تیک چیست و شامل چه رفتارهایی می شود؟

تیک یک حرکت یا عمل صوتی غیرارادی، سریع، مکرر و غیر ریتمیک است که به صورت ناگهانی و بی هدف اتفاق می افتد. تیک ها شامل حالات یا حرکاتی ساده یا هماهنگ و تکراری یا پی در پی هستند که از رفتارهای طبیعی و نرمال تقلید می کنند. از نظر توصیفی تیک ها به دو نوع ساده و پیچیده تقسیم می شوند. تیک های ساده سریع و بی معنی هستند مانند چشمک زدن، شکلک در آوردن و شانه بالا انداختن، در حالی که تیک های حرکتی پیچیده معمولاً کندتر و هدفمند رخ می دهند مانند پریدن، بوسیدن، لمس کردن اشیا، تقلید حرکت دیگران و ژست های مبهم.

تیک های حرکتی عبارتند از:

تیک های حرکتی ساده	تیک های حرکتی پیچیده
چشمک زدن چرخاندن چشم شکلک در آوردن چین انداختن در بینی شانه بالا انداختن جمع کردن لب حرکت تند و سریع بازو ه احرکت تند و سریع سر بالا و پایین کردن سر لگد زدن حرکات انگشتان بازکردن دهان حرکات انگشت ها فشار دادن انگشت ها و در آوردن صدای آن ها بیرون آوردن زبان اخم کردن تکان دادن فک صورت حرکات سریع هر قسمت از بدن	پریدن و جهیدن لمس کردن اشیا گزیدن لب ها بوسیدن لیس زدن حرکات مبهم تقلید حرکات دیگران نیشگون گرفتن زدن سر به جایی خم کردن چرخیدن

تیک های صوتی ساده شامل سرفه کردن، صاف کردن گلو، سوت زدن می باشند و تیک های صوتی پیچیده شامل تکرار کلمات یا عباراتی خاص مانند «اوه پسر» یا «بسیار خب» و یا تکرار یک عبارت تا زمانی که به نظر درست بیاید.

سایر تیک های صوتی عبارتند از:

تیک های صوتی ساده	تیک های صوتی پیچیده
صاف کردن گلو سرفه کردن جیغ زدن سوت زدن پرتاب کردن و بیرون انداختن آب دهان خرناس کردن خر خر کردن ضرب گرفتن با انگشتان یا پاها صداهایی مانند «ااا»، «ای» و یا «بو»	عبارت هایی ماننداوه پسرمی دونی! بسیار خوب خفه شو صدای حیوانات زیر لب غر غر کردن الگوهای پیچیده تنفس با لکنت حرف زدن ناسزا گفتن «Coprolalia» تکرار کلمات یا عبارات « Palilalia» تکرار عبارات یا کلمات دیگران «Echolalia» ظرافت های گفتاری از جمله تغییر در: لهجه سرعت حرف زدن ریتم حرف زدن لحن یا تُن صدا بلندی صدا

تقسیم بندی تیک ها چگونه است و چه عواملی باعث بروز تیک می شود؟

علاوه بر تقسیم بندی تیک ها بر اساس نوع و پیچیدگی شان، می توان آن ها را به دو دسته گذرا و مزمن تقسیم کرد.

اختلالات تیک گذرا

این نوع تیک ها عمدتاً در دوران کودکی اتفاق می افتند و تنها چند هفته یا چند ماه به طول می انجامند و معمولاً محدود به صورت و گردن می شوند، اما ممکن است متفاوت نیز باشند. تیک های گذرا معمولاً شامل تیک های حرکتی هستند اما گاهی اوقات تیک های صوتی را نیز شامل می شوند. سن شروع این نوع تیک ها بین سه تا ده سالگی است که ابتلای آن در پسران بیشتر از دختران است. با وجود این که این نوع تیک ها بیشتر از یک سال طول نمی کشند اما ابتلا به مجموعه ای از تیک های گذرا در کودکان برای چندین سال مسئله غیرمعمولی نیست.

تیک های صوتی و حرکتی مزمن

این گونه تیک ها بیش از یک سال رخ می دهند و برخلاف تیک های گذرا، در نحوه و شکل رخ دادن آن ها تغییری صورت نمی گیرد و همیشه به یک شکل هستند. تیک های مزمن شامل چشمک زدن یا حرکات گردن است. پژوهش ها نشان می دهد که بین یک تا 12 درصد کودکان برخی از گونه های تیک گذرا یا مزمن را از خود نشان می دهند.

