روابط بین فردی چیست؟

روابط بین فردی به محض به وجود آمدن تعامل و ارتباطات با دیگران آغاز می شود. ابتدا این ارتباط در سطح خانواده و بعد مدرسه و جامعه گسترش می یابد. در واقع ارتباط نوعی تبادل است. ما می توانیم با خودمان و یا فرد یا افراد دیگری وارد ارتباط شویم. بنابراین روابط بین فردی از اهمیت زیادی در زندگی ما برخوردار است.

روابط بین فردی در واقع فرآیندی است که به کمک آن می توانیم اطلاعات و احساسات خود را از طریق پیام به صورت کلامی و یا غیر کلامی با افراد دیگر به اشتراک بگذاریم. ایجاد این روابط و داشتن این توانایی باعث می شود رابطه ها تقویت شده و با دیگران و اعضاء خانواده خود رابطه گرم و صمیمی داشته باشیم، در نتیجه سلامت روانی و اجتماعی ما برقرار خواهد شد و روابط ناسالم ما قطع خواهد شد.

اهمیت روابط بین فردی

ارتباط از اصلی ترین نیازهای انسان ها است. در واقع به کمک آن هم نیازهای فردی، هم اجتماعی و هم کاری ما مرتفع می شود. ایجاد ارتباط های بین فردی به رشد شخصیت و شناخت هویت ما کمک می کند. هفتاد و پنج درصد از وقت ما روزانه صرف ارتباطات می شود. همچنین هفتاد و پنج درصد موفقیت های ما نیز به کیفیت ارتباط های ما وابسته است. نداشتن ارتباط خوب و کارآمد با دیگران نه تنها موجب شکست و عدم موفقیت ما می شود، بلکه مشکلات روانی، به خصوص افسردگی برایمان ایجاد می کند. در واقع توانایی برقراری ارتباط اجتماعی یکی از نشانه های سلامت روانی ما است. علاوه بر این موجب افزایش کیفیت زندگی ما می شود. در نهایت هم به خود شکوفایی منجر می گردد و البته موجب شادی و رضایت و احساس خوشبختی در زندگیمان نیز می شود.

ما باید بتوانیم به نیاز ها و خواسته ها و احساسات افراد مقابل خود توجه داشته باشیم، زیرا زمانی روابط بین فردی تقویت خواهد شد که با در نظر گرفتن توانایی های خود بتوانیم از خود رفتار مناسب در مقابل عملکرد های دیگران نشان دهیم.

روابط بین فردی چیست؟

در سال های اخیر، توجه به بحث ارتباط به طور فزآینده ای افزایش یافته و تعاریف گوناگونی برای آن ارائه شده است. اما به طور کلی می توان گفت رابطه بین فردی یعنی، فرآیند و تعامل میان دو انسان که به شکل ارسال و دریافت پیام های کلامی و یا غیر کلامی از طریق کانال ارتباطی باشد و به دنبال رسیدن به خواسته ای صورت گیرد. در این تعریف ما به تعاریف دیگری نیاز داریم: گیرنده و فرستنده پیام، خود پیام، کلامی و غیرکلامی بودن آن و خواسته ارتباط که هر کدام از آن ها ویژگی های خود را دارد و در نوع ارتباط اثر گذار است.

در خصوص گیرنده و فرستنده پیام ما با دو انسان با ویژگی ها و خصوصیات خاص خودشان رو به رو هستیم. در مطالعات اخیر به این نتیجه رسیده اند که هر کدام از طرفین ارتباط می توانند هم گیرنده و هم فرستنده پیام باشند. پیام، فکر، احساس و ایده ماست که می تواند به صورت کلام بر زبان ما جاری شود و یا به صورت غیر کلامی توسط زبان بدنمان به طرف دیگر القاء شود، یعنی ارتباط دارای بازخورد و فید بک است و هر پیامی که ما ارسال کنیم از سمت مقابل پاسخی برای آن دریافت می کنیم. کانال های ارتباطی نیز بخشی از اجزاء ارتباط هستند که می تواند بسته به شرایط و خواست طرفین انتخاب شود مثل: موبایل، تلفن و مکالمه رو در رو.

در نهایت این که ارتباط به منظور رسیدن به خواسته برقرار شده و در واقع رسیدن به آن خواسته نیروی محرکه ارتباط است. این خواسته می تواند ایجاد احساسات مثبت و یا هدفی باشد. اما مهم است که بدانیم ارتباط برگشت ناپذیر است و اگر کلامی را بیان کردیم و احساسی را بروز دادیم، دیگر نمی توانیم آن را پس بگیریم. گاهی با گفتن حرفی باعث دلخوری و ایجاد بی اعتمادی در دیگران می شویم و متاسفانه قابل جبران نیست.

با توجه به این موضوع اهمیت و لزوم داشتن مهارت ارتباط بین فردی مشخص می شود. در واقع داشتن این مهارت ها به ما کمک می کند، توانایی این را پیدا کنیم، به گونه ای ارتباط برقرار کنیم که به هدفمان در ارتباط برسیم و در عین حال به دیگران و خودمان آسیبی نرسانیم و حقی از کسی ضایع نکنیم و هم به خودمان و هم طرف مقابل سود برسانیم. در واقع ما به دنبال ایجاد رابطه موثر هستیم که نوعی رابطه برد-برد است.

