در مقاله قبل رابطه ترس را با زخم روانی و نیز رابطه این احساس را با رقابت بیان کردیم. همچنین به بررسی نقش ترس و راهکارهای آن پرداختیم. در مقاله حاضر نیز مسئله خجالت زدگی را بررسی می کنیم.
ممکن است، گاهی برای ما پیش آمده باشد که در موقعیتی احساس خجالت زدگی کنیم. نکته مهمی که درباره این احساس وجود دارد، نوع واکنشی است که ما هنگام بروز آن درنظر می‌گیریم. فرض کنید، در حال نشستن روی نیمکتی هستید که ناگهان متوجه می شوید، آدامسی به لباس شما چسبیده است. گفت وگوی درونی شما ممکن است این باشد که «چه فاجعه ای رخ داده است» یا اینکه «دیگران درباره من، چه فکری می کنند و مرا چگونه قضاوت می کنند.» در چنین موقعیتی ممکن است، خجالت بکشید و دنبال راهکاری برای گذر از این شرایط باشید. برای مثال، تلاش کنید تا به دیگران درباره نحوه چنین اتفاقی بیش از حد توضیح دهید.
در بیشتر مواقع، زمانی احساس خجالت می کنیم که به طور اتفاقی، کاری کرده باشیم یا حادثه ای برای ما پیش آمده باشد. در چنین موقعیت هایی، ممکن است، درباره خود احساسی منفی داشته باشید. درحالی که این واکنش نه تنها سازنده نیست؛ بلکه آسیب زا نیز هست. طبق پژوهش هایی که انجام شده است، بیشتر افراد در چنین موقعیت هایی احساس خجالت زدگی را تجربه می کنند: زمین خوردن، ریختن مایعات روی لباس، پارگی شلوار، پنچر یا خاموش شدن اتومبیل، آشکار شدن افکار و احساسات نهفته، نفخ، بادگلو، جلب توجه نا خواسته و فراموش‌کردن نام دیگران. به‌نظر نمی رسد که یاد آوری آخرین باری که خجالت کشیده اید، کار سختی باشد؛ چرا که همه ما تا به حال، در موقعیت هایی قرار گرفته ایم که این احساس را تجربه کرده باشیم. با وجود این، پرسشی که باید بپرسیم این است که کاربرد این احساس برای ما چیست؟
احساس خجالت زدگی به ما کمک می کند تا تلاش بیش تری برای حفظ نظم اجتماعی داشته باشیم؛ زیرا بسیاری از افراد، به‌دلیل پرهیز از تجربه احساس خجالت زدگی است که با دیگران ارتباط برقرار می کنند و موجودیت خود را به رسمیت می شناسند یا اینکه درباره عمل خود ابراز تأسف می کنند و برای داشتن رفتاری بهتر و مناسب تر می کوشند. در واقع، این احساس ما را هوشیار تر می‌کند. تجربه این احساس است که به ما گوشزد می‌کند، رفتاری که مطابق با برخی از معیار های اجتماعی باشد را انجام نداده ایم. همین گوشزد است که باعث می شود، رفتار دیگران با خود یا به طور کلی، رفتار خود را نا مطلوب و منفی ارزیابی کنیم. برای مثال، فرض کنید در جمعی قرار گرفته اید که نا خواسته بادگلو می زنید. در این موقعیت، دلیل خجالت زدگی شما رفتار انتقاد آمیزی است که دیگران درباره شما ممکن است داشته باشند. در حالی که پیش از این اتفاق، نظر مثبتی درباره شما داشته اند. افزون بر این، قضاوت شما از خودتان نیز دغدغه های بسیاری برای خود شما ایجاد می‌کند.
خجالت زدگی در کنار احساس های شرم و تقصیر و سربلندی از احساس های خودآگاه ما است. با توجه به اینکه احساس خجالت زدگی هنگام ارتباط با دیگران در ما فعال می شود، باعث می شود که خود را گاهی انگشت نما و مضحکه جمع تصور کنیم و احساس تأسف کنیم.