عوامل باعث بروز حرکت های عصبی

برخی اختلالات روانی مانند بیش فعالی، اختلال وسواسی- اجباری OCD، اسکیزوفرنی و اوتیسم باعث بروز تیک می شوند و یا ممکن است بروز تیک به علت وجود یک عفونت در بدن باشد. هم چنین مسمومیت ها می تواند باعث افزایش تیک شود، مانند مسمومیت با منوکسید کربن. علاوه بر آن مصرف برخی دارو ها مانند داروهای ضد افسردگی منجر به حرکت های عصبی می شوند. بیماری های ژنتیکی و اختلالات ارثی نیز موجب ظهور تیک ها در افراد می شوند. هم چنین آسیب های مغزی مانند تصادف اشاره کرد که می توانند عامل بروز حرکت های عصبی باشند.

سندروم تورت چیست و چه خصوصیاتی دارد؟

سندروم تورت ترکیبی از تیک های حرکتی و صوتی است که برای حداقل یک سال رخ می دهند. این حرکت های عصبی شامل چندین تیک حرکتی و یک یا چند تیک صوتی می باشد که گاهی اوقات با هم رخ می دهند.

شروع تیک ها معمولا به صورت خفیف و نادر است و در بین سنین 2 تا 21 سالگی، با میانگین سنی 7 سال رخ می دهد. شدت و فراوانی رخداد تیک ها معمولا در طول روز و هم چنین در بین روزها در نوسان است. به این نوسان اصطلاحا ظاهر شدن و ناپدید شدن می گویند. تعداد دفعات مشاهده این گونه حرکت های عصبی بیش از یک بار در روز بوده و تقریبا هر روز رخ می دهند و به مدت یکسال به طول می انجامند. حداقل زمان هر دوره وقوع آن ها، بیش از دو ماه در طول سال است و در طی این دو ماه هیچ گونه دوره بهبودی وجود ندارد.

محل آناتومی یا فیزیکی، تعداد، فراوانی، نوع، پیچیدگی و شدت تیک باید با گذشت زمان تغییر کند. به گونه ای که شدت حرکت های عصبی معمولا در دوران بلوغ افزایش یافته و به اوج خود می رسند و هنگام بزرگسالی به یک پایداری و ثباتی می رسند. در این دوره ممکن است شدت و فراوانی تیک ها در دوره های متعدد در نواسان باشند تا این که در اوایل بزرگسالی رو به کاهش خواهند داشت. از این رو نتایج پژوهش ها نشان داده است که 90 درصد افراد مبتلا به سندروم تورت بهبودی قابل توجهی داشتند و 40 درصد کودکان نیز در سن 18 سالگی از حرکت های عصبی رهایی یافته اند.

افرادی که مبتلا به سندروم تورت هستند معمولاً یک احساس قبلی و یا مقدماتی قبل از وقوع تیک را گزارش می کنند که از خود تیک مجزا محسوب می شود. این احساس موقتی پس از رخ دادن حرکت های عصبی تسکین می یابد. به طور مثال احساس سوزش در چشم یک احساس مقدماتی است که قبل از تیک چشمک زدن اتفاق می افتد و یا خارش شانه قبل از بالا انداختن یا حرکت دادن آن، هم چنین می توان به تنش در گردن اشاره کرد که پس از کشش دادن گردن تسکین می یابد.

فرد مبتلا به سندروم تورت معمولاً یک تیک حرکتی و صوتی از انواع مختلف حرکت های عصبی را دارد اما تیک های سر و گردن در بین آن ها بسیار رایج است. ناسزاگویی به ندرت در بین کودکان اتفاق می افتد در صورتی که احتمال رخ دادن آن در بزرگسالان بین 10 تا 30 درصد است.

اکثر افراد می توانند تیک ها را برای مدت زمان کوتاهی سرکوب کنند. بسیاری از افراد مبتلا به سندورم تورت بیان می کنند زمانی که در حال انجام یک کار خاص هستند و بر روی آن تمرکز دارند به طور مثال انجام بازی های رایانه ای، شدت تیک های آن ها کاهش می یابد.

در کودکان ممکن است حرکت های عصبی در بازه زمانی که در حال استراحت پس از یک دوره استرس زا هستند افزایش یابد. مانند زمانی که در حال بازگشت از مدرسه به خانه هستند.

در گذشته تصور می شد که تیک ها در هنگام خواب ناپدید می شوند اما پژوهش های اخیر نشان می دهد که حرکت های عصبی در تمامی مراحل خواب رخ می دهند.

تیک ها در بین کودکان رایج و متداول است و به عنوان بخشی از رشد طبیعی کودکان محسوب می شوند. تخمین زده می شود که تا 10 درصد کودکان تا قبل از سن 10 سالگی حداقل به یک تیک دچارند. اگر چه این حرکت های عصبی گذرا بوده و بعد از چند ماه از بین می روند.

سندروم تورت در بین تمامی فرهنگ ها و گروه های نژادی بروز می کند و از نظر جنسیت وقوع حرکت های عصبی در مردان چهار برابر بیشتر از زنان است.

