي ندارد، مكان هم به همين صورت است در فضای مجازی مكان بي معنا است، مي دانيم كه هر لحظه اي اراده كنيم مي توانيم به صورت آنلاين با دوستمان در كانادا صحبت كنيم يا از منزل يك موزه آنلاين ببينيم، چندي پيش كشور انگليس بخاطر شيوع كرونا براي اولين بار يكي از موزه هاي خود را به صورت آنلاين در معرض ديد عموم قرار داده بود.

در فضاي ديجيتال وقتي دنبال يك عكس مي گرديم تعداد زيادي از آن را به ما ارائه مي دهد، هر اطلاعاتي كه نياز داريم به وفور در اين فضا موجود است، در لحظه مي توان در چند جاي مختلف حضور داشت، مثلا براي رفتن به سينما مي توانيم آنلاين بليط بخريم به اسنپ (snap) زنگ بزنم و براي خريد خوراكي از فروشگاه آنلاين سفارش بدهيم و حتي ميلي متري براي انجام اين كارها از جايمان تكان نخوريم.

يكي از جنبه هاي جذاب اين فضا اين است كه مردم از اين كه مي توانند خودشان باشند لذت مي برند، زیرا می توانند ايده ها و عقايد خود را بدون ترس بيان كنند اگر قضاوتي ام باشد مجازي است، اگر اشتباهي در اين فضا انجام دهيم به هر حال جاي جبران و پاك شدن دارد (توصيه اين كه كارهاي غيرمعقول و اشتباهي انجام ندهيم و خيلي مراقب باشيم.)

يكي ديگر از دلايلي كه مردم در فضای مجازی عضو هستند اين است كه مي توانند بدون اسم و نشان همه جا حضور داشته باشند، شايد كلي صفحه بدون اسم (اسم جعلي) و بدون عكس ديده باشيد اين مزيت فضاي مجازي براي خيلي ها مورد قبول است، شايد ما نيز به غير از صفحه هاي اجتماعي خود يك صفحه فيك هم داشته باشيم. شبكه اينترنتي از سال 1370 وارد ايران شد و روزانه به تعداد مشتركين اينترنت در كشور اضافه مي شد و كسي نمي خواست از قافله آخرين تكنولوژي قرن جا بماند.

در اخرين آماري كه در سال 1398 منتشر شد بيشتر از 74 ميليون ايراني به اينترنت دسترسي دارند و ضريب نفوذ اينترنت در كشور به 78/90 درصد اعلام شده است و بايد بگوييم بيشتر از نيمي از جمعيت دنيا به اينترنت دسترسي دارند.

صاحب نظران هدف از اينترنت را ارتباط جهاني و دسترسي آسان تر به اطلاعات، تعاملات آسان تر و فضايي براي رشد تعريف كردند، اينترنت آمد براي ايجاد جهاني بدون مرز و يكپارچه در جهت رشد و گسترش علم و آسان كردن امور زندگي انسان ها، اما آيا براي ما ايراني ها نيز اين اتفاق افتاد؟

نمي شود گفت اتفاقي نيفتاد اما معضلات و مشكلات زيادي هم به دنبال خود آورد، مخصوصاً در زماني كه اينترنت وارد كشور شد جو كشور هنوز خيلي سنتي بود و فرهنگ استفاده از آن را به كسي آموزش نداده بودند با اين كه از ورود اينترنت حدود 30 سال می گذرد، هنوز هم خيلي ها سواد استفاده از آن را ندارند و فقط در جهت ضربه زدن به خود و ديگران از آن استفاده مي كنند، بدون اين كه خود بخواهند.