تصویر 1. تصویری از خودگویه‌هایی که هنگام احساس خجالت‌زدگی داریم
در احساساتی نظیر خجالت زدگی و سایر احساسات خودآگاه، همواره حضور فرد دیگری احساس می شود که از قضاوتِ منفی او درباره افکار، احساسات و اعمال خود نگرانیم و حتی می ترسیم.
خجالت زدگی چگونه می تواند دیگران را درباره احساس ما هوشیار کند؟
احساس خجالت زدگی علائم و نشانه هایی دارد: کنترل لبخند، چشم به زیر انداختن ، سر برگرداندن و لمس‌کردن صورت. پژوهشگران به‌دلیل نشانه های مشترک این احساس مانند ترس از قضاوت، ارزیابی منفی و دوری از چشم در چشم شدن با دلشوره اجتماعی، این دو را در کنار هم قرار می‌دهند. همچنین آن‌ها دریافته اند، کسانی که خجالت زده می‌شوند، بازخورد عاطفی عملکرد خود را نزد دیگران می‌جویند تا این‌گونه بتوانند از آسیب های احتمالی مرتبط با ناشی‌گری اجتماعی در امان بمانند یا آن را جبران کنند. با اینکه افرادی که خجالت زده می‌شوند، هنگام ملاقات با دیگران، ارتباط چشمی خوبی برقرار نمی‌کنند و چشمان خود را می دزدند؛ ولی با این حال، همچنان سرنخ های عاطفی را در دیگران دنبال می‌کنند. در واقع، آن‌ها حالت چشم های دیگران را جست و جو و دنبال می‌کنند.
ممکن است تا به حال تصور می کردید که آدم های خجالتی، نگاهشان را می دزدند و به سوی دیگری نگاه می کنند؛ اما اکنون می دانیم که آن ها به حالات چهره دیگران به خصوص به چشم ها نگاه می کنند تا بتوانند سرنخ هایی را برای اصلاح قضاوت های دیگران بیابند. نشانه دیگر خجالت کشیدن، سرخ شدن ناشی از شرم است؛ اما این نشانه، در همه بطور یکسان اتفاق نمی‌افتد، بلکه زمانی رخ می دهد که احساس فعال شده باعث ترشح هورمون آدرنالین شود. آدرنالین بر سیستم عصبی تأثیر می گذارد و باعث می شود مویرگ هایی که خون را به پوست انتقال می دهند، پهن تر شوند. زمانی که خون به سطح پوست نزدیک می شود، سرخ شدن و بر افروختگی در چهره نمایان می شود. دریافت کننده های موجود در نواحی گردن و گونه ها، در بر افروختگی و هنگام واکنش به تهدید اجتماعی منبسط می شوند.
در حالت خجالت زدگی چه چیزی تهدید محسوب می شود؟
مهم ترین تهدید هنگام خجالت زدگی، پذیرش اجتماعی است. با همه این تفاسیر، سرخ شدن ممکن است مزیت هایی نیز داشته باشد؛ چون در این صورت، به دیگران نشان می دهیم که تخطی اجتماعی خود را پذیرفته اید. همین واکنش اعتماد و ارزیابی مثبت دیگران درباره ما را با خود به همراه دارد. پژوهشگران پی بردند، افرادی که در اثر تخطی های اجتماعی خجالت زده می‌شوند، بیش از کسانی که واکنشی ندارند، مستعد محبت و بخشش و اعتماد هستند. درواقع، خجالت زدگی نه تنها موجب هتک حرمت و آبرو نمی‌شود، بلکه به اعتبار آن نیز می افزاید. علی رغم اینکه در زمان تجربه این احساس، ممکن است با خود بگویید: «ای کاش، این کار را انجام نمی دادم؛ ولی جنبه مثبت خجالت زدگی این است که می توانید صادقانه تأسف خود را به مخاطب خود نشان دهید.
