بنظر شما رویداد و الگو در مدل ذهنی چگونه می باشد؟ در این مقاله به مفاهیم رویداد و الگو می پردازیم.
در درس قبل از دوره مدل های ذهنی توانا خواندیم که مدل ها تصاویر ساده ای شده ای از حقیقت هستند که به ما کمک می کنند جهان را بفهمیم. و همچنین خواندیم که هیچ مدلی کامل نیست و ارزش مدل ها تنها به مفید بودنشان است و مدل هایی که کاربرد خود را از دست بدهند از بین خواهند رفت.
در این درس قصد داریم به تعریف مدل ذهنی بپردازیم و چگونگی شکل گیری آن را به کمک مفاهیم ” رویداد ” و ” الگوی ذهنی ” بررسی کنیم. این که رویداد و الگوی ذهنی چیست؟ مجموعه مقالات مدل ذهنی توانا را دوست خواهید داشت.
همانطور که در درس اول دوره ی مدل ذهنی گفتیم:
مدل های ذهنی لنز هایی هستند که از طریق آنها جهان را می بینیم و تفسیر می کنیم.
اما برای اینکه فهم دقیق تری از آن داشته باشیم بیایید ابتدا مفاهیم ” رویداد ” و ” الگوی ذهنی ” را بررسی کنیم.
در جای خالی کدام شکل را قرار می دهید؟
هِرم؟
چگونه به این نتیجه رسیدید؟
هر کدام از شکل های بالا را یک رویداد (event) یا به عبارت ساده تر یک اتفاق در نظر بگیرید.
ذهن شما بلافاصله متوجه یک نظم خاص در تصویر می شود. بعد از هر دو هرم، دو ستاره اتفاق می افتد و بعد از هر دو ستاره دو دایره. ذهن شما الگویی را کشف کرده است. طبق این الگو بعد از دو دایره باید مجددا دو هرم اتفاق بیافتد. حالا موقعیت زیر را در نظر بگیرید.
فرض کنید با یک فرد از شهر سعید آباد آشنا می شوید. برخورد آن فرد بسیار گرم و مهرآمیز است و ارتباط خوبی بین شما شکل می گیرد. چند وقت بعد به صورت اتفاقی فرد دیگری را از شهر سعید آباد ملاقات می کنید. مجددا رفتار آن فرد بسیار خوب است و با او هم ارتباط گرمی برقرار می کنید. اگر باز هم فردی از سعید آباد را ملاقات کنید آیا می توان پیش بینی کرد که او هم فردی خون گرم و مهربان است؟
شاید بگویید نه. اما ذهنتان می گوید بله. ذهن انسان تمایل زیادی برای پیدا کردن الگوها دارد و با کمترین اطلاعات و فقط چند بار تکرار یک رویداد، الگویی را شکل می دهد.
اما فرض کنیم شخص سومی که ملاقات می کنید فردی عبوس و از خود راضی بود. آیا الگوی ذهنیتان از بین می رود؟
احتمالا خیر. الگو های ذهنی معمولا سخت تر از آنطور که بوجود آمده اند از بین می روند.
برای مثال اگر شما با 10 بار دیدن یک راننده ی خانم که نمی توانست پارک دوبل کند به این الگوی ذهنی می رسید که خانم ها نمی توانند خوب پارک دوبل کنند، احتمالا اگر حتی 20 بار هم ببینید که خانمی بسیار راحت پارک می کنند باز هم آن ها را استثنا در نظر بگیرید و الگوی ذهنی شما از بین نرود.
البته این مسئله بیشتر در باره ی الگو های منفی و ناخوش آیند صادق است. مثلا اگر دوبار از غذای یک رستوران خوشتان نیامده باشد احتمالا 10 بار باید غذای خوب از آن رستوران بخورید تا الگوی ذهنیتان به تدریج تغییر کند. اما اگر غذای رستوران حتی برای چندین سال خوب بوده باشد تنها با چند بار غذای بد خوردن ممکن است الگوی ذهنیتان تغییر کند.
ترکیب الگو های ذهنی مشابه و مرتبط به تدریج مدل ذهنی ما را شکل می دهند.
به الگوهای ذهنی زیر دقت کنید:
خانم ها خیلی پر حرف اند.
خانم ها خوب رانندگی نمی کنند.
خانم ها خیلی زود رنج اند.
ترکیب این الگو ها باعث بوجود آمدن مدل های ذهنی میشود که در آن آقایان را از خانم ها با یک سری خصوصیات ویژه تفکیک می کنیم و این مدل های ذهنی بر نوع نگاه ما به جامعه و جهان اطراف و بر تصمیماتی که می گیریم تاثیرات بسیار زیادی دارد.
علیّت یکی از فراگیر ترین و قدرتمند ترین مدل های ذهنی است. این مدل ذهنی نیز براساس رویداد ها و الگو ها بوجود آمده.
از کودکی طبق مشاهداتمان هر اتفاقی که در اطراف می افتاد دلیل یا مسببی داشت. این اتفاق ها منجر به شکل گیری الگو و سپس مدل ذهنی علیت شده اند. تمام انسان ها با این لنز یا فیلتر جهان را بررسی می کنند و برای هر اتفاق به دنبال دلیل یا دلایلی هستند. این مدل ذهنی یکی از مدل هایی است که برای تمام انسان ها شکل می گیرد. هرچند این مدل نیز مانند تمام مدل ها ممکن است اشتباه باشد. اما از آنجایی که هنوز برای بشر کاربرد دارد از آن استفاده می شود.
اما مدل های ذهنی افراد به ندرت با هم یکسان است.
محیط، شرایط و اتفاقات زندگی تک تک انسان ها با هم متفاوت است. از این رو قطعا الگو ها و مدل های ذهنی که در افراد شکل می گیرد با هم متفاوت است. و این تفاوت در مدل های ذهنی افراد باعث می شود آن ها جهان را متفاوت از یکدیگر ببینند.
کودکی که به عنوان برده بزرگ شده است نسبت به شاهزاده ای که در کاخ پادشاهی رشد کرده نگاه متفاوتی به دنیا، به انسان، به آزادی و به هر مفهوم دیگری خواهد داشت.
حتی دو کودک دوقلو که ظاهرا در یک محیط و با افراد مشابه رشد می کنند جهان را تا حد زیادی متفاوت از یکدیگر می بینند.
آنچه ما در دنیا می بینیم از فیلتر مدل های ذهنی ما می گذرند و برای ما تفسیر می شوند. بنابراین واکنش افراد نسبت به اتفاقات یکسان متفاوت خواهد بود. این را می توان در تفسیرهای بسیار متنوع و گاه متضاد از آثار ادبی مشاهده کرد.
ما به نوعی زندانیان مدل های ذهنیمان هستیم. اما با آگاهی و خودشناسی می توانیم این مدل ها را تشخیص داده و درصورتی که مفید نیستند یا تاثیرات مخربی در زندگیمان دارند آن ها را تعدیل یا تغییر دهیم.
تمرین :
سه نمونه از مدل های ذهنی که تقریبا میتوانید حدس بزنید ریشه در چه رویداد ها و در نتیجه ی چه الگوهایی هستند را بیان کنید و در مورد آن ها توضیح دهید؟
آیا این مدل ها زندگیتان انسان را بهبود مبیبخشند؟
