دیدگاه های خلاقیت چیست؟

دیدگاه های متفاوتی در مورد خلاقیت وجود دارد. عده ای معتقدند: نتیجه نهایی مراحل خلاقیت؛ باید عینی و ملموس باشد؛ و افرادی هم برآنند که: بیان یک اندیشه خلاق نیز؛ رفتاری خلاق است.

 

 

 

در مورد مراحل خلاقیت؛ برخی این گونه نظر دارند: این مراحل در همه افراد ؛ روندی یکسان دارد. ولی عده ای دیگر این مراحل را در افراد مختلف ؛متفاوت می دانند. درباره ی خصوصیات  شخصیتی ؛ تعدادی اعتقاد دارند که ویژگی های شخصیتی افراد خلاق ؛ جنبه ارثی دارد؛ و عده ای دیگر برآنند که این خصوصیت ؛ جنبه اکتسابی دارد و مبتنی بر یادگیری است.

در مورد  محیط ؛ برخی  بر این باورند که محیط ؛ نقش اول را در فرآیند خلاقیت دارد؛ اما عده ای دیگر چنین نظری دارند : یک شخص خلاق هر جا که باشد؛ محیط نمی تواند تاثیری بر او داشته باشد.برای رد و اثبات نظریه های بالا؛ دلایلی وجود دارد. پیش از آن که وارد بحث شویم ؛ ابتدا  باید به همه ی این موارد ؛ با دیدگاه تعدیلی نگریست و به آن ها توجه نمود.  در زیر دیدگاه های خلاقیت توضیح داده می شود :

 

۱. دیدگاه نتیجه نهایی رفتار خلاق 

شاید این سوال برای ما مطرح باشد که چه رفتاری خلاق و چه رفتاری غیر خلاق است؟!

دیدگاهی معتقد است: اگر محصول به دست آمده ؛ برای فردی که آن را ایجاد کرده؛ چیزی تازه و ابتکاری تلقی شود؛ در آن صورت می توان آن را کوششی خلاق دانست. هر چند ممکن است که چنین چیزی قبلا به وسیله فردی دیگر به وجود آمده باشد.

مکتب مخالف با دیدگاه بالا؛ بر این است: چیزی را باید خلاقه دانست که قبلا به وجود نیامده است؛ معیارهای به خصوصی داشته باشد. معیارهایی مانند تازگی؛ متفاوت بودن با اشیای متعارف و یا عوض کردن افکار و وسایلی که منجر به اختراع جدید شود.

دیدگاه سوم معتقد است: نتیجه نهایی یک تفکر خلاق؛ با توجه به هدف هایی که برای آن در نظر می گیریم؛ می تواند بسیار متفاوت و متغیر باشد. به عنوان مثال؛ می توان از دو اثر نام برد که یکی جنبه  کاربردی و عملی دارد؛ و دیگری جنبه نظری و زیبایی شناسانه؛ عامل تعیین کننده در این جا ارزش های خود شخص است که به این  یا آن اعتقاد دارد.

مثلا اگر بخواهیم بدانیم کدام یک از این دو اثر ارزشمند تر است؛ دو وسیله را در نظر می گیریم که یکی وسیله جراحی مدرن و دیگری یک تصنیف زیبای موسیقی است. مسلم است که در این جا ؛ مسئله ارزش های فکری و اعتقادی افراد مهم است.

 

همچنین بخوانید: یافتن ایده مناسب و پول ساز

 

حال در مقام مقایسه و قضاوت باید سه عامل زیر را در نظر بگیریم:

1. ۱. خود شخص
2. ۲. فرم های اجتماعی
3. ۳. معیار های خلاقیت

۱. خود شخص:

در این مورد؛ موقعی که فردی رفتار و عملی خلاق انجام می دهد؛ نخست باید او را با گروه سنی خودش ارزیابی کنیم. مثلا کودکان در نقاشی های خود؛ بیشتر به طرح مسائل عینی مثل خانه؛ درخت و غیره می پردازند. مسلما این نقاشی؛ یک نقاشی خلاقانه ( نسبت به گروه سنی اش ) به شمار می رود.

 

۲. فرم های اجتماعی:

در این باره مثالی می زنیم: مثلا فردی در ساختن یک فیلم؛ تمام معیارهای معمول سینما را به هم می زند و فیلمی می سازد که مورد توجه همگان قرار می گیرد. این فیلم ممکن است از دیدمنتقدان؛ معیارهای علمی سینمایی را نداشته باشد؛ اما از جنبه  زیبایی شناسی؛ بسیار زیبا و دیدنی است. در این جا می توان این حرکت فیلم ساز را؛ حرکت و رفتاری خلاقانه به شمار آورد. البته باید توجه داشته باشیم که هر رفتار غیر معمولی؛ رفتار خلاقانه نیست. رفتار غیر معمول خلاق؛ رفتاری متعارف ؛ اما در عین حال درخور توجه و تحسین دیگران است.