مهارت روابط بین فردی

گفتیم این مهارت نوعی تعامل است که در سه بخش آغازی، میانی و پایانی تعریف می شود. این مهارت باعث تقویت روحیه مشارکت در ما و ایجاد اعتماد واقع بینانه در ما با دیگران خواهد شد. پس به کمک همکاری با دیگران می توانیم مرز های روابط بین خود و دیگران را تشخیص دهیم و برای ایجاد یک ارتباط دوستانه و صمیمانه قدم برداریم تا با این روش به دوستی های نامناسب خود پایان دهیم تا در معرض آسیب های ناشی از این دوستی قرار نگیریم.

بهتر است در ایجاد ارتباطات شروع کننده خوبی باشیم و در هنگام صحبت دیگران، سخنان آن ها را قطع نکنیم. برای برقراری یک ارتباط خوب نباید در سخنان خود دیگران را قضاوت کنیم و به جای این کار برای ادامه یک ارتباط خوب از تحسین و تمجید مناسب برای دیگران استفاده کنیم. علاوه بر صحبت کردن باید یک شنونده خوب باشیم، به گونه ای که آن ها را تشویق کنیم تا راجع به خودشان صحبت کنند.

برقراری روابط بین فردی یکی از مهمترین مهارت های افراد در محیط های اجتماعی است، به گونه ای که بدون آن نمی توانیم به موفقیت های عظیم در زمینه زندگی شخصی یا شغلی دست پیدا کنیم. به کمک استفاده از این تکنیک می توانیم در زمینه ارتباطات خود پیشرفت هایی بدست آوریم.

بخش آغازی ارتباط :

بخش اول گفت و گو در ایجاد ارتباط اهمیت ویژه ای دارد. برای شروع می توانیم از نگاه و لبخند استفاده کنیم. خودمان را معرفی کنیم و سوالات کوتاه و ساده بپرسیم. می توانیم در مورد خودمان صحبت کنیم و یا از علاقمندی های شخص مقابل بپرسیم. می توانیم برای آغاز ارتباط از نکته مثبتی که در او دیدیم شروع کنیم. در واقع برخی از مهارت ها و توانمندی هایی که نیاز داریم حسن جویی، نداشتن قضاوت پیش از ارتباط و احترام به تفاوت های فردی انسان ها، جرات مندی و نداشتن ترس از ایجاد ارتباط و شناخت تیپ های شخصیتی است تا به کمک آن ها آگاهانه تر ارتباط خود را شروع کنیم. همچنین ایجاد اعتماد در شخص مقابل در این مرحله اهمیت دارد.

بخش میانی ارتباط :

بخش بعدی که میانه ارتباط است، در ادامه ی ارتباط و پس از شروع ایجاد می شود. این که بتوانیم گفت و گویی که آغاز کردیم را ادامه دهیم. برای این کار نیاز داریم هنر گوش دادن فعال را بیاموزیم و به کمک آن بیشتر به شناخت طرف مقابل برسیم و همچنین به صورت کلامی و غیرکلامی، علاقه خود را به حرف های شخص مقابل نشان دهیم. در عین حال در کنار شنونده فعال بودن، می توانیم از علایق خود حرف بزنیم و یا صحبت را به سمت موضوعی که می خواهیم تغییر دهیم. در واقع اداره کردن و مدیریت یک ارتباط از مهارت هایی است که باید در این بخش به آن توجه کنیم. در این بخش می توانیم از مهارت های همدلی، پذیرش و حمایت دیگران استفاده کنیم.

بخش پایانی ارتباط :

در نهایت هر ارتباطی به بخش پایانی می رسد و این که ما در این بخش نقش فعال تری داشته باشیم و سعی کنیم با احساس خوب و مطلوبی که در هر دو طرف گفتگو ایجاد شده ارتباط را پایان دهیم از اهمیت زیادی برخوردار است. در این بخش از مهارت حل تعارض ها هم می توانیم بهره ببریم و اگر گفت و گوی دچار تعارض و مشکلی شده بود با مدیریت آن پایان خوشی برای آن رقم بزنیم.

به طور کلی در یک رابطه برای تفاهم و سازگاری بیشتر داشتن تواضع، صداقت و ادب از ملزومات است. تواضع یعنی، داشتن نوعی از رفتار و گفتار که به شخص حس تحقیر نمی دهد. در واقع فرد فکر نمی کند که شپما می خواهیم خود را برتر و بهتر از او نشان دهیم. صداقت همیشه موجب جلب اعتماد و نزدیکی دیگران می شود. ادب یعنی، رفتاری مهرآمیز داشتن و این که رفتار و گفتارمان به کسی آزار نرساند.

