دورکاری چیست؟

دورکاری به معنی انجام وظایف کاری از راه دور است که از نظر زمان (نیمه وقت یا تمام وقت) و مکان دارای انعطاف است. به عبارت دیگر دورکاری شیوه ای برای سازماندهی امور بر پایه ایجاد انعطاف زمانی و مکانی به وسیله فناوری اطلاعات است. دورکاری یعنی استفاده از کامپیوتر و ارتباطات راه دور برای انجام وظایف به جای عزیمت به محل کار. استفاده از فناوری های اطلاعاتی محدودیت های زمانی و مکانی را از بین برده است و باعث شده برونداد و نتیجه کار مورد توجه قرار گیرد. این کار در جامعه اطلاعاتی امکان پذیر است زیرا در این جوامع دانش کارکنان باعث انجام کار و دستیابی به اهداف می شود در صورتی که در جامعه صنعتی نیروی جسمانی افراد باعث انجام کار می شود در نتیجه انجام آن در چنین جوامعی امکان پذیر نیست. در جامعه اطلاعاتی افراد به وسیله کامپیوتر، ارتباطات راه دور و دانش خود به وظایف محول شده رسیدگی می کنند و آن ها را انجام می دهند.

ابعاد دورکاری چیست؟

«اندرو گرو» بر این باور است که در دنیای کنونی برای زنده ماندن باید بتوانیم خود را با تحولات جامعه وفق دهیم. دورکاری به انطباق سازمان ها در جهت انطباق با محیط کمک می کند. وی به 3 بعد اصلی دورکاری که باعث این انطباق و برابری می شود اشاره دارد که عبارتند از:

مکان: بر اساس این ویژگی امکان انجام دورکاری در هر مکانی به جز محل کار، مثل خانه، مسافرت و یا کشوری دیگر، وجود دارد.

فراوانی: این جنبه به زمان اشاره دارد. دورکای می تواند تنها 20 درصد و یا تمام ساعت کاری را به خود اختصاص دهد.

استفاده از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی: این بعد باعث تمایز بین دورکاری و کار در خانه می شود. زیرا مفهوم کار در خانه نیازی به این فناوری ها ندارد.

دورکاری چه فوایدی برای افراد به همراه دارد؟

دورکاری مزایای فردی بسیاری در پی دارد که عبارتند از:

کاهش هزینه و زمان

یکی از مهم ترین مزایا و دلایل انجام دورکاری کاهش زمان و هزینه هایی است که صرف جابجایی فرد از خانه به محل کار می شود. با انجام دورکاری افراد کار خود را در مکانی که زندگی می کنند انجام می دهند در نتیجه باعث کاهش هزینه رفت و آمد و زمان می شود. هم چنین از استرس افراد برای به موقع رسیدن به محل کار، می کاهد و باعث خشنودی و رضایت افراد می شود در نتیجه در زمان کمتر، کار بیشتری را انجام می دهند.

افزایش فرصت های کاری

با فراهم بودن دورکای فرد می تواند برای سازمان های مختلفی اقدام به کار کند و در انتخاب شغل خود مسافت بین خانه و محل کار را در نظر نمی گیرد. این کار حتی می تواند در شهری دیگر باشد که به واسطه دورکاری فرد می تواند چنین شغلی را قبول کند، بدون آن که محدودیت مکانی برای او اهمیتی داشته باشد.

کاهش مشکلات در زندگی خصوصی

در صورتی که فرد انعطاف بیشتری در کار خود به لحاظ زمانی و مکانی داشته باشد می تواند در زندگی خصوصی خود نیز از این انعطاف بهره برده و در زندگی با تعارضات کمتری روبرو شود. به طور مثال فرد می تواند در هر زمانی که بخواهد به مسافرت برود و هم زمان وظایف کاری خود را انجام دهد.

تعادل بین زندگی و کار

ممکن است دورکاری باعث افزایش ساعت کاری شود اما با این حال فرد زمان بیشتر و منعطف تری برای گذراندن با خانواده دارد و می تواند مسئولیت های بیشتری در زندگی برعهده بگیرد. به طور مثال اگر فردی 8 ساعت را در اداره می گذراند، انجام برخی مسئولیت های زندگی مانند نگهداری از کودک و خرید کردن از او ساقط می شود اما اگر همین زمان را در منزل و در حال انجام دورکاری باشد می تواند با برنامه ریزی زمان های خود علاوه بر انجام کار به صورتی اثربخش تر، مسئولیت های یاد شده را نیز بر عهده بگیرد.