۳. معیارهای خلاقیت:

مورد سوم این که ؛ یک رفتار خلاق باید با معیارهای خلاقیت مطابقت داشته باشد. هر رفتار غیر عادی؛ رفتاری خلاق به شمار نمی آید. رفتار خلاق علاوه بر تازگی ؛ معیارهای خلاقیت را نیز باید دارا  باشد.

 

 

۲. دیدگاه های خلاقیت – دیدگاه تجزیه و تحلیل رفتار خلاق

این دیدگاه معتقد است که آگاهی بر چگونگی یک رفتار خلاق برای ابداعات و اختراعاتی که می خواهیم انجام دهیم؛ امری ضروری است. امروزه روان شناسان به این نکته رسیده اند که مغز بشر چگونه فعالیت می کند و چطور می توان توانمندی های بالقوه او را شکوفا کرد.

ممکن است این سوال برای مان مطرح شود که آیا با توجه به آگاهی از روند و مراحل خلاقیت؛ می توان رفتار خلاق را فرا گرفت؟! در جواب باید گفت ما می توانیم آن تعدا د از عواملی را که منجر به رفتار خلاق می شود از راه مطالعه زندگی افراد خلاق ؛ الگو قرار دادن رفتارهای افراد خلاق؛ تمرین رفتارهای الگوی خود و بودن در کنار افراد خلاق؛ بیاموزیم و رفتار خلاق را در خود ایجاد کنیم. زیرا رفتار خلاق در برخی از مراحل اکتسابی است. ما می توانیم اصول و شیوه های تغییر دادن را فرا بگیریم و مدتی از خط مشی یک راهنمای خلاق استفاده کنیم. با این روش؛ بعد از مدتی خود به خود احساس خواهیم کرد که در روند و جریان خلاقیت قرار گرفته ایم. 

 

همچنین بخوانید: چطور هوش هیجانی خود را تغییر دهیم؟

 

۳. دیدگاه ویژگی های شخصیتی و رفتار خلاق

این سوال مطرح  است  که آیا هر شخص با هر خصوصیتی می تواند یک فرد خلاق باشد؟! به این مثال توجه کنیم: آیا فردی که قصد دراد بازرگانی موفق شود؛ می تواند شخصی خجالتی و کم رو باشد؟!  آیا کسی که تمایل دارد خلبان شود؛ می تواند ترس از بلندی داشته باشد و یا از دست زدن به کوچک ترین عمل جسورانه واهمه داشته باشد؟!

مسلما ویژگی های شخصیتی ؛ پیش زمینه رفتارهای  خلاق و یا غیر خلاق ما خواهد بود. اگر خصوصیات شخص خلاق را داشته باشیم؛ به یقین روند حرکت  ما به سوی خلاقیت تند تر و سریع تر خواهد بود. اگر کنجکاو نیستیم و دوست داریم که فردی خلاق شویم ؛ باید نحوه ی سوال کردن و پرسیدن را یاد بگیریم . نیوتن اگر سوال علت افتادن سیب به زمین را مطرح نکرده بود؛ اگر کنجکاو نبود؛

مطمئنا به جواب علمی خود (جاذبه زمین ) نمی رسید. همیشه از پی سوالات زیباست که جواب های علمی به دست می آید. ذهن یک فرد خلاق ؛ باید مثل ذهن کودکی باشد که دائما سوال مطرح می کند و در پی جواب آن است. متاسفانه خیلی از افراد؛ میل به سوال کردن را در خود سرکوب می کنند و سعی دارند؛ به قول آن ها به خودشان عذاب ندهند و در نتیجه به افرادی مکانیکی و غیر خلاق تبدیل می شوند.

 

۴. دیدگاه های خلاقیت – دیدگاه محیط و رفتار خلاق

یکی از عوامل که باید در مراحل رسیدن به رفتار خلاق توجه شود؛ محیط است که شامل مدرسه؛ خانواده؛ دوستان؛ محله زندگی و در موارد کلی تر شامل محیط روستا؛ شهر؛ استان و کشور است که هر یک تاثیرات خاص خود را دارند و درجه شدت اثر گذاری هر یک ؛ آن هم در سنین مختلف ؛ متفاوت است . در این مورد شکی نداریم که درصد بسیار زیادی از شکوفایی رفتار خلاق به محیط زندگی مان  بستگی دارد. اگر فردی بسیار باهوش باشیم؛ ولی در محیط خانواده بسیار ضعیفی چه از نظر مادی و معنوی باشیم؛ به طور قطع درصد زیادی از پتانسیل روانی ما به هدر خواهد رفت.