سبک های ارتباطی

با توجه به چگونگی احترامی که شخص برای خود و دیگران قائل است و همچنین این که چگونه حریم شخصی و خصوصی خود و دیگران را تعریف می کند و به آن احترام می گذارد، سه سبک در روابط بین فردی وجود دارد. این سبک ها از هم جدا نبوده و هر شخصی در موقعیت های مختلف می تواند درجات مختلفی از این مدل سبک ها را در ارتباط هایش نشان دهد.

افراد سبک پرخاشگر

این افراد اغلب خودخواه هستند. توجهی به حق و حقوق دیگران ندارند و آن را نادیده می گیرند. به راحتی به دیگران برچسب می زنند و برای این که خودشان ناراحت نشوند، دیگران را ناراحت می کنند. با لحن تند و بلند صحبت می کنند و شیوه حرف زدنشان به نوعی است که در دیگران حس حقارت، جهل و نادانی ایجاد می کند. آن ها انگشتشان به علامت تهدید به سمت شخص مقابل است. اخم می کنند و حرکات بدنشان خشک و بدون انعطاف است. به راحتی به دیگران حمله می کنند و به حریم ها احترام نمی گذارند. این افراد روابط بین فردی ناکار آمدی دارند.

افراد سبک منفعل

آن ها در روابط خود از علایق و افکار و احساسات خود حرف نمی زنند یا آن قدر مودبانه می گویند که جدی گرفته نمی شود. به دیگران اجازه می دهند به حریم شخصیشان تجاوز کنند. به ظاهر صبور و متواضع هستند ولی در باطن از این که حقشان پایمال می شود و دیده نمی شوند، ناراحت هستند. احساس ناتوانی و درماندگی دارند و مضطرب و نگران هستند. آن ها به خوبی قادر به پذیرش مسئولیت در روابط بین فردی نیستند. آن ها نیازها و خواسته های دیگران را در اولویت قرار می دهند. در برنامه ریزی مشکل دارند. آن ها محتاط هستند. اعتماد به نفس و عزت نفس کمی دارند. تماس چشمی کمی برقرار می کنند و میل زیادی دارند که دیگران را از خود راضی نگه دارند. تن صدایشان هم پایین است.

افراد سبک جرات مند

آن ها شنونده و پذیرا هستند. تن صدایشان قاطع و محکم است. از عباراتی استفاده می کنند که نشان از همکاری با دیگران دارد. به خوبی از حقوق خود دفاع می کنند. آن ها بدون استرس و اضطراب ، توانایی ابراز صادقانه نظرات ، احساسات و دیدگاه های خود را دارند. این افراد در کنار احقاق حقوقشان، حقوق دیگران را پایمال نمی کنند و به حقوق آن ها نیز احترام می گذارند. آن ها دارای اعتماد به نفس و عزت نفس هستند. متکی به خود هستند و می توانند تصمیم های به موقع و درست بگیرند. آن ها می توانند احترام دیگران را به خود جلب کنند.

تعارضات در روابط بین فردی

در هر رابطه ای امکان ایجاد مشکل و تعارض بین افراد وجود دارد و این امر بدیهی است. مهم نحوه برخورد ما با این تعارضات است. در واقع باید این تعارضات و نارضایتی ها را دید ولی با پرخاش و خشونت برخورد نکرد. تفاوت های شخصیتی افراد و همچنین تفاوت دیدگاه ها، افکار، ارزش ها و عقایدشان می تواند ایجاد اختلاف نماید. اختلافاتی که افراد در هدف ها، خواسته ها، منافع و علایقشان دارند نیز می تواند تعارض در روابط بین فردی ایجاد کند. گاهی نیاز به احترام، امنیت و تعلق ها و وابستگی ها موجب این تعارض ها می شود. برای حل این اختلافات باید به خاطر بسپاریم که وجود این اختلافات طبیعی است.

هر شخصی با توجه به ویژگی ها و شخصیت خود به نوعی با این اختلاف ها برخورد می کند. برخی کناره گیری می کنند و فکر می کنند اختلافات فایده ای ندارند و از آن پرهیز می کنند. برخی با زورگیری می خواهند مشکل را حل کنند آن ها فقط هدفشان برایشان اهمیت دارد و خود رابطه اهمیتی برایشان ندارد. گروهی به دنبال مصالحه هستند، آن ها فقط به دنبال رابطه و نگه داشتن آن هستند و هدف رابطه برایشان اهمیتی ندارد . گروهی به مذاکره و گفتگو با دیگران برای حل مشکل رو می آورند این گروه هم رابطه و هم هدف برایشان اهمیت دارد ولی دوست دارند طرف مقابل را مجبور کنند که از برخی هدف هایش بگذرند، اما کسانی که اهل مقابله هستند هم به رابطه و هم هدف توجه دارند، آن ها به دنبال کسب رضایت دو طرف هستند و روابط بین فردی موثری را ایجاد می کنند.
در نهایت این که هیچ وقت در ارتباط هایمان به دنبال مچ گیری، ملامت و مخالفت صریح و خشک و بدون ظرافت از دیگران نباشیم. چون این گونه رفتارها دیگران را از ما دور و دورتر می کند و روابط ما را مختل و محدود می کند.