در مقاله قبل به احساس عصبانیت اشاره کردیم و به چگونگی تحریک آن پرداختیم. سپس، به رابطه آن با احساس همدردی و نقش آن اشاره کردیم. در این مقاله، به احساس انزجار می پردازیم.
دوستان ریچارد او را دست می انداختند و مسخره می کردند. حتی زمانی که با هم به کافی شاپ می رفتند، این احساس در ریچارد فعال می شد. ریچارد لکنت زبان داشت؛ اما همین موضوع، اتفاقات دیگری را رقم می‌زد که باعث می شد ریچارد از دوستانش فاصله بگیرد.
انزجار احساسی است که به مغز مرتبط است و بر دوری و احتراز متکی است. این احساس به ما هشدار می دهد تا از تهدید دوری کنیم. واکنش‌ِ انزجار طرد شدن است و شخصی که طرد می شود علائمی مانند دل آشوبه و تهوع دارد. احساس انزجار را با حالت چهره، به راحتی می توان تشخیص داد. چین خوردن بینی رو‌به بالا، چرخیدن دهان رو به پایین و چپ شدن چشم ها حالاتی هستند که در اثر انزجار پدید می آیند.
برخی از افراد، به دلیل آلودگی هایی که از طریق برخی حشرات و حیوانات مثل سوسک، موش، عنکبوت و کرم ایجاد می شود، احساس انزجار شدید می کنند. برخی دیگر، از درمعرض محیط های غی ربهداشتی بودن این احساس را تجربه می کنند مانند دستگیره در، رستورانی کثیف، صندلی های نا مناسب و… .
به نظر شما چرا افراد از حشراتی نظیر سوسک و عنکبوت هراس دارند؟
بخشی از این حس ترس، به دلیل شکل این حشرات و تفاوتی که با ظاهر انسان ها دارند و میزان آسیب رسان بودن آن ها برای انسان است. دانش روان شناسی در تلاش است تا علل هراس ها و فوبیا ها را در افراد مطالعه کند. این هراس ها و فوبیا ها ترس قلمداد می شوند، در حالی که دلشوره اند مانند هراس از سوسک. برخی از پژوهش ها میزان احساس انزجاری که باعث احتراز در افراد می شود را بررسی کردند. نتایج نشان داد که دو احساس انزجار و دلشوره درباره ترس از حشرات مهم ترین نقش را ایفا می کنند.
رابطه احساس انزجار با حواس پنج گانه چیست؟
انزجار به ما کمک می‌کند تا بتوانیم از خود محافظت کنیم و حواس پنج گانه در فعال کردن این احساس در ما نقش مهمی دارند. ممکن است، در اثر بوییدن، لمس کردن، چشیدن، دیدن یا شنیدن دچار انزجار شدید شویم. همچنین ممکن است، انزجار نتیجه فکر کردن به چیزی باشد که به آن می اندیشیم مانند اینکه دیگران به دلیل حساسیتی که به ما دارند، برچسب بد غذا بودن را به ما بزنند. تجربه های پیشین که احساس انزجار را در شما فعال کرده است، ممکن است باعث شود تا در تجربه هایی مشایه نیز دوباره همان احساس در شما فعال شود. زمانی که مغز تجربه‌ای پیشین را ارزیابی می کند برای مثال، اگر پیش تر با خوردن پای حال شما بد شده باشد، به احتمال بسیار فکر خوردن آن هم، در شما همان حس بیزاری و انزجار را فعال خواهد کرد. البته این کارکرد مغز به منظور محافطت از ما است و به همین علت، در زمان انزجار، واکنش احتراز در ما فعال می شود. احساس انزجار همانند دلشوره و شادمانی، در اثر برخی بو‌ها تحریک می شود که به آن استخراج کننده های بویشی احساس گفته می شود. با وجود این، احساساتی نظیر ترس، اندوه، عصبانیت و غافل گیری این گونه نیستند.
محققان بر این باورند که برخی رایحه ها تأثیر بسیاری بر میزان علاقه ما به اشخاص، خوراکی ها و مکان ها دارد. آن ها تأثیر رایحه هایی مانند ادکلن ها و عطر ها را بررسی کردند. نتیجه آن بود که تجربه عاطفی ما از این رایحه ها بر میزان علاقه مندی ما به افراد تأثیر بسیاری دارد. بر این اساس، اگر عطری خاص را دوست دارید، احتمال این که کسی که این عطر را می زند دوست داشته باشید نیز بسیار است.
انزجار اخلاقی چیست؟
مدل دیگر واکنش انزجار، انزجار اخلاقی نام دارد. این انزجار بر مبنای دغدغه های قانونی و دینی و اخلاقی افراد شکل می گیرد. بعضی از رفتار های نا به هنجار مانند کودک آزاری، تجاوز و قتل و نژاد پرستی که به مختل شدن نظم اجتماعی منجر می شود، باعث فعال شدن احساس انزجار اخلاقی در افراد می شود. شناسایی چیزی که در حالت معمول و به لحاظ اخلاقی، درست نیست، می تواند شعله انزجار را بر افروزد. برای مثال، تقلب کردن در امتحان یا آزار رساندن به حیوانات. در نتیجه فعال شدن انزجار اخلاقی، فرد تلاش می کند تا با هنجار های جامعه خود را تطبیق دهد که همین تلاش باعث بر قراری نظم اجتماعی می شود.
یکی از راه های پنهان کردن دلشوره و فرار از آن فعال کردن عامدانه احساس انزجار در دیگران است. در موقعیت های اجتماعی، برخی افراد تلاش می کنند تا با رفتار های ناپسند، توجه دیگران را به خود معطوف کنند با رفتار هایی چون باد گلو با صدای بلند یا پرت کردن آب دهان در خیابان. البته این رفتار ها نشانه بی اعتنایی، اهانت و افاده فروشی به دیگران است.
رابطه میان طنز و احساس انزجار در چیست؟
شاید جالب به نظر برسد که بفهمید چه رابطه ای میان انزجار و طنز ممکن است وجود داشته باشد. موقعیتی را تجسم کنید که در حال خوردن غذای محبوب خود هستید و ناگهان متوجه وجود تار مویی در غذا می شوید. اگر این اتفاق را تنهایی تجربه کنید، بسیار منزجر خواهید شد؛ اما زمانی که این تجربه را با فرد دیگری داشته باشید که با او ارتباطی نزدیک دارید، ممکن است، طنز با مزه ای میان شما شکل گیرد.
یکی از دوستانم در یکی از رستوران های مطرح، به اتفاق دیگر دوستان خود، غذای ایتالیایی سفارش داد. در حین خوردن غذا ناگهان متوجه تار مویی در غذا شد. او که بسیار تعجب کرده بود و به طنز گفت: «این یکی از شیوه های جدید سرو این غذا است.» زمانی که این داستان را برای دوستان دیگرش تعریف می‌کرد، همگی به جای انزجار از این اتفاق، به آن می خندیدند.
انزجار برای ما چه نقشی دارد؟
فرض کنید در موقعیتی هستید که احساس انزجار را در شما فعال کرده است. یکی از بهترین کار هایی که بطور معمول، در چنین موقعیتی می خواهید انجام دهید، ترک آن موقعیت است. این در حالی است که کار های دیگری به جز ترک کردن محیط هم می توانید انجام دهید. یکی از این راه ها، سرگرم کردن خود است. این کار سبب می شود، توجه مغز به سمت دیگری جلب شود و تمرکز ما از موضوع منزجرکننده دور شود. راه دیگر، گفت و گو و یاد آوری چیزی خوشایند است. همچنین در چنین موقعیت هایی با تغییر دادن حالت چهره خود برای مثال با لبخند زدن، می توانید بر احساس انزجار خود غلبه کنید. یکی از راه های مؤثر در غلبه بر احساس انزجار، تغییر دادن دید گاه خود درباره آن موضوع است. به جای انزجار از شخصی سعی کنید، او را درک کنید و به او احساس همدردی داشته باشید. همچنین اگر رایحه ای شما را اذیت می کند، سعی کنید توجیه علمی برای آن بیاورید و به خود بگویید که این رایحه، بخشی از طبیعت است.
بطور خلاصه، در این مقاله، به احساس انزجار و چگونگی به وجود آمدن آن اشاره کردیم و رابطه آن را با حواس پنج گانه بررسی کردیم. سپس، به رابطه انزجار و طنز و نقش انزجار و واکنش های انزجاری پرداختیم.
