خلاصه نویسی چیست؟ + تکنیک های صحیح نت برداری و خلاصه نویسی کدامند؟

خلاصه نویسی یکی از اصول مهم در مطالعه است که به کمک آن می توانیم مطالب خوانده شده را هفتگی و ماهانه برای خود مرور و یادآوری کنیم. برای مرور مطالب نمی توانیم تمام مطالب را از اول بخوانیم، پس بهتر است با خلاصه نویسی و نکته برداری به مطالعه خود سرعت و کیفیت مطلوبی دهیم.

هیچ کدام از ما انسان ها قادر نخواهیم بود به همان تندی که صحبت می کنیم، بنویسیم، اما این ضرورت وجود دارد که سخنان ارزشمند افراد در جلسات مهم بر روی کاغذ ثبت شود، یکی از بهترین روش ها برای انجام این کار استفاده از خلاصه نویسی است.

البته باید دقت کنیم که خلاصه نویسی را به صورت پراکنده و نامنظم انجام ندهیم تا کار خود را در این روش سخت تر نکنیم، زیرا با انجام این کار دوباره نیاز به نت برداری داریم و باید انرژی زیادی را صرف مرتب کردن اطلاعات کنیم.

بهتر است تا زمانی که مطالب را خوب درک نکردیم به سراغ خلاصه نویسی نرویم که این روش خود به عنوان، روش یا تکنیکی برای خلاصه ‌نویسی شناخته شده است. زمانی که بدون هدف یادداشت می کنیم در واقع فقط داریم از یک کتاب کپی می کنیم.

[aparat id=”VWQMP”]

خلاصه نویسی چیست و چطور باید انجام شود؟

خلاصه‌نویسی در واقع نوشتن متن در قالبی کوتاه‌تر است، بدون این که به مضمون اصلی آن خللی وارد شود، انجام این کار یعنی بیان مقصود در کوتاه‌ترین عبارت. هدف از  انجام خلاصه‌نویسی این است که خواننده، بدون این که زمان زیادی تلف کند، نکات مهم و با اهمیت متن را یادداشت می کند.
خلاصه نویسی آن است که بعد از خواندن دقیق و بدون نقص مطالب بر روی قسمت های مهم و با ارزش آن خط کشیده و آن ها را علامت گذاری کنیم، یک خلاصه نویسی خوب باید با کمترین مطالب بیشترین مفاهیم را ارائه دهد.

به چهار دلیل پیشنهاد می‌شود که خلاصه نویسی و یادداشت برداری انجام شود:

• اول، این که از اصول مهم در مطالعه، دقیق خوانی است که به عمیق ‌تر شدن یادگیری کمک می‌کند.
  
• دوم، این است که به کمک یادداشت برداری می‌توانیم حجم زمان مرور را کمتر کنیم و مرور خود را چندین برابر کرده و به شکل سریع اطلاعات خود را افزایش دهیم.
• در بخش سوم، اگر بتوانیم یادداشت برداری را به روش صحیح انجام دهیم، می‌توانیم در هنگام مرور مطالب اطلاعات موثر و مفید را راحت ‌تر دریابیم.
• در روش چهارم، این امکان را برای خود فراهم می‌کنیم تا مطالب و مباحث مرتبط با یک موضوع را در کتاب‌های درسی پیدا کنیم.

با جمع آوری اطلاعات از کتاب های مختلف مرتبط با خواسته های ما می توانیم، آن ها را به صورت کامل و جامع در یک جایگاه یادداشت کرده و در زمان مرور مطالعات گذشته از آن ها استفاده کنیم.

در واقع با استفاده از این روش از پراکنده خوانی مطالب جلوگیری خواهیم کرد. پراکندگی مطالب یادگیری سریع آن ها را دچار مشکل می کند. پس به جای علامت زدن در کتاب های مختلف بهتر است، آن ها را در یک دفتر خلاصه نویسی کنیم.

