تخیل و اثرات آن در شاد زیستن چیست؟

یکی از ارزشمند ترین دارایی های هر انسانی، قدرت تخیل آن انسان است. تخیل در فرهنگ لغت به معنی، به خیال آوردن، به کار انداختن خیال، پنداشتن و گمان کردن آمده است. اصطلاحا تخیل عبارت است از، حاضر کردن صورت هایی که قبلا ادراک شده است، به عبارت دیگر وقتی ما تصویر درختی را که قبلا دیده ایم در ذهن خود ظاهر می کنیم، به گونه ای که گویی عکس آن درخت را جلوی چشمان خود داریم، در اصل مشغول تخیل آن درخت هستیم و یا مثلا، وقتی که ما بوی یک گل را قبلا احساس کرده و اکنون آن بو را در عالم ذهن خود ظاهر می کنیم، در این جا نیز مشغول تخیل  بوی گل مورد نظر هستیم، پس تخیل کار ذهن است و ذهن هم از بدو خلقت در وجود انسان بوده و امری ذاتی است.

انسان تمامی محسوسات خود را قادر است کما بیش به همان صورت که درک کرده در ذهن خود حاضر کند. مثلا بوها، نرمی و زبری اشیاء و سایر محسوسات را. به حاضر شدن این تصاویر در قسمت ناخودآگاه ذهن یادآوری گفته می شود. انسان هر قدر از نظر فکری به رشد و تعالی برسد، به همین میزان نیز ذهن او بیشتر با مفاهیم کار می کند تا با تصاویر، یعنی یک چنین ذهنی برای صرف جویی در وقت و نیز برای نتیجه گیری بهتر، به جای استفاده از تصاویر از مفاهیم استفاده کنیم. به این کار اصطلاحا تفکر بدون تصویر گفته می شود.

کن رابینسون، محقق و پژوهشگر خلاقیت می گوید: ما یک قدرت فوق العاده بشری به نام قدرت تخیل داریم.این قدرتی است که تماما به ما اعطا می شود. تخیل یعنی چیز های را که در حال حاضر وجود ندارند، وارد دنیای ذهن و خیال خود کنیم.با این وجود می توانیم چیز هایی را که هنوز اتفاق نیفتاده است اما ممکن است به وقوع بپیوندند، تصور کنیم. او می گوید به عقیده من هر ویژگی فرهنگ بشری،نتیجه این توانایی منحصر به فرد انسان است.

پس به این ترتیب تخیل عبارت است از حاضر شدن تصاویر ادراکی در ذهن.

انواع تخیل:

تخیل دو نوع است:

1. تخیل ادراکی
2. تخیل اختراعی

تخیل ادراکی چیست؟

تخیل ادراکی حاضر کردن چیز هایی است که انسان قبلا آن ها را ادراک کرده است. بدون این که دخل و تصرفی در آن بنماید، به عنوان مثلا وقتی تصویر معلم خود را در ذهن حاضر می کنیم، در اصل چیزی را که قبلا ادراک کرده ایم تخیل می کنیم.

تخیل اختراعی چیست؟

تخیل اختراعی، وقتی با دخل و تصرف در چیزهایی که قبلا درک کرده ایم، چیزهای نوبتی را در ذهن بسازیم دست به تخیل اختراعی زده ایم. تخیل اختراعی خود به دو قسمت تقسیم می شود:

تخیل اختراعی فعلی

زمانی که ما با اراده و اختیار و تصمیم قبلی تصاویر ذهنی خود را به گونه ای مرتب می کنیم که بتواند مقصود ما را برساند. در این جا دست به یک تخیل اختراعی فعلی زده ایم.

تخیل اختراعی انفعالی

زمانی که ما بدون اراده، تصویر ذهنی خود را دست کاری می کنیم  و خود را به جای تصویر شی یا شخص ادراک شده می گذاریم، در عالم خیال خود، مشغول اختراع انفعالی هستیم، زیرا انگیزه کوچکی مثل نحوه سخن گفتن معلم، ما را وارد عالم خیال کرده و بدون اراده به شکل انفعالی، به دنبال یافته های خیال خود رفته و آن ها را تعقیب می کنیم.

تخیل ادراکی و تخیل اختراع انفعالی، اگر از حد خود بگذرند مزاحم وظایف دیگر ذهن مثل، تفکر، تعقل و یادگیری می شوند و اگر به شکل عادت در بیاید برای ما مضر است.

ما می توانیم تصاویر نامناسب ادراک قبلی را در ذهن خود حاضر کنیم و یا بیش از اندازه دست به تخیل اختراع انفعالی بزنیم. در این صورت نتیجه حاصل، غمگینی، بریدن از عالم واقع و بدبینی و تخریب روح و روان ما خواهد بود.

ولی اگر ما تصاویر مناسب ادراک شده از زندگی قبلی را در ذهن حاضر کنیم و مناظر زیبایی را که دیده ایم و روزهای خوشی که با همسر و فرزندان خود داشته ایم در ذهن خود حاضر کنیم و با اراده دست به تخیل اختراعی فعلی بزنیم، به طور یقین امیدواری ما به زندگی بیشتر شده و بی تردید از درون خود احساس خوشحالی و خوشبختی می کنیم، زیرا در زندگی همه ما  اگر به جای تخیل اختراعی انفعالی به تخیل فعلی، متوسل شویم در این صورت تاثیر فراوانی در شاد زیستن خود خواهیم داشت.

