ریشه ترس چیست؟ | رابطه میان ترس و خود آگاهی چیست؟

ممکن است برای ما اتفاق افتاده باشد که شبانگاه از مسیری می گذشتیم که با شنیدن ناگهانی و صدایی آهسته بترسیم و احساس خطر کنیم و به این فکر کرده باشیم که نکند اتفاقی برای ما بی افتد، وقتی احساس ترس می‌کنیم، اگر افکاری چون “نکند یا اگر اتفاقی بی افتد” در ذهن ما شکل بگیرد، ممکن است فاجعه سازی کنیم. احساس ترس باعث بروز واکنش های جسمانی چون تند شدن ضربان قلب می شود. ترس واکنشی در برابر عاملی بیرونی است که امنیت ما را تهدید می کند، مانند وقتی که کسی به طور غیر منتظره از پشت سر به ما نزدیک می ‌شود و ما را می ترساند. البته عامل بیرونی ممکن است آنی رخ دهد و باعث ترسیدن ما شود، در چنین موقعیت ‌هایی احساس ترس در ما فعال می شود و به ما اخطار می دهد که خطری در کمین است و باید از خود محافظت کنیم.

[aparat id=”GKscd”]

در طول تاریخ ترس به انسان‌ کمک کرده تا از عواملی که بقای بشر را تهدید می کند، در امان بماند. ترس برای محافظت از ما، ماهیتی انطباق ‌پذیر و کاربردی ضروری دارد و وجود آن برای ادامه حیات کاملاً ضروری است. افراد ترسو، یعنی افرادی که به لحاظ شخصیتی تحت سلطه احساس ترس هستند، از ریسک های طبیعی اجتناب می‌کنند، در حالی که از دیدگاه دیگران، این درجه از ریسک کاملاً طبیعی و بی ‌خطر محسوب می‌شود.  

در پژوهشی که درباره ریسک ‌کردن صورت گرفت، مشخص شد، شرکت ‌کنندگانی که درگیر نگاه قضاوت ‌گونه ناشی از احساس ترس بودند، انتخاب ‌هایی کوچک و محافظه‌ کارانه‌ داشتند. درحالی که شرکت ‌کنندگانی که کمی شاد تر بودند، انتخاب ‌های شایسته ‌تری را برای خود رقم می زدند و خطر ریسک را نادیده می گرفتند. بر این ‌پایه، آگاهی از احساسات و نحوه تأثیر آن ها‌ بر تصمیم گیری در موقعیت های خاص، برای رویکردی که در زندگی و کار ها و هدف ‌های مان داریم، مهم است.

ریشه ترس چیست؟

ترس یکی از احساسات منفی است که در وجود ما انسان ها قرار دارد.  اکثر افرادی که می ترسند، نسبت به ناخوشایند بودن ترس، آگاهی دارند، اما نمی دانند روش هایی برای مقابله با آن وجود دارد. هر انسانی در زندگی باید ریشه ی ترس خود را پیدا کند و به فکر درمان آن باشد. عدم آگاهی ما نسبت به جزئیات یک موقعیت و اطلاع نداشتن از یک موضوع باعث می شود که ما دچار ترس شویم، اما اگر اصل موضوع اطلاع داشته باشیم، هیچ تصور منفی در ذهن خود ایجاد نمی کنیم.
ترس بخش کوچکی از بیماری افسردگی یا وسواس به شمار می‌رود که می‌تواند زیر مجموعه ی بیماری های روانی باشد، اما ترس طبیعی که در سنین خاصی به وجود می‌آید، اگر فرد بتواند آن را کنترل کند، به مرور زمان از بین خواهد رفت.

واکنش ‌های ترس چیست؟

به نظر شما چه واکنش هایی برای ترس می توانیم در نظر بگیریم؟ این واکنش ها چه کمکی به ما می کنند؟ در ادامه به این موضوع بسیار مهم اشاره خواهیم کرد.