در مقاله قبل به علت وقوع احساس خجالت زدگی پرداختیم و بر پایه آنچه در مقاله نخست درباره متغیر های فیزیکی و ظاهری ذکر شد، به موضوعاتی چون تأثیر این احساس بر جسم و مزیت های آن اشاره کردیم.
ممکن است، رفتاری که به‌صورت عادی ما را خجالت زده می کند، در موقعیت های اجتماعی خاص، خنده دار و با مزه تلقی شود و باعث خجالت زدگی ما نشود. برای مثال، ممکن است، وقتی در کنار دوستی هستیم، بادگلو باعث خجالت ما نشود؛ ولی همین رفتار در حضور فرد دیگری مانند استاد موسیقی که نسبت به ما مقام بالاتری دارد، به احتمال باعث می شود که احساس خجالت کنیم. تجربه این احساس ممکن است در موقعیت های مثبتی نیز صورت گیرد. برای مثال، موقعیت هایی که تمایل داریم توجه دیگران را به خود جلب کنیم. فرض کنید، لباسی نو بر تن دارید و دوست دارید که توجه دیگران به لباس زیبای خود را ببینید. با وجود این، اگر کسی از ظاهر شما تعریف کند، ممکن است به جای احساس مباهات، احساس معذب بودن و خجالت کنید. در واقع، در معرض نمایش قرار گرفتن باعث احساس خجالت زدگی در شما شده است.
خجالت زدگی دیگران چه تأثیری بر ما می گذارد؟
گاهی ممکن است، رفتار اجتماعی نا مناسب دوستی باعث احساس خجالت زدگی در ما شود؛ چرا که در این صورت فکر می‌کنیم، رفتار او به حیثیت ما لطمه وارد کرده است و بر ارزیابی دیگران از ما تأثیر می گذارد. پژوهشگران موقعیتی را که فرد در آن رفتار اجتماعی نا مناسبی دارد، مطالعه و بررسی کردند.
هنگامی که فرد با شخص خطا کار رابطه دوستانه دارد، بر این باور است که در آن موقعیت، دیگران درباره خود او نیز ارزیابی منفی کرده اند. این در حالی است که پژوهش ها نشان داده است که ناظران درباره این افراد، قضاوت سخت‌گیرانه ای نداشتند. بر این پایه، زمانی که دوست شما خطایی انجام می دهد یا رفتار اجتماعی نا مناسبی دارد، نیازی نیست که فکر کنید، ارزیابی منفی دیگران شامل شما نیز شده است و خودتان را برای این رفتار سرزنش کنید.
در پژوهشی، از افراد خواسته شد تا به کسی کمک کنند که در موقعیتی خجالت زده قرار دارد. برای مثال فردی که هنگام مصاحبه روی لباسش لکه ای بوده است. برخی از آن ها هنگام کمک به او، خود نیز احساس خجالت می کردند و برای کمک به او دو دل بودند. همچنین آن ها فکر می کردند، مساعدت آن ها فرد مصاحبه شونده را بیشتر خجالت زده می‌کند. به همین دلیل، از این‌کار اجتناب می کردند. به طور معمول، کسانی که احساس خجالت زدگی دارند، در چنین موقعیت هایی، تأمل بیشتری دارند و خود را به جای آن فرد قرار می دهند و با او همذات پنداری می کنند یعنی حس و حالی که خود در چنین موقعیتی خواهند داشت را در نظر می‌گیرند و با آن فرد همانند سازی می کنند.