نقش خلاقیت در شاد زیستن چیست؟

خلاقیت (creativity) عبارت است از تحولات دامنه دار و جهشی در فکر و اندیشه انسان به طوری که حائز یک توانایی در ترکیب عوامل قبلی به طور جدید باشد.

خلاقیت عبارت است از به کارگیری کامل توانایی ذهنی، برای ایجاد یک فکر یا راه حل یا مفهوم نو نسبت به خود شخص خلاق.خلاقیت منشا تحولاتی دنباله دار و جهت یافته خواهد بود که در افکار و اندیشه ما انسان ها به شکل یک توانایی بروز می کند.

تخیل و خلاقیت دو عامل اصلی برای پیدایش استعدادها و ذوق افراد است و نکته مهم آن شناخت خود و داشتن حرکتی درست به سوی این دریچه ها است.انسان های خلاق افکار و روش های جدید و غیر معمول را با الهام گرفتن از دل طبیعت و شبیه سازی خلق می کنند.

در این تعریف مفهوم نو محور اصلی تعریف را در بر می گیرد و با توجه به آن، برای دیگران توقع و انتظار ایجاد می شود، اما باید دانست که ممکن است یک راه حل، یک فکر و یا یک مفهوم برای دیگران جدید نباشد، ولیکن برای خود شخص خلاق جدید و نو باشد. پس جدید بودن نسبت به خود شخص مهم است نه به دیگران.

با این بیان معلوم می شود که همه ما بنا به اصل تفاوت های فردی که داریم، دارای خلاقیت و نوآوری هستیم و نباید تصور کرد که خلاقیت منحصر به افراد تیز هوش و با استعداد است و فقط مهم شکوفایی این استعداد ها است این از حکمت خداوند است که همه ما بتوانیم در یک رشته دارای خلاقیت باشیم و هر کدام از طریقی به جامعه بشری خدمت نمایم.

تخیل و خلاقیت مقدمه ظهور استعداد ها و ذوق هاست و باب آن برای همه بشر باز است. مهم شناختن خود و حرکت به سمت این دریچه است.

پاپالیا، خلاقیت را در توانایی دیدن چیزها در یک نظر نو و غیر معمولی، دیدن مشکلاتی که هیچ کس دیگر امکان تشخیص موجود بودن آن ها را نمی داند، سپس ارائه رهیافت های جدید، غیر معمولی و اثر بخش می داند.

از تعریف های بالا معلوم می شود که در مورد مفهوم خلاقیت توافق عمومی وجود ندارد، نگارنده خلاقیت را تولید اندیشه، راهکار و مفاهیم غیر معمول می داند که از دیدن، الهام گرفتن، تشابه سازی مخصوص با طبیعت حاصل می شود، ممکن است نتیجه ای منفی و یا مثبت داشته باشد. مثل، حتی سرودن یک بیت شعر بی همتا.

شاد بودن و شاد زیستن حق هر انسانی است، زیرا یک زندگی با وجود شادی و نشاط می تواند حال ما را خوب کند و همچنین حسرت خوردن برای گذشته و نگرانی برای آینده شادی لحظه را از ما می گیرد.

در کشور زاپن برای این که دانش آموزان آن ها شاد باشند یک ایده جالب را بنا کردن آن هم این است که باید در طول روز به مدت یک دقیقه مداد را میان دندان خود نگه دارند تا با انجام این کار در صورت خود به ترسیم لبخند بپردازند، زیرا با انجام این کار احساس شادی می کنند و هورمون های شادی آفرین در بدن آن ها ترشح می شود و می تواند عملکرد تحصیلی آن ها را بالا ببرد. شاد بودن نیاز به یک برنامه ریزی مناسب دارد.

تفاوت نوآوری یا ابداع با خلاقیت:

ابداع، به معنای نوآوری و توانایی ایجاد یک فکر و چیز نو بوده و در ظهور اولیه خلاقیت موثر است. ظهور اولیه ابداع در عالم ماده و حس است. با توجه به این موضوع، به کارگیری خلاقیت را ابداع می گویند.

خلاقیت به معنای توانایی ترکیب ایده ها در یک روش منحصر به فرد با ایجاد پیوستگی بین ایده ها است. ولی نوآوری، فرآیند اخذ ایده خلاق و تبدیل آن به محصول، خدمات و روش های جدید عملیات است و در کل می توان گفت خلاقیت و نوآوری چنان به هم تنیده اند که شاید به دست آوردن تعریفی مستقل از هر کدام دشوار باشد، اما برای روشن شدن ذهن می توان آن ها را به گونه ای مجزا از هم تعریف نمود. خلاقیت و خیال پردازی پیدایی و تولید یک فکر نو است. در حالی که نوآوری عملی ساختن آن اندیشه است.

در واقع ابداع، ما حصل حرکتی است که نقطه آغازین آن خلاقیت و حیطه فکر بوده و یا با به کارگیری تجارت دیگر به صورت یک پدیده نو ظهور، آشکار گردیده است.

در کل می توان گفت:

ابداع بدون خلاقیت بی مفهوم بوده، ولیکن خلاقیت بدون ابداع قابل تصور است.

به عبارتی نماد ظاهری خلاقیت، نوشته یا گفتار و یا یک فکر است که مقدمه ابداع بوده و آن را به صورت یک پدیده یا شی ظاهر می کند. به عبارتی دیگر تلاش های خلاقیت، وسیله ای برای نوآوری است همچنین خلاقیت یک فعالیت فکری و ذهنی است و بیشتر جنبه علمی دارد.