هفت لایه انسانی چیست؟ (قسمت دوم)

در مقاله قبل، به تعریف خود آگاهی و رابطه آن با بودن و اصل اول خود آگاهی اشاره کردیم. سپس، دو دلیل تأثیر‌گذار، در کیفیت «بودن» هر انسان پرداختیم مانند تفاوت در ژنوتیپ‌ها و تجارب متفاوت یادگیری. بعد از آن، چهار لایه از هفت لایه انسانی یعنی متغیر‌های فیزیکی، متغیرهای دموگرافیک، متغیرهای رفتاری و متغیرهای شناختی سخن گفتیم و راه دسترسی به این لایه‌ها را نیز بررسی کردیم. همچنین به ارتباط میان این لایه‌ها و کیفیت بودن افراد پرداختیم. در این مقاله، به ادامه توضیح هفت لایه‌ انسانی می‌پردازیم و به موارد عصب شناسی در مورد جایگاه مغز میانی و بیرونی اشاره می کنیم.

لایه عواطف و نظام احساسات

این لایه یکی از مهم ترین لایه ها از هفت لایه انسانی می باشد که به شناخت ما کمک می‌کند. دلیل اهمیت شناخت این لایه این است که طبق شناخت ‌درمانی، ما به ‌شیوه‌‌های منفی می‌اندیشیم و به تفکر دربارۀ آن‌ها می‌پردازیم. در نتیجه، احساس منفی در ما به ‌وجود می‌آید؛ اما باید گفت که این استدلال نادرست است و باید این ‌گونه آن را بیان کرد: «چون احساس منفی به چیزی داریم؛ به ‌شیوه‌ای منفی نیز درباره آن می‌اندیشیم. به بیان دیگر، اصالت با عواطف است، چرا که عواطف عمیق‌تر از لایه شناخت است.»

به لحاظ عصب‌ شناسی (نورولوژیکی) نیز اثبات شده است که مغز میانی در مقایسه با مغز بیرونی «نئوکورتکس» که مرکز شناخت است، هم قدیمی‌تر و هم قدرتمندتر است (در مقالات بعدی، به این موضوع پرداخته خواهد شد.) به عنوان مثال، بیشتر اوقات، از لحاظ شناختی می‌دانیم که رابطه ما با فردی دیگر، امری اشتباه است؛ اما با این حال، نمی‌توانیم آن فرد را کنار بگذاریم. به بیان دگیر، خاستگاه خیلی از اعمال و رفتار و تصمیم‌گیری‌های ما عواطف ما است. به‌طور کلی، انسان موجودی عاطفی است. ریشه خطاهای شناختی به احساسات ما بر می‌گردد. به این معنا که وقتی احساس ترس داریم، به خطای فاجعه‌سازی هم دچار خواهیم شد. افزون بر این، فاجعه‌سازی، احساس اولیه را تشدید می‌کند. داروهایی که روان‌ پزشکان و متخصصین مغز و اعصاب تجویز می‌کنند، بر هیجانات اثر می‌گذارد.

لایه متغیرهای انگیزشی

به احتمال زیاد، تا به حال این حس را تجربه کرده‌اید که برای موضوعی مانند ثبت ‌نام در کلاس آموزشی یا نواختن ساز موسیقی انگیزه‌های فراوانی داشتید. در برخی موقعیت‌ها، آنقدر این انگیزه قوی بوده است که باعث ادامه ‌دادن مسیر در ما شده است. گاهی اوقات نیز در بعضی موقعیت‌ها، عکس این موضوع اتفاق افتاده  است و خیلی از مسیر‌های انتخابی را نیمه ‌تمام رها کرده‌ ایم و این نیمه ‌کاره رها کردن، تبعات بسیاری را به ‌لحاظ روانی برای ما داشته است.