برای توصیف حیواناتی که تهدید می شوند، از واکنش های ترس محور استفاده می شود، این واکنش ها یا ترس‌‌ ستیز هستند یا ترس ‌گریز. به‌‌ این ‌صورت که فرد با ترس خود مواجه می شود و می ‌ایستد یا این که فرار کرده و از تهدید آن خود را دور می کند، با وجود این که به این دو واکنش اشاره شد، اما باید گفت که انسان ها و حیوان ها واکنش های دیگری نیز در برابر ترس و تهدید دارند، به ‌طوری‌ که اگر انسان یا حیوانی احساس تهدید کند، ممکن است به ‌جای واکنش ترس ‌ستیز یا ترس ‎‌گریز، در جای خود بی حرکت بماند یا وانمود به مردن کند، بر این ‌پایه برخی پژوهشگران الگوی وسیع ‌تری را برای پاسخ به ترس در نظر گرفته ‌اند که عبارت است از:

1. گریز
2. ستیز
3. میخکوب 
4. هراس

علاوه ‌بر این، برخی دیگر از پژوهشگران واکنش های دیگری را نیز به عنوان پاسخ‌ هایی به ترس در‌ نظر گرفته اند، همانند کاهش فشار، مساعدت ‌طلبی، درخواست کمک از سایرین، پشتیبانی اجتماعی یا تلاش برای کم ‌کردن تنش های موجود در وضعیت تهدید کننده.

احساس ترس به ما کمک می کند تا از میان پاسخ ‌هایی که پیشتر گفته شد، بهترین واکنش را برای مدیریت وضعیت پیش ‌آمده انتخاب کرده و از خود محافظت کنیم. همان طور که پیشتر گفته شد، زمانی که دلشوره می گیریم، ممکن است، احتمالاتی را تصور کنیم که گویی اتفاق ناگواری در شرف وقوع است، اما زمانی که احساس ترس ‌کنیم، در واقع آن اتفاق ناگوار به ‌وقوع پیوسته است. شاید در طول زندگی، بارها این احساس را تجربه کرده باشیم، در چنین موقعیت ‌هایی، مغز و بدن در حالت آماده ‌باش قرار دارند تا راه‌ حل مناسبی بیابند، دشوار ترین حالت زمانی است که در چنین موقعیتی قرار گرفته باشیم، اما واکنش‌ هایی نظیر گریز و ‌ستیز و میخکوب ‌شدن کارایی نداشته باشد و هراس تمام وجودمان را فرا گرفته باشد.
برای مثال، فرض کنیم در سفری دریایی، ناگهان ملوان به ما خبر می دهد که با مسئله‌ای جدی مثل از کار افتادن موتور کشتی رو به رو شده است. در چنین موقعیتی ممکن است، احساس ترس در ما به شکل تنگی نفس، تند شدن ضربان قلب و فکر کردن به مرگ ظاهر ‌شود، در این حالت، خود احساس ترس نیز به ما انگیزه می دهد تا از خود محافظت کنیم. برخی افراد در این موقعیت ها، برای محافظت از خویش، دعا و ثنا می کنند و برخی دیگر به ‌مثبت ‌اندیشی روی می آورند.

رابطه میان ترس و دلشوره چیست؟

ترس و دلشوره دو احساسی هستند که هنگام مواجه با تهدید در ما شکل می گیرند، به‌ همین دلیل پی ‌بردن به تفاوت این دو کمی گیج‌ کننده است. در برخی از کتاب ‌های روان‌شناسی، این دو واژه مترادف هم در نظر گرفته می شوند. ترس از ناشناخته ها، ترس از مرگ، ترس از آلودگی، ترس از پرواز، ترس از فاجعه، ترس از موفقیت و ترس از شکست با این که در طیف ترس قرار دارند، اما آن ها را به ‌صورت احساس دلشوره نیز تجربه می کنیم.

