خشم چیست و چطور باید آن را کنترل کنیم؟

تعریف خشم و کنترل و مدیریت خشم 

 

از سری دوره های مهارت های زندگی سیستم آموزشی توانا، قبلا دوره مدیریت استرس را با هم یاد گرفتیم و با مفاهیم اصلی و تکنیک های آن آشنا شدیم.در این دوره اما، با مدیریت و کنترل خشم شما را شگفت زده خواهیم کرد. 

خشم چیست؟

چرا خشمگین می شویم؟!

چگونه خشم  و عصبانیت خود را مدیریت کنیم؟!

بگذارید با یک مثال شروع کنیم. وقتی هوا ابری می شود تغییراتی در آسمان رخ می دهد. ابرها سیاه می شوند؛ صدای مهیبی از آن ها به گوش می رسد و آسمان دگرگون می شود. از روی این نشانه ها می توان فهمید تغییراتی رخ داده و یا قرار است اتفاقاتی بیافتد. حال یا باران می بارد؛ یا تگرگ و قضیه با چند رعد وبرق به پایان می رسد.

ما انسان ها وقتی خشمگین می شویم شبیه ابرهای باران زا هستیم. ظاهر ما تغییر می کند و چهره مان برافروخته می شود. ممکن است خشم  خود را با فریاد زدن  تخلیه کنیم و یا آن را با یک رفتار پرخاشگرانه بروز دهیم.

بزرگی میگفت: 

« ابر بشید ؛ اما نبارید».

ما هم به دنبال همین هستیم . یعنی خشم خود را به گونه ای بروز  دهیم که به خود و دیگران آسیبی نرسانیم. در این دوره به دنبال این نیستیم که بگوییم خشمگین نشوید بلکه راهکارهایی ارائه می دهیم تا به وسیله آن بتوانیم خشم خود را مدیریت کنیم .

کنترل و مدیریت خشم کاری سخت است و نیاز به تمرین و ممارست دارد. اما در عین حال شدنی و دست یافتنی است چرا که اگر این گونه نبود خداوند در قرآن کریم ما را به آن دعوت نمی کرد. پس راهی سخت در پیش داریم و باید برای رسیدن به آن تلاش کنیم تا به لذت کنترل خشم دست یابیم.

 

و اما خشم چیست؟!

گام اول در کنترل و مدیریت خشم، این راه این است که بدانیم خشم چیست؟!

با چند مثال ساده می توانیم ماهیت خشم را بهتر متوجه شویم.

ما می توانیم از بنزین برای روشن کردن اتومبیل خود استفاده کنیم؛ آن گاه با آن به محل کار خود برویم؛ خانواده را برای تفریح به گردش ببریم؛ به عیادت بیماران برویم و از این قبیل کارها؛ که همگی سبب می شود رفاه بیشتری را در زندگی تجربه کنیم و لذت بیشتری از آن ببریم. همچنین می توانیم این بنزین را برای به آتش کشیدن درختان مورد استفاده قرار دهیم و با این کار محیط زیست را تخریب کنیم.

بنزین به خودی خود خوب و یا بد نیست و این ما هستیم که با نحوه ی مصرف آن تعیین می کنیم بنزین یک ماده مفید باشد یا غیر مفید.

خشم نیز به همین صورت است. یک هیجان طبیعی در بدن که وجود آن برای انسان ضروری است.خشم یکی از آسیب زا ترین هیجانات انسانی است.

ما خشم را به واسطه ی خواسته هایی که از دیگران داریم به وجود می آوریم. خشم ممکن است آشکارا شود و یا در درون مخفی نگه داشته شود و ممکن است کنترل شود یا نشود.

خشم به ما کمک می کند دایره امنی را در اطراف خود بسازیم و به وسیله آن از خود محافظت کنیم. همچنین به ما نیرویی می دهد تا در برابر حملات خارجی از خود دفاع کنیم. خشم نعمتی است که خداوند به ما هدیه کرده است تا به وسیله ی آن از خود و خانواده مان پاسداری کنیم؛ اما زمانی که ازاین نعمت به خوبی استفاده نکنیم تبدیل به یک آسیب و تهدید جدی می شود که این بار علیه ما بوده و به ضررمان تمام می شود؛ مانند اینترنت که اگر به درستی استفاده شود سبب دستیابی ما به اطلاعات و منابع ارزشمند می شود؛  اما اگر به خوبی از آن استفاده نکنیم سبب تلف شدن وقت ما می شود.

خشم و مدیریت آن – خشم چه چیزی نیست؟!

شاید یکی از عجیب ترین کارهایی که همیشه در دوره های سایت توانا انجام می دهیم این است که در ابتدا توضیح می دهیم آن موضوع چه چیزی نیست ! 

بله؛ درست متوجه شده اید سوال این است:

خشم چه چیزی نیست؟! و چه چیزی هست.

عده ای خشم را با پرخاشگری اشتباه می گیرند. در حالی که پرخاشگری نوعی رفتار است اما خشم یک هیجان است. یک نفر از دست ما خشمگین شود اما این خشم را بروز ندهد اما گاهی نیز آن را بروز داده و پرخاشگری کند. چه این پرخاشگری کلامی باشد یعنی ناسزا گویی کند و چه اینکه رفتاری باشد و با زد و خورد و کتک همراه باشد.

پس می دانیم خشم؛ پرخاشگری نیست. پرخاشگری ممکن است رفتاری باشد مانند کتک زدن؛ شکستن؛ پرت کردن اشیا و یا کلامی باشد مانند فریاد زدن؛ غرغر کردن؛ دشنام دادن و.. 