انگیزه در هفت لایه انسانی چیست؟

انگیزه، نیروی هدایت‌ کننده ماست و به دو شکل خودش را نشان می‌دهد: 1. شکل سائق 2. شکل کشاننده

شکل سائق، خاستگاه درونی دارد مانند گرسنگی، تشنگی و میل جنسی. سائق‌ها، زیستی هستند. درحالی که کشاننده‌ها، خاستگاه بیرونی دارند. کشاننده عاملی است که ما را به بیرون هدایت می‌کند. در نتیجه، می‌توان آن‌ها را محیطی دانست. برای مثال، من امروز دوغ می‌نوشم. شکل سائق این مثال، تشنگی است و شکل کشاننده آن، دوغ است. سائق‌ها ثابت و کشاننده‌ها متفاوت هستند. به عنوان مثال، همۀ آدم‌ها سائق گرسنگی را دارند؛ اما خرچنگ برای یک چینی، کشاننده است. این درحالی است که یک ایرانی، ممکن است به ‌سمت آن جذب نشود یا گوشت سگ  برای افرادی که در کشور کره زندگی می‌کنند، کشاننده است و برای ما ایرانی‌ها، این چنین نیست.

رابطه هفت لایه انسانی با ضمیر ناخودآگاه چیست؟

این همان لایه نهایی است و همان هستۀ پیاز است و به آن جسم سیاه یا ضمیر ناهوشیار یا ضمیر ناخود آگاه گفته می‌شود. لایه‌ای از شخصیت که به آن آگاه نیستیم و برای آگاهی به آن باید از مدل‌های حرفه‌ ای بهره ببریم. البته لازم به ذکر است، هر چقدر از لایه اول به ‌سمت لایه هفتم پیش می‌رویم، دسترسی به لایه‌ها دشوارتر می‌شود و باید با مدل‌های کارآمد به سمت شناخت لایه‌ های مذکور گام برداشت. پس با‌ توجه به آنچه اشاره شد، تا به اینجا، در تعریف خود آگاهی می‌‌‌توان گفت: «خود آگاهی مهارتی است که به ما این امکان را می‌دهد، تا دربارۀ خود و دیگران، آگاهی پیدا کنیم.»

چرا شناخت لایه‌های دیگران اهمیت دارد؟

چون کیفیت بودنِ دیگران مهم، بر کیفیت بودن ما تأثیر می‌گذارد و متغیرهای مذکور بسته به اینکه طرف مقابل چه ‌کسی باشد، تغییر می‌کند. دیگران مهم مانند همسر، فرزند، دوست، همکار، والدین، برادر و خواهر هستند. هر قدر از لایه اول به ‌سمت لایه‌های درونی‌ تر می‌رویم، دو امر اتفاق می‌افتد: 1. دسترسی به لایه‌های درونی ‌تر دشوارتر می‌شود؛ لایه‌های درونی‌ تر قدرت بیشتری در کیفیت بودن انسان‌ها دارند. شیوه آگاهی به لایه‌ها با هم متفاوت است. به طور مثال، برای آگاه شدن از لایه اول از ابزار «مشاهده» استفاده می‌کنیم. در حالی که آگاهی دربارۀ لایه دوم را با انجام مصاحبه و آگاهی دربارۀ لایه سوم را با تست‌ها و آزمون‌های روان ‌شناسی می‌توانیم کسب کنیم. برای مثال، رضایت در زندگی زناشویی با لایۀ رفتاری ارتباط بیشتری دارد و موفقیت تحصیلی نیز بیشتر خود را در لایه انگیزشی نشان می‌دهد. خود آگاهی علاوه‌ بر اینکه دشوار است، الزام‌آور نیز هست. ما نمی‌توانیم درباره لایه‌هایی که ما را تحت ‌الشعاع قرار می‌دهند، بی‌تفاوت و بی‌توجه باشیم. مطالعه و دسترسی به روان، یک نیاز نیست؛ بلکه فرانیازاست. زمانی ضرورت فرانیاز را حس می‌کنیم که نیازهای ما برآورده شده باشند.

به طور خلاصه، در این مقاله، به لایه‌های پنجم، ششم و هفتم انسانی یعنی لایه عواطف و احساسات، لایه انگیزه و لایه ناخود آگاه اشاره کردیم و دربارۀ هر یک توضیحات مربوطه ارائه شد. سپس از خود آگاهی تعریفی کلی ارائه دادیم و ضرورت شناخت خود دیگران را مطالعه کردیم. در مقاله بعد، به پنج ضرورت خود آگاهی خواهیم پرداخت.