احساس ارزشمندی چیست و چطور می توانیم آن را افزایش دهیم؟ (پرونده ویژه عزت نفس – بخش اول)
احساس ارزشمندی چیست؟ در این مقاله به تعریف احساس ارزشمندی می پردازیم.
در درس های گذشته با مفهوم عزت نفس آشنا شدیم و دو نمونه پرسشنامه ی سنجش عزت نفس را نیز بررسی کردیم. در این درس و دو درس آینده سعی داریم منابع عزت نفس را بررسی کنیم.
محققین بسیار زیادی در چند دهه ی گذشته سعی در یافتن ریشه های عزت نفس در زندگی افراد داشته اند و مقالات بسیار زیادی در این زمینه نوشته شده. کریستوفر مراک، در کتابش به نام عزت نفس: تحقیقات، نظریه ها و کاربردها، مروری جامع و دقیق بر این تحقیقات داشته است.
مراک در این کتاب به چهار منبع اصلی عزت نفس اشاره می کند که در اکثر مقالات به چشم می خورد و اجماع قابل قبولی درباره ی آن وجود دارد. در این درس به معرفی دو منبع از این چهار منبع می پردازیم و در درس آینده دو منبع دیگر را بررسی خواهیم کرد.
پذیرفته شدن
اولین عامل که وجود آن باعث افزایش عزت نفس افراد می شود، پذیرفته شدن از طرف اطرافیان است. این پذیرش در سنین مختلف به شکل های متفاوتی ممکن است ظهور کند.
در کودکی این توجه و پذیرش از طرف والدین ، مربیان ، معلمان و گروه همسالان اتفاق می افتد و در بزرگسالی از طرف همکاران ، شریک عاطفی و به طور کلی جامعه و در سنین بالاتر نیز از طرف فرزندان.
همانطور که در تعریف عزت نفس خواندیم، یکی از فاکتور های عزت نفس احساس ارزشمندی است. یکی از منابعی که این احساس ارزشمندی را در فرد ایجاد میکند پذیرفته شدن از سوی دیگران است.
پذیرش می تواند به شکل های متفاوتی بروز کند. در خانواده ممکن است به صورت توجه و مراقبت از کودک این احساس ارزشمندی به کودک القا شود. برای مثال یکی از نکاتی که همیشه به خانواده ها توصیه می شود که برای افزایش عزت نفس کودکانشان انجام دهند این است که نظر آنها را در مورد برخی تصمیم ها بپرسند و تا جای ممکن به آنها نشان دهند که نظراتشان محترم است و به آنها توجه می شود.
در میان دوستان ممکن است صمیمیت و در میان گذاشتن مسائل شخصی نشان دهند ی این پذیرفته شدن باشد. مورد توجه قرار گرفتن از طرف جنس خالف در جوانی ، مورد احترام قرار گرفتن در محل کار و مورد تشویق قرار گرفتن نیز همگی میتوانند القاکننده ی پذیرش باشند.
از طرف دیگر طرد شدن و رد شدن از سوی دیگران به شدت از عزت نفس افراد می کاهد.
طرد شدن از طرف شریک عاطفی یا همسر، مخصوصا از طریق خیانت، یکی از شدید ترین اتفاقاتی است که از عزت نفس افراد می کاهد.
در بررسی تئوری انتخاب ویلیام گلاسر با نیازهای اساسی انسان آشنا شدیم. به اعتقاد گلاسر مهم ترین نیاز اساسی انسان ها نیاز به عشق و تعلق است. این نیاز رابطه ی نزدیکی با نیاز به پذیرفته شدن دارد. وقتی فرد احساس کند دیگران او را به خاطر آنچه که هست دوست دارند و به او احترام میگذارند، او خود را متعلق به یک گروه بزرگتر می بیند و این پذیرفته شدن نهایتا باعث افزایش عزت نفس می شود.
اما باید به خاطر داشت که شدت این نیاز در افراد با هم متفاوت است. برخی افراد اهمیت زیادی برای نظر خانواده و دوستانشان نسبت خودشان قایل اند اما نظر افراد دیگر جامعه و پذیرفته نشدن خارج از این گروه برایشان اهمیتی ندارد. بنابراین باید دقت داشته باشیم که شدت تاثیر پذیرش در گروه های متفاوت، برای افراد مختلف، متغیر است.
زندگی بر اساس ارزش ها
هر فرد فهمی از دنیا، چگونگی کارکرد جهان، باید ها و نباید ها، اصول اخلاقی و استانداردهایی برای زندگی دارد. برخی از این باور ها و استاندارد ها نیز بین افراد یک جامعه مشترک است به طوری که به صورت یک قانون نانوشته همگی خود را ملزم به پیروی از آن میدانند. بسیاری از این اصول و باور ها نیز بین تمام انسان های سرتاسر جهان مشترک است.
آنچه باعث شادکامی و افزایش عزت نفس افراد میشود این است که در عمل به این باور ها، اعتقادات، و استاندارد ها پایبند باشند.
در دوره ی تصمیم گیری توانا در باره ی اهمیت همخوانی انتخاب ها و ارزشهایمان صحبت کردیم. همچنین در درس تعارض شناختی دیدیم که وجود نداشتن این همخوانی چگونه باعث بوجود آمدن فشار روانی برای افراد میشود.
هر بار که رفتاری از ما سر م یزند و با عقاید و باورهایمان همخوانی ندارد، یک قدم در کاهش عزت نفس خود برداشته ایم.