عده ای پرخاشگری را ذاتی می دانند یعنی یک نفر استعداد پرخاشگری دارد اما عده ای آن را نتیجه ی تربیت می دانند یعنی فرد آن را از خانواده و یا محیطی که درآن زندگی می کند می آموزد. کودکانی که والدین پرخاشگر داشته باشند بیشتر از سایر کودکان پرخاشگری می کنند زیرا پرخاشگری را به عنوان یک رفتار از والدین خود آموخته اند.

 

 

 

همه ی ما می دانیم که خشم آسیب های جدی و حتی گاهی جبران ناپذیری به ما میزند.و در بسیاری از مواقع برای مان مساله ساز می شود.احساس خشم به صورت شدید و مداوم بر روی جسم فشار های فیزیکی بیش از حدی وارد خواهد کرد.

تمرین: چند مورد از عصبانیت هایی که ممکن است به طور فیزیکی بر روی شما موثر باشد را در قسمت نظرات این درس بنویسید. حل این تمرین اجباری است. چرا ؟ چون در توانا برای بهبود حال خوب شما همراه عزیزمان تلاش می کنیم .

همانطور که می دانیم شناسایی و شناخت این موارد  گامی بسیار موثر در کنترل خشم مان است و در نتیجه باعث کاهش فشار ها و آسیب های خشم می گردد.

واقعا خشم چه ضرر ها و آسیب هایی می رساند؟!

روزی پدری به پسرش کیسه ای پر از میخ و یک چکش داد و گفت هر وقت عصبانی شدی یک میخ به دیوار روبرو بکوب. روز اول پسرک مجبور شد ۲۵ میخ به دیوار بکوبد. در روزها و هفته های بعد که پسرک توانست خلق و خوی خود را کنترل کند و کمتر عصبانی شود؛ تعداد میخ هایی که به دیوار کوبیده بود رفته رفته کمتر شد. چون خشمگین شدن انرژی زیادی از پسرک می گرفت؛ پسرک متوجه شد که آسان تر است که خشم و عصبانیت خود را کنترل کند تا آن که میخ ها را به دیوار سخت بکوبد و بالاخره روزی رسید که پسرک دیگر عادت به عصبانی شدن را کنار گذاشته بود و این موضوع را به پدر اطلاع داد.

پدر به پسرش گفت حالا به ازای هر روزی که در آن عصبانی نمی شوی؛ یکی از میخ ها را از دیوار بیرون بکش. روزها گذشت تا بالاخره یک روز پسر به پدرش رو کرد و گفت همه ی میخ ها را از دیوار درآورده است. پدر دست پسرش را گرفت و به آن طرف دیوار که میخ ها را بر روی آن کوبیده شده و سپس درآورده شده بود؛ برد و روبه پسر گفت تو موفق شدی تمام میخ ها را از دیوار بیرون بکشی اما سوراخ هایی که در دیوار ایجاد شده را ببین! این دیوار دیگر هیچ وقت دیوار قبلی نخواهد شد.پسرم وقتی تو در حال عصبانیت چیزی را می گویی یا کاری را انجام می دهی مانند میخی است که بر دیوار دل طرف مقابل می کوبی یا چاقویی است که به شخصی بزنی  و آن  را درآوری؛ بعد از این کار؛ مهم نیست چند مرتبه به شخص روبرو بگویی «معذرت می خواهم» آن زخم ها دیگر مثل قبل ترمیم نمی یابند.

پس این ماییم که انتخاب می کنیم:

« که در اوج عصبانیت ؛ زخم بزنیم یا لبخند»…

بیاییم و برای حال خوب هم ؛ چاره باشیم وسبب بیچارگی هم نشویم.

بیاییم درمانی برای درد های هم باشیم ؛ دردی بر دردهای هم نیفزاییم.

 

آسیب ها و تاثیرات منفی جسم بر روح و بر بدن

 

اما می دانیم جدا از تمامی آسیب های روحی که به واسطه خشمگین شدن هم به خود و هم به دیگران می زنیم؛ آسیب های بسیار جدی جسمی هم به خود وارد می کنیم.

اما این آسیب ها کدامند؟!  و چه تاثیری بر بدن ما دارند؟!          

  

خشم سبب ترشح هورمون آدرنالین در بدن می شود. همانطور که در درس ستیز یا گریز   از دوره ی مدیریت استرس   توضیح دادیم، در چنین مواقعی خون از اعضای غیر ضروری بدن به مغز و ماهیچه ها فرستاده میشوند. برای همین است که هنگام عصبانیت صورت فرد سرخ شده و مشت هایش گره میشود. 

عصبانیت دائمی و خشمگین بودن به علت اینکه دائما ضربان قلب ما را بالا می برد و جریان خون را در رگ های ما افزایش می دهد؛ در بلند مدت سبب ابتلا به بیماری های قلبی شده و سلامتی ما را به خطر می اندازد.

بهتر است بدانیم خشم همچنین سبب این تغییرات در بدنمان می شود:

تسریع تنفس
افزایش ضربان قلب و بالا رفتن فشار خون
سفت شدن عضلات
سریع تر شدن حرکات و گفتار
متوقف شدن سیستم گوارش
افزایش قدرت جسمانی
سرخ شدن چهره
گشاد شدن چشم ها
ترشح کورتیزول و تضعیف سیستم ایمنی بدن

بطور خلاصه در این مقاله به خشم و مدیریت آن پرداختیم.

مقالات مرتبط :