از سوی دیگر، فوبیا یا هراس را ناشی از اختلال دلشوره می دانند، هر چند که این دو واژه برای موقعیت های ترسناک به‌ کار می ‌رود، مانند ترس از حشرات، محیط‌ های در بسته، ارتفاع یا آلودگی، اما با وجود این لازم است میان ترس و دلشوره تمایز قائل شویم به‌ طوری که درک و شناخت تمایز میان این دو برای متخصصان در درک و تشخیص بیماری ها و ارائه راه کار های پیشنهادی اهمیت بسیاری دارد، با این که دلشوره موجب هوشیاری فرد می ‌شود و به او کمک می‌کند تا در موقعیت های نگران‌کننده بیشتر مراقب باشد، ترس موجب می ‌شود تا افراد رفتار های اجتناب کننده از خود بروز دهند، این در حالی است که در دلشوره، واکنش اجتنابی لزوماً وجود ندارد. نکته مهم دیگر این است که در برخی اختلال‌ های ناشی از احساس دلشوره مانند هراس و فوبیا، کانون تمرکز مشخص بوده و واکنش‌ های ناشی از آن اجتنابی است، به‌ بیان دیگر می توان گفت، دلشوره نگرانی از وقوع تهدیدی است که در آینده اتفاق می‌ افتد و فرد درباره این تهدید هوشیارانه عمل می کند، حال آن که ترس در لحظه اتفاق می افتد و فرد برای محافظت از خود به آن اتفاق لحظه‌ ای واکنش نشان می دهد.

چگونه به مدیریت و غلبه بر ترس بپردازیم

اول از همه باید بپذیریم که ترس یک واکنش طبیعی است و در همه ی انسان ها وجود دارد، هدف اصلی ترس، حفط بقای انسان است، زیرا زمانی که ما از چیزی نمی ترسیم، مطمئنا به سمت آن چیز می رویم، در این صورت ممکن است به سمت چیزی رویم که برای ما خطرناک است و می تواند به ما ضرر برساند.

وجود نداشتن هیچ گونه ترسی در زندگی، نمی تواند برای ما خوب باشد، زیرا بسیاری از انسان ها از هیجان ترس در زندگی خود لذت می برند. ترس تنها زمانی مانع ما می شود که اجازه می دهیم ما را از انجام کاری باز دارد، مدیریت ترس های خود می تواند همراه با آموزش مهارت های زندگی، ما را در موقعیتی مناسب برای رسیدن به موفقیت قرار دهد.

اگر قصد داریم بر ترسی که در گذشته تجربه‌ کرده ‌ایم، غلبه کنیم، یکی از بهترین راه کار ها این است که از نظرات افرادی بهره بگیریم که ترسی مشابه داشته ‌اند و از آن عبور کرده ‌اند. این راه کار یکی از کارآمد ترین روش‌هایی است که ‌می توان از آن کمک گرفت. روش دیگر این است که درباره آن موضوع تحقیق کنیم و خطرات احتمالی آن را پیش‌بینی کنیم تا بتوانیم با آمادگی بیشتری با آن روبه‌رو شویم.

با وجود این، اگر تجربه احساسی در زمان مواجهه با این موقعیت، بیش ‌از اندازه نا خوشایند است، می توانیم از فعالیت‌ های مشابه کمک بگیریم تا جایگزین مناسبی برای آن ترس باشند. این مدل طراحی تمرین های رفتاری، با رویکرد افزایش اعتماد ‌به ‌نفس صورت می گیرد. به خاطر داشته باشیم که اگر هیچ ‌وقت نمی‌ترسیم، یعنی هرگز از خودمان محافظت و مراقبت نمی‌کنیم.

در ادامه به بررسی چندین روش برای غلبه و مدیریت بر ترس می پردازیم.