در تمدن اسلامی، خلاصه نویسی به معنای پدید آمدن آثاری جدید از کتاب های ویژه است. در جهان اسلام یکی از اصلی ترین ویژگی های کتاب های مختصر، این است که معلمان و دانشجویان از این نوع آثار بیشتر استفاده می کنند. تاریخ خلاصه نویسی پیوند با سرگذشت تعلیم و تربیت در قرن های نخست و یا دوره آغاز نگارش در زمان اسلام دارد که، ریشه بسیاری از آن ها در مکاتب اسلامی و غیر اسلامی مشهود است.

انواع روش‌های خلاصه‌نویسی

 

1. خلاصه نگاری (نگارش با استفاده از فنون خلاصه‌نویسی)
2. خلاصه سازی یا تلخیص (خلاصه‌کردن آثار نویسندگان دیگر)

آن چه که ما به عنوان خلاصه ‌نويسي از آن ياد مي کنيم، همان فنون مختلف، يادداشت ‌برداري، حاشيه نويسي، خط کشي زير جملات، دسته‌ بندي و علامت‌گذاري در متن است.
از مهم‌ترین دلایل خلاصه‌نویسی یک متن، افزایش میزان خوانایی و آسان‌ تر خواندن مطالب است، چرا که با افزایش طول جمله و طول کلمه خواندن مطالب برای ما دشوار تر خواهد شد.

تاثیر نوت برداری بر تحریک حافظه حرکتی

در زمان نوشتن دست و قلم هر دو هم زمان به حرکت در می آیند. پس در زمان یادداشت برداری نه تنها حافظه چشمی و حسی ما فعال می‌شود، بلکه حافظه حرکتی خود را نیز به فعالیت در می آوریم.

ولی زمانی که به نت برداری نمی پردازیم فقط حافظه حسی ما فعال می‌شود. در واقع با انجام یادداشت برداری حافظه خود را تحریک می کنیم.

تاکید بر درک و فهم مطالب در نوت برداری

منظور از نوت برداری نگاه کردن و رونویسی کردن از مطالب آن نیست، بلکه باید آن چه را که فهمیدیم و یاد گرفتیم به زبان خود بر روی کاغذ بنویسیم. بهترین روش نوشتن این است آن چه را که پس از مطالعه به دست آورده‌ایم و آن چه را که مطالعه کرده ایم را به صورت کوتاه و مختصر، اما کاملاً مفید در یادداشت های خود بنویسیم. زمانی که در هنگام خواندن  مطالب آن ها را بر روی یک کاغذ دیگر می‌نویسیم کار مفید انجام نمی‌دهیم این نوشتن به آموختن مطالب مفید هیچ گونه کمکی نمی‌کند. اما زمانی که خودمان از اطلاعاتی که به دست آورده ایم استفاده می کنیم و اطلاعات را یادداشت می کنیم به شیوه درست به قانون یادداشت‌ برداری عمل کرده ایم.

نکات مهم در نت برداری و یادداشت‌ برداری

یکی از مهم ترین بخش های یک مطالعه فعال و تعاملی یادداشت برداری و نت برداری است که گاهی به این مهارت جزوه نویسی هم گفته می شود.
برای این که بتوانیم میزان یادگیری خود را افزایش داده و آن را چند برابر کنیم باید درست نت برداری کنیم. عده زیادی از ما هنوز با روش صحیح نت برداری آشنا نیستیم، یادداشت برداری بازدهی ذهنی ما را برای یادگیری بهتر افزایش می دهد.

پیامبر اسلام می فرماید: دانش را با نگارش، به بند بکشید و نگه دارید. بر حافظه انسان نباید اعتماد کرد، زیرا هر دانشی که بر روی کاغذ نیاید، به مرور زمان از بین خواهد رفت.

حتی بزرگان در ارتباط با موضوع یادداشت برداری گفته اند: دانش، شکار است و نوشتن، دام و بند. بسیاری از مواقع مطالبی سودمند را می خوانیم، ولی به دلیل یادداشت نکردن به مرور زمان آن را فراموش می کنیم که با انجام این کار خسارتی جبران ناپذیر به خود وارد می کنیم.

5 روش مهم برای یادداشت برداری و خلاصه نویسی

در ادامه به