ساعت های کاری منعطف

همان طور که گفته شد یکی از ویژگی های دورکاری وجود انعطاف در ساعت های کاری است. برخی افراد ترجیح می دهند کار ها را در اول صبح انجام دهند تا به بازدهی و نتیجه بهتری دست یابند در صورتی که برخی با انجام کار در شب به نتیجه مطلوب می رسند. این تفاوت در افراد باعث می شود تا افراد در انجام کار خود دارای آزادی بیشتری باشد.

اشتغال برای همه

دورکاری باعث می شود تا افرادی که دچار معلولیت هستند و جابجایی روزانه برای رفتن به محل کار برای آن ها دشوار است و یا انجام کار به صورت تمام وقت و ساعت های پیوسته باعث فشار بر آن ها می شود، به راحتی بتواند شغل مورد نظر خود را انتخاب کرده و به انجام وظایف کاری خود همانند سایر افراد بپردازد.

دورکاری چگونه به سازمان ها کمک می کند؟

انجام دورکاری علاوه بر آن که مزایای بسیاری برای فرد دارد، برای سازمان و کارفرما نیز مزایایی را به دنبال خواهد داشت. از جمله این مزایا عبارتند از:

کم شدن هزینه های سربار: با انجام دورکاری در مکانی غیر از محیط سازمان، می توان از هزینه های سربار مانند هزینه حامل های انرژی، تعمیر و نگهداری از سخت افزارهای موجود در سازمان و تعمیرات آن ها، کاست.

افزایش بهره وری:

• انجام دورکاری از حواس پرتی کارکنان می کاهد و نبود عواملی همچون سروصدای دیگران، باعث تمرکز بیشتر کارکنان می شود و در نتیجه بهره وری افزایش می یابد.
• همانطور که گفته شد دورکاری باعث کاسته شدن رفت و آمد به محل کار می شود، بنابراین این زمان صرف انجام کار می شود.
• دورکاری با کاهش میزان بیماری و غیبت افراد به افزایش بهره وری می انجامد.
• همانطور که گفته شد این کار باعث افزایش انعطاف در کارکنان می شود و این انعطاف تأثیری مثبت بر بهره وری سازمان دارد.

استخدام کارکنانی با مهارت های ویژه: به واسطه دورکاری می توان افرادی که مهارت های به خصوص و کمیاب دارند را استخدام کرد.

برگشت به کار در شرایط خاص: دورکاری در شرایط خاص جامعه به سازمان کمک می کند تا سریع تر به روند کاری خود بازگردد. به طور مثال حوادث و بلایای طبیعی باعث توقف در روند کار سازمان می شود و به کارگیری دورکاری باعث می شود تا سازمان سریع تر به روند سابق خود برگردد.

ارائه خدمات بیشتر به مشتریان: علاوه بر مواردی که ذکر شد از طریق آن می توان خدمات بیشتری به مشتریان داد. این خدمات دیگر محدود به ساعات کاری سازمان و مکان سازمان نمی شود و سرعت پاسخگویی و ارائه خدمات به مشتری را افزایش می دهد.

دورکاری چه مزایایی برای جامعه به همراه دارند؟

دورکاری مزایای اجتماعی متفاوتی در پی خواهد داشت، از جمله:

کاهش میزان ترافیک: همان طور که پیش تر ذکر شد دورکاری از رفت و آمد به محل کار می کاهد و کاهش میزان رفت و آمد باعث کاهش حجم ترافیک در مسیرهای پر رفت و آمد می شود.

آلودگی کمتر: کم شدن حجم ترافیک و رفت و آمد ها و سفرهای شهری برای رسیدن به محل کار از میزان آلودگی هوا و آلودگی صوتی کاسته و مصرف سوخت را نیز کاهش می دهد.

فرصت های کاری بیشتر: همان گونه که در بالا ذکر شد دورکاری به افراد امکان می دهد تا بدون در نظر گرفتن محدودیت های مکانی، شغل خود را انتخاب کنند. از این رو فرصت های شغلی زیادتری برای افراد جامعه فراهم می شود.

ایجاد اشتغال: دورکاری آموزش، ارتباطات اجتماعی و اشتغال را برای تمام افراد جامعه با شرایط و مشکلات متفاوت امکان پذیر می سازد. افراد معلول، مادرانی که فرزند کوچک دارند و باید از فرزندان خود مراقبت کنند با وجود شرایطی که دارند می توانند از فرصت های کاری یکسان بهره مند شوند.