پژوهش ها نشان داده است وقوع تیک در بین کودکانی که به مدارس استثنایی می روند بیشتر از کودکانی است که به مدارس معمولی می روند. به طور مثال 8 درصد کوکان دچار اختلال اوتیسم که در مدارس استثنایی تحصیل می کنند، به سندروم تورت دچارند.

برخی پژوهش ها نشان دادند که سندروم تورت یک اختلال توسعه یافته ارثی است که به علت عدم تعادل در جابجایی یک انتقال دهنده عصبی شیمیایی به نام دوپامین در مغز، رخ می دهد. از این رو، داروهایی که میزان دوپامین را در مغز کاهش می دهند، باعث کاهش شدت و فراوانی تیک ها می شوند. در نتیجه بین میزان دوپامین در مغز و بروز تیک و سندروم تورت ارتباط مستقیمی وجود دارد.

استرس و اضطراب در تشدید تیک ها نقش مهمی ایفا می کند. به گونه ای که پس از وقوع حوادث آسیب زا در زندگی و یا ابتلای فرد به بیماری، حرکت های عصبی فرد به صورت موقت بدتر خواهد شد.

برخی پژوهش ها نشان دادند که وزن کم کودکان در هنگام تولد و اضطراب و استرس مادران هنگام بارداری و حالت تهوع شدید در سه ماه اول بارداری با وقوع سندروم تورت در کودکان ربط دارد، اما این موارد عامل مستقیم وقوع سندروم نیستند.

سندروم تورت باعث بروز چه مشکلاتی می شود؟

سندروم تورت می تواند باعث بروز اختلالاتی هم چون افسردگی، اضطراب، خشم و یا مشکلاتی در خواب کودکان شود.

خشم

تحقیقات نشان می دهد کودکان مبتلا به سندروم تورت که از اختلالات بیش فعالی و وسواسی- اجباری رنج می برند عصبانیت های ناگهانی و حملات خشم از خود نشان می دهند. معمولاً والدین و معلمان از رفتارهایی مانند فریاد زدن، جیغ کشیدن، لگد زدن و پرتاب کردن اشیاء به صورت ناگهانی و از دست دادن کنترل کودک شکایت می کنند. این رفتارها نشان دهنده خشم کودک است و به نظر می رسد هدف کودک از این گونه رفتار ها، استفاده از انرژی خود در جهت کنترل تیک هایش است.

افسردگی

کودکان معمولاً زمانی که موقعیتی استرس زا یا ناراحت کننده را تجربه می کنند، دچار احساس غم و افسردگی می شوند. اگرچه این احساس گذرا و موقتی است اما در صورتی که ادامه یابد و در زندگی روزمره او تداخلی ایجاد کند باعث افسردگی در کودکان می شود. از جمله می توان به احساس بدبختی و ناخوشایندی، عدم لذت در هنگام انجام کارهای مورد علاقه، مشکل در تمرکز کردن و ناامید بودن اشاره کرد. برخی پژوهش ها نشان داده است که میزان افسردگی در کودکان و بزرگسالان مبتلا به سندروم تورت افزایش می یابد. از سویی دیگر استفاده از دارو برای درمان حرکت های عصبی و سندروم تورت باعث افزایش میزان افسردگی می شود و در صورت کاهش یا قطع استفاده از دارو ها، میزان افسردگی نیز کاهش می یابد.

اضطراب

اختلال اضطراب، فوبیا و ترس معمولاً در کودکان و بزرگسالان مبتلا به سندروم تورت مشاهده می شود. این علائم شامل نگرانی بیش از حد و ترس از همه چیز می باشد و علائم جسمانی آن شامل تپش قلب، خشکی دهان، درد معده و نفس نفس زدن است. برخی پژوهش ها نشان می دهند که علائم اضطراب در سندروم تورت به حدی زیاد و قابل توجه هستند که بر زندگی روزمره افراد اثر می گذارند.

خواب

بسیاری از کودکان مبتلا به سندروم تورت با مشکلات مرتبط با خواب مواجه هستند. این مشکلات شامل دشواری در خوابیدن، اضطراب جدایی در هنگام غروب و راه رفتن در خواب می باشد. اختلال سندروم تورت با افزایش میزان برانگیختگی فرد باعث اختلال در الگوهای خواب می شود. کودکانی که همزمان به بیش فعالی و سندروم تورت مبتلا هستند مشکلات بیشتری در ارتباط با خواب دارند. این کودکان نمی توانند به راحتی به خواب بروند.

سندروم تورت هم چنین باعث بروز مشکلات نوشتاری می شود. علاوه بر آن، این گونه افراد در مهارت های اجتماعی خود دارای مشکل هستند. گاهی اوقات در این افراد رفتارهای خودآزاردهنده مشاهده می شود.