اعتماد به خودمان را بالا ببریم

بازی‌های فکری انجام دهیم

به دل ترس بزنیم

رابطه ترس با رقابت چیست؟

همان ‌طور که پیشتر اشاره کردیم، ترس می تواند به انگیزه و اقدام منجر شود. این در حالی است که پژوهشگران دریافتند، ترس در موقعیت‌ های رقابتی موجب تغییر مداوم استراتژی و در نتیجه موجب ایجاد مانع و عدم موفقیت می شود. برای سنجش نظریه پیش گفته پژوهشگران به کمک بازی شطرنج در زمانی مشخص، مطالعه ‌ای تدوین کردند. در این پژوهش، بازیکنانی که رقیبی ضعیف ‌تر یا رقیبی هم ‌سطح خود داشتند، با سرعت بیشتری بازی می ‌کردند و شانس بیشتری برای بردن برای خود می ‌دیدند، اما همین بازیکنان، در برابر حریفی قوی تر بر نباختن تمرکز داشتند که همین رویکرد سبب می ‌شد تا محتاطانه ‌تر و آهسته ‌تر بازی کنند و شانس برد خود را کاهش دهند. در واقع، بازیکنان برای اجتناب از باخت، استراتژی خود را تغییر می ‌دادند و آهسته و محافظه‌ کارانه عمل می کردند.

در چنین مواقعی، بهترین راه  این است که در برابر رقیبان قوی ‌تر، همان استراتژی پیشین خود را اجرا کنیم که در برابر رقیبان هم ‌سطح داشتیم، بنابراین هنگامی که از حریف خود می ترسیم، بهتر است بر استراتژی رایج خود پایبند بمانیم، زیرا در این‌ صورت احتمال برد، بیشتر از زمانی است که رویکردی تدافعی داشته باشیم.

ترس چه نقشی در زندگی ما دارد؟

ممکن است در مراحل مختلف زندگی تردید هایی داشته باشیم. بهترین کاری که در چنین موقعیت ‌هایی می ‌توانیم انجام دهیم این است:
1. تردیدی که مانع عملکرد مان می‌شود را کنار بگذاریم.
2. از خودمان محافظت کنیم و محتاطانه ‌تر قدم برداریم.

فرض کنیم، قصد داریم سوار بر پالاگلایدر شویم، اما به ‌علت ترس که در این جا نوعی دلشوره است، در انجام آن تردید می کنیم. دلیل این رفتار محتاطانه ممکن است تجربه ناخوشایندی باشد که پیشتر، هنگام سوار شدن بر پالاگلایدر تجربه کرده ‌ایم که بسیار ما را ترسانده است. در این ‌صورت، آیا امتحان دوباره پالاگلایدر منطقی به‌نظر می‌رسد؟ پاسخ به چنین پرسش‌ هایی هنگامی که تهدید یا خطری واقعی وجود دارد، دشوار است. لازم است بپذیریم که در چنین موقعیت ‌هایی، احساس ترس، نه‌ تنها کاملاً طبیعی و پذیرفتنی است، بلکه واکنشی سالم و کارآمد نیز محسوب می ‌شود، البته در صورتی که در دیگر ابعاد زندگی خللی ایجاد نکند. برای مثال، ممکن است از بودن در ارتفاع بترسیم، اما از این که سوار تلکابین‌ شویم یا در ارتفاعات کم بپریم، وحشتی نخواهیم داشت.

با وجود آن چه گفته شد، اگر ترس ها به ‌حدی زیاد شوند که عملکرد ما را دچار اختلال کنند، به ‌طوری که باعث میخکوب‌ شدن ما شوند، بهتر است از متخصصی کمک بگیریم تا بتوانیم بر این دلشوره‌ ها که به‌ صورت ترس تجربه می ‎‌شود، غلبه کنیم. به‌ طور کلی، ترسیدن از برخی چیز ها کاملاً طبیعی است، به‌ خصوص اگر از قبل درباره آن تجربه ‌ای داشته باشیم.