چه چیزهایی مانع استفاده سازمان ها از دورکاری می شوند؟

علی رغم مزایای بسیار دورکاری برای فرد، سازمان و جامعه، موانعی در به کارگیری این شیوه کاری وجود دارد که برای دست یابی به مزایای ذکر شده و فراهم آوری شرایط دورکاری ابتدا باید موانع آن را از میان برداشت. این موانع عبارتند از:

• با وجود دورکاری نظارت بر کارکنان دشوار خواهد بود چرا که نظارت بر کارکنان در هنگام دورکاری در مقایسه با زمانی که در سازمان کار می کنند با مشکلاتی همراه است.
• ممکن است باعث انزوای کارکنان شود.
• دورکاری نیازمند توجه به مسائل قانونی، انتخاب افراد، آموزش انجام کارها در خارج از سازمان و فناوری های مورد نیاز، است.
• ممکن است مدیران و کارکنان سازمان تغییرات فرهنگی به وجود آمده را نپذیرند از این رو ترجیح می دهند در سازمان به کار خود ادامه دهند تا این که به دورکاری بپردازند.
• هم چنین ممکن است مدیران نسبت به کارمندان بی اعتماد شوند زیرا نمی توانند به راحتی آن ها را مدیریت و نظارت کنند.
• برای انجام دورکاری به کامپیوتر، اینترنت و .. نیاز است و فراهم آوردن این امکانات هزینه های زیادی را برای سازمان ها به دنبال دارند.

دورکاری را بر چه اساسی می توان تقسیم بندی کرد؟

دورکاری را می توان از جنبه ی دورکاران، روابط صنعتی و مدل سازمانی تقسیم بندی کرد.

دورکاران

دورکاری از نظر دورکاران با توجه به نوع دورکاری آنان به انواع مختلفی تقسیم می شوند.

دورکاری استخدام شده: این نوع کار در قرارداد فرد استخدام شده ذکر می شود که منزل وی به عنوان اداره ای است که قرار است در آن کار کند.

دورکاران آزاد: در این نوع فرد مایل است در خانه کار کنند ولی باید تابع اداره و بازار نیز باشند و هر وقت که کارفرما خواست که در اداره و یا کارخانه حضور یافته و ادامه ی کارشان را آنجا انجام دهند، وی باید بپذیرند.

دورکاری غیرقانونی و غیررسمی: دورکاری غیرقانونی و یا غیررسمی به این صورت است که برخی مدیران علی رغم این که باید در اداره و یا محل کار خودشان کار کنند و به وظایف شان جامع عمل بپوشانند، بدون هیچ دلیلی به دورکاری پرداخته و در بعضی موارد از مزایای حقوق دورکاری نیز بهره مند می شوند.

دورکار کارآفرین: در این شیوه فرد در اوایل شروع کار خود مایل نیست هزینه ی اضافه ای برای تهیه دفتر کار صرف کند و کار را از خانه ی خود شروع می کند چرا که معمولاً بیشتر کسب و کار ها از خانه شروع شده اند و خانه می تواند محلی برای کسب و کار محسوب شود.

دورکاران حاشیه ای: در دورکاری حاشیه ای افراد بیشتر اوقات در محل کار خود وظایف شان را انجام می دهند، اما گاهی اوقات برای مثال بعضی شب ها ادامه کار خود را به منزل می برند و آن امور را در منزل تمام می کنند در این صورت، افراد از تصحیلات دورکاری کمتری بهره مند می شوند.

دورکاران متکی: در این نوع فرد دورکار تمام کارها را در منزل انجام می دهد ولی گاهی برای گزارش و یا رسیدگی به امور ارباب رجوع در دفتر و یا محل کار خود حضور پیدا می کند.

• روابط صنعتی:

هم چنین می توان دورکاری را از دیدگاه روابط صنعتی تقسیم بندی کرد. در این تقسیم بندی دورکاران غیررسمی از پشتیبانی های مورد نیاز بهره ای نمی برند و فقط دورکاران رسمی از آن برخوردار می شوند که به حالت دورکاری اجباری و اختیاری تقسیم می شوند و در هر دوی آن ها مقررات گفته شده به صورت توافقی و بر منبای قانون نوشته می شود.

• مدل سازمانی:

می توان دورکاری را از جنبه مدل سازمانی تقسیم بندی کرد که عبارتند از:

دورکاری تناوبی: این نوع فرآیند بدین شکل است که فرد مقداری از زمان خود را در خانه و بخش دیگری را در دفتر و قسمتی را نیز در دفاتری که سازمان به آن ها اعلام می کند، انجام می دهد.

خانه دفتر: این نوع دورکاری به گونه ای است که شخص دفتر کاری خودش را منزل و خانه خودش قرار می دهد. چنین دفتری، تمامی شرایط و ملزومات یک دفتر را داراست.