قدرت تصور یکی از امتیازات ویژه انسان است. امروزه بشر به واسطه ی این خصیصه؛ به قله های رشد و پیشرفت و تکنولوژی رسیده است و هر لحظه مجهولات را می شکافد و به جلو می رود.
تصور استعدادی است که نیاز به رشد و خلاقیت دارد؛ تا بتواند قدرت معجزه آسای خود را ظاهر سازد. قدرت بالقوه تصور خلاق؛ محدوده و مرز مشخصی ندارد .
امروزه بسیاری از نظرها به دلیل کشفیات جدید و خلاق؛ مردود شناخته می شوند و یا در هاله ای از ابهام فرو رفته اند. ژول ورن یک نویسنده تخیلی (فانتزی) بود که با قدرت تصور و تخیلش توانست سفرهای دریایی و فضایی انجام بدهد.
او همیشه از زیر دریایی ای صحبت می کرد رویایش بود. در عصر حاضر ؛ یک نوع زیر دریایی به نام « ورن» وجود دارد. ژول ورن معتقد بود:
«هر چه را یک فرد قادر به تصورش باشد؛ دیگری قادر به نیل و رسیدن به آن خواهد بود.»
شکسپیر معتقد بود:
« این جرقه ی مقدس ( قدرت تصور) ؛ انسان را اشرف مخلوقات نموده است.»
اگر دیروز انسان قدرت تصورش را کار نمی انداخت ؛ امروز ما باید مثل انسان های دوره حجر و غارنشینی زندگی می کردیم.
هرگز کسی نخواهد دانست که به سبب کشفیاتی نظیر « آتش » برای چه کسی باید بنای یادبود برپا کرد! اکتشاف آتش و چرخ ؛ هر دو یادگاری درخشان عصر حجر و سنگ است. کاربرد « چرخ » تا سال هزار پس از میلاد ؛ در ارابه جنگی بود.
سپس فردی فکر استفاده از آن را برای سهولت در حمل و نقل و نخست به عنوان گاری آب کش تدبیر نمود. امروزه با تغییری در آن ؛ استفاده فراوانی از چرخ می شود.
قدرت تصور بود که انسان را قادر نمود تا با اختراع گیره ؛ انگشت شست و با اختراع چکش ؛ مشت خویش را قوی سازد.
امروزه مفهوم جدیدی به نام « مهندسی تصور» مطرح شده است. به این معنا که ؛ نخست به قدرت تصور خود اجازه صعود به آسمان ها را دهیم و سپس آن را به زمین برگردانده ؛ مهندسی کنیم. درباره ی محصولاتی که قبلا ساخته ایم ؛ فکر کرده ؛ تصمیم می گیریم که اگر راهی برای بهتر ساختن آن نیابیم ؛ ممکن است هرگز تقاضای ساختن مجدد آن را به ما ارائه نگردد.
یکی از مراحل رسیدن به تفکر خلاق ؛ پرورش قدرت تصور و تصویر است. در این حالت ما باید بتوانیم بین پدیده ها ؛ رابطه های تصویری برقرار کنیم. نیم کره راست مغز ما ؛ تصور و تصویر را در سیستم عصبی به عهده دارد. باید بتوانیم قدرت تصور خود را در مورد مفاهیم مورد علاقه ؛ به پرواز درآوریم.
فعالیت های تصور خلاق:
فعالیت های تصور خلاق دو نوع اند:
- ۱. جست و جو کردن ( اکتشافات)
- ۲. تغییر دادن آن چه کشف شده (اختراع)
۱. قدرت تصور و جست و جوکردن:
در این روش؛ توجه و استعداد ما؛ مانند نورافکنی نور را بر گوشه ها و زوایای پنهان طبیعی می اندازد و آن ها را نمایان می سازد. یعنی در این حالت؛ ما حقایقی را می کاویم که موجودند؛ اما نامعلوم و مجهول. قانون جاذبه در طبیعت وجود داشت؛ « نیوتون» به آن توجه کرد و آن را روشن و تعریف کرد. به این حالت ؛ « اکتشاف » می گویند.
امروزه مجهولات بسیاری در مورد انسان و طبیعت در اطرافمان وجود دارد که ناشناخته اند و نیاز به تصور های خلاق دارند تا آن ها را نمایان سازد.
۲. قدرت تصور و تغییر دادن:
مورد دوم فعالیت های تصور خلاق؛ تغییر دادن است که شامل تجزیه و تحلیل؛ کوچک کردن؛ بزرگ کردن؛ ترکیب کردن؛ وضعیتی را تغییر دادن؛ ضرب کردن و مواردی از این دست است.
در شیوه تغییر دادن؛ ما نظرها و افکار مختلف را باهم ترکیب می کنیم؛ کم وزیاد می کنیم؛ دست به ابتکار و اختراع می زنیم و نظریه ای را به وجود می آوریم.
قدرت تصور با کوشش
توجه داشته باشیم که خلاقیت صرفا تصور نیست؛ بلکه تصوری است که به هدف و نتیجه ای ختم می شود و برای رسیدن به این هدف ؛ باید با تلاش و کوشش توأم باشد.
ما باید از مرحله تصور به مرحله تلاش و فعالیت خلاق برسیم ؛ دست به عمل بزنیم؛ آینده نگری کنیم؛ برنامه ریزی داشته باشیم؛ عوامل کار را تهیه کنیم؛ مراحل کار را تکمیل نماییم ؛ مطالعه کنیم؛ ابتکار به خرج دهیم؛ در همه حال حرکت؛ فعالیت و تلاش داشته باشیم؛ از دشواری ها ی طبیعت نهراسیم و دائما خود را تشویق کنیم ( حتی اگر شکست خورده ایم ) ؛ تا بتوانیم نظر ها و افکار خلاق خود را در عمل پیاده کنیم. به هر حال؛ تصور باید همگام با کوشش خلاق باشد؛ و گرنه منجر به نتیجه ای کامل نخواهد شد.
« تصور خلاق؛ همچون اقیانوسی بی حد و مرز است که ما هر چه بخواهیم؛ می توانیم در آن صید کنیم و درها و مروارید های زیادی را ببینیم.»
تصور خلاق و کوشش خلاق = خلاقیت
تصاویر ذهنی
ما می توانیم از هر آن چه می خواهیم تصویر ذهنی در حافظه خود به وجود آوریم ؛ مثلا تصور کنیم که دو گلابی در حال پرواز به سوی آسمان ها هستند و یا دو مداد در حال کشتی گرفتن با یکدیگرند و یک پاک کن داور آن هاست. این دو تصور در عالم واقع ؛ غیر ممکن است ؛ اما در عالم تصور ممکن است.
از هر چیزی می توانیم تصور و تصویر بسازیم. حتی پیچیده ترین مفاهیم انتزاعی ؛ امکان تصور و تصویر دارد. ما می توانیم بو؛ مزه ؛ حس و مکان را تصور و حالت های هیجانی خود مانند خندیدن؛ خشمگین شدن و متنفر بودن را حس کنیم. بنابراین به این نتیجه می رسیم که ؛ تصویر ها ابزار تفکرند و ما به وسیله آن ها فکر می کنیم.
هر فرد می تواند مفاهیمی مانند فرمول های ریاضی ؛ واژه های انگلیسی و کلا زبان خارجی ؛ کلمات فارسی؛ اشعار و … را تصویر و تصورکند.
اکنون پیش از رشد و خلاقیت قدرت تصور ؛ لازم است در مورد انواع آن ؛ به بحث بپردازیم.