خجالت زدگی چه نقشی برای ما دارد؟
علی رغم احساس منفی خجالت زدگی، می توان بعد از شناسایی این احساس از آن به نفع خود استفاده کنیم تا میزان حساسیت آن را کم کنیم و به جای فرار از آن رفتاری مؤثر و سازنده داشته باشیم. اگر آخرین اتفاقی که باعث خجات زدگی شما شده است را به یاد بیاورید، ممکن است فکر کنید که هرکس دیگری هم جای شما بود، در آن موقعیت خجالت آور، به اندازه شما معذب می‌شد. در بیشتر مواقع، ما بیش تر از آنچه دیگران به رفتار ما توجه دارند و آن را ارزیابی می کنند، درباره خود قضاوت می کنیم. در روان شناسی اجتماعی، به این پدیده، تأثیر نور افکن می گویند. درواقع، بیشتر ما گرایش داریم تا رویداد های خجالت‌آور را به طور مرتب، در ذهن خود باز آفرینی کنیم. در چنین مواقعی، بهتر است، کمی از این احساس فاصله بگیریم و تصور کنیم که مرور رویدادی در ذهن ما چگونه می تواند بر احساس، نحوه عملکرد و روحیه ما اثر بگذارد؟ مطمئناً تصور آن مفید و مثبت نخواهد بود.
هنگامی که اشتباهات خجالت آور خود را مرور می کنیم و به آن می چسبیم، با خدشه دارکردن تصویری که از خود داریم، عزت نفس خود را کم می کنیم. به بیان دیگر، بخشی از خجالت زدگی به دلیل شرمِ ناشی از ارزیابی منفی از خود است. با اینکه خجالت زدگی و شرم با یکدیگر مرتبط هستند، اما واکنش های ما در حالات چهره، وضعیت های اندام و… در هر یک از این احساس ها با یکدیگر تفاوت های بسیاری دارد. به همین دلیل نیز دو احساس خجالت زدگی و شرم را جدا از یکدیگر می دانند. آنچه بهتر است هنگام فعال شدن این احساس ها انجام دهیم این است که از اشتباهات خود درس بگیریم و از آن برای رشد بیشتر خود بهره ببریم. همان طور که لوییز هی می گوید: «من آنی نیستم که بر من اتفاق افتاده است.»
چرا دیگران احساس خجالت زدگی ما را به ما یاد آوری می‌کنند؟
گاهی دیگران خاطراتی که احساس خجالت زدگی کرده ایم را به ما یاد آوری می‌کنند. در چنین موقعیت هایی مطمئناً از خود دلیل آن را خواهید پرسید. شاید جالب باشد که بدانید، بیشتر ما از تجربه احساس خجالت زدگی بیم داریم و همین حس باعث می شود که برخی افراد، به جای تمرکز بر اشتباهات خود، بر اشتباهات دیگران تمرکز کنند و این حس ناخوشایند را مدام به دیگران یادآوری کنند. بهترین واکنشی که می‌توانید در چنین مواقعی داشته باشید این است که لبخند بزنید و بپذیرید که وضعیت نا مناسبی را تجربه کرده‌اید. سپس از آن مسئله عبور کنید و به یاد داشته باشید، کسانی چون شما که برای خطا های خود خجالت زده می‌شوند، به دلیل صداقتی که در واکنش و رفتار شما وجود دارد، نزد دیگران محبوبیت بیش تری دارند. آنچه مهم است درباره این احساس بدانیم این است که تجربه این احساس باعث هوشیاری بیشتر ما در موقعیت های مختلف می شود.
به‌طور خلاصه، در این مقاله به شکل های دیگر خجالت زدگی پرداختیم و یاد آور شدیم، حتی در موقعیت های مثبت نیز تجربه این احساس ممکن است. افزون بر این، میزان احساس خجالت زدگی را در فردی که خطای رفتاری داشته است، بررسی کردیم. در مقاله بعدی، تفاوت های میان احساس خجالت زدگی و شرم خواهیم پرداخت.
It is appropriate time to make some plans for the future and it is time to be happy. I’ve read this post and if I could I desire to suggest you few interesting things or suggestions. Perhaps you can write next articles referring to this article. I want to read even more things about it!