در مقاله قبل، احساس اندوه را بررسی کرده و تفاوت های آن را با احساساتی نظیر افسردگی و حرمان بیان کردیم. همچنین به نظریه های پژوهشگران در این باره اشاره کردیم و در پایان، به نقش آن پرداختیم. در این مقاله، احساس عصبانیت را بررسی خواهیم کرد.
ممکن است، کیف پول ما را بدزدند، از اعتماد ما سوء استفاده کنند، دوست ما با همسر ما ارتباطی صمیمانه برقرار کند یا کسی آبروی ما را برده باشد. به احتمال زیاد، در این موقعیت ها عصبانی خواهیم شد که تجربه چنین احساسی کاملاً طبیعی است. با اینکه این احساس اغلب بد دانسته می شود؛ اما گاهی این احساس کنشی است، در برابر موانعی که هنگام رسیدن به اهداف خود با آن مواجه شده ایم. در این صورت، این احساس به ما کمک می کند و باید قدردان آن باشیم. این احساس ما را از موقعیت های ناعادلانه آگاه می کند و به ما یادآوری می‌کند که به چیزی که باید باشد؛ ولی نیست، باید واکنش نشان دهیم.
عصبانیت نوعی نیروی عاطفی اخلال گر در نظر گرفته می شود؛ اما می تواند نشانه ای باشد تا برای دفاع از خود از آن بهره ببریم. بر این اساس، عصبانیت احساسی است که گاهی سوء تعبیر می شود و از آن سوء استفاده می‌شود. یکی از علت های این سوء تعبیر این است که همراه با عصبانیت کنش وجود دارد که از طریق قدرت جسمانی، اعتماد به نفس و خصومت خود را نشان می دهد. با وجود این، سؤال مهم این است که چرا افراد در تنظیم و بروز این احساس دچار مشکل می شوند؟
دلیل آن می تواند تأثیر این احساس بر نحوه احساس کردن و اندیشیدن باشد و نتیجه آن گرفتار شدن در چرخه خشم باشد. زمانی که عصبانیت فعال می‌شود، سیستم عصبی همدردی ما تهییج می شود که به شکل تلاطم جسمانی، انقباض عضلانی و حالت آماده باش، بالا رفتن فشار خون و ضربان قلب و بالا رفتن دمای بدن خود را نشان می دهد. دراین‌صورت، بطور معمول، این تمایل وجود دارد که به کسی یا چیزی ضربه بزنیم.
عصبانیت چگونه در ما فعال می شود؟
گاهی به جای مهار کردن احساس عصبانیت، آن را به طرز نا کارآمدی بروز می دهیم که همین ممکن است، باعث مشکلی جدی شود. فرض کنید به فردی علاقه مند هستید؛ اما آن فرد به لحاظ عاطفی به شما لطمه می زند. در این هنگام، عصبانیت سبب می شود که رفتاری انجام دهید تا خود را خالی کنید یا کاری کنید که طرف مقابل به خاطر کارش احساس گناه کند. در این صورت، رابطه خود را با آن فرد بیش از پیش به مخاطره می اندازید. گاهی به دلیل وابستگی زیاد به افراد، از ارزیابی فردی که باعث آسیب ما شده است، غافل می شویم. یکی از دلایل خشم، شرم است. شرم با خشمی نمایان می شود که در اثر یک رفتار تحریک آمیز مانند انتقاد کردن به وجود آمده باشد. بر این اساس، بسیار مهم است که ریشه خشم خود را شناسایی کنید. چرا که برای خشم یک دلیل واحد وجود ندارد و حتی ممکن است احساسات دیگری در کنار عصبانیت وجود داشته باشد. در هر صورت، می توانید روی این مسئله متمرکز شوید که توانایی کنترل احساس خشم خود را داشته باشید تا بتوانید بهترین رفتار ممکن را هنگام تجربه آن داشته باشید عصبانیتتان را بروز دهید.
موقعیتی مانند خیانت دیدن، تحقیر شدن یا لطمه خوردن در رابطه ای را در نظر بگیرید که باعث خشم شدیدی در شما شده است. ممکن است در مواجهه دوباره با این موقعیت ها، احساس خشم در شما فعال شود. هرچند این را باید به خاطر سپرد که سیستم عاطفی ما با یاد آوری، در واقع، به وظیفه خود یعنی محافظت از ما عمل می کند.
رابطه عصبانیت و همدردی چیست؟
بین عصبانیت و همدردی رابطه پیچیده ای وجود دارد. به طوری که احساس عصبانیت، مانع از احساس همدردی می شود. به بیان دیگر، احساس همدردی با فردی، مانع عصبانیت از آن فرد خواهد شد. زمانی که عصبانی هستیم، احساس همدردی، در اثر بروز کنش متقابل، در ما ضعیف می‌شود. وظیفه عصبانیت این است که ما را به لحاظ جسمانی و شناختی، برای تهدید به وجود آمده آماده کند. بیان اغراق آمیز و نامناسبی که هنگام عصبانیت داریم، سبب می شود تا دیگران احساسات ما را به درستی تعبیر کنند.
رابطه عصبانیت و انتقام جویی چیست؟
وقتی عصبانی هستیم، درصدد جبران آن هستیم و حتی حاضریم، تمام پیامد های موجود برای تنبیه کسی که باعث عصبانیت ما شده است را به جان بخریم. پژوهش ها نشان داده است که فکر کردن به تنبیه یک یا چند فرد باعث می شود تا تمرکز بیشتری بر عصبانیت خود داشته باشیم. میل به انتقام جویی نتیجه تحقیر یا شرمی است که در اثر بی عدالتی به وجود می آید. شاید فکر کنید، با انتقام از فردی که باعث عصبانیت ما شده است، به آرامش می رسیم؛ اما آیا واقعاً چنین است؟
ممکن است هنگامی که عصبانی هستیم، به بالشت یا دیوار مشت یا لگد بزنیم، فیلم خشن نگاه کرده یا به ترانه های خشن گوش کنیم. این مدل ابراز خشم کاتارسیسم نام دارد که معنای این عبارتِ یونانی، پالایش روان است. با وجود این، پژوهش ها نشان می دهد، زمانی که خشم خود را روی چیزی خالی می کنیم همچون زمانی است که از بنزین برای خاموش‌کردن آتش استفاده کنیم! به بیان دیگر، خالی کردن خشم، به تقویت افکار تهاجمی کمک کرده و در نتیجه، باعث ایجاد واکنش تهاجمی می شود. در مقابل، بهترین راهکار برای کنترل عصبانیت، سرگرم کردن ذهن به موضوع دیگری است. از این رو، بهتر است، زمانی که دچار عصبانیت می شویم، برنامه ای تماشا کنیم، ورزشی آرام انجام دهیم یا به هر فعالیت دیگری مشغول شویم تا بتوانیم تمرکز خود را از موضوع عصبانیت به موضوع دیگری معطوف کنیم.
یکی از قسمت های مهم عصبانیت، امکان جا به جایی آن است. برای مثال، اگر از مربی خود عصبانی باشیم، با دیدن دوست خود، ممکن است احساس عصبانیت خود را به او انتقال دهیم. در صورتی که او در عصبانیت ما نقشی نداشته باشد، در روان شناسی به آن، تعرض جا به جا شده می گویند؛ زیرا فردی که باعث عصبانیت ما شده است، بی تقصیر است. این مسئله زمانی حادتر می شود که به موضوعی که باعث عصبانیت ما می شود، مرتب فکر کنیم. برخی پژوهش ها نشان داده اند که هر چه بیش تر به وضعیتی که باعث دل خوری ما شده است، فکر کنیم، بیشتر بد بین می شویم که همین طرز فکر، روابط ما با دیگران را تحت تأثیر قرار می دهد. درنتیجه، فکر کردن بیش از اندازه به موضوع، سبب می شود تا دل خوری خود را به دیگری منتقل کنیم. در این موقعیت ها، بهتر است، نفسی عمیقی بکشیم و به موضوع دیگری فکر کنیم تا به روابط خود آسیب نزنیم.
نقش عصبانیت برای ما چیست؟
زمانی که احساسی از سطح سالم خود جدا شده و وارد سطح ناسالم می‌شود، کارکردی نا مطلوب و نا کارآمد خواهد داشت. مدیریت خشم سبب می شود تا بتوانیم واکنش های سنجیده و منطقی را انتخاب کرده و رفتار های پذیرفتنی را اتخاذ کنیم. این گفته، به معنای عصبانی نشدن نیست؛ بلکه بدان معنا است که احساس عصبانیت خود را نباید به صورت تهاجمی ظاهر کنیم. در واقع، بهتر است، منشأ عصبانیت خود را شناسایی کنیم. باید به یاد داشته باشیم که این کار در لحظه عصبانیت امکان پذیر نیست.
شناسایی منشأ عصبانیت سبب می شود تا در آن موقعیت، واکنش مناسب تری داشته باشیم. در واقع، احساس ها بخش جدا نشدنی وجود انسانی هستند. به جای تخلیه خشم می توان فعالیت هایی مانند دویدن، راه رفتن یا دوش آب گرم گرفتن را انجام داد تا تنش ها و فشار های عصبی را کاهش دهیم. همچنین می توانیم نقشه رفتاری از قبل تهیه کنیم و به هنگام عصبانیت از آن استفاده کنیم.
به طور خلاصه، در این مقاله، به احساس عصبانیت اشاره کردیم و به چگونگی تحریک آن پرداختیم و در ادامه به رابطه آن با احساس همدردی و نقش آن، اشاره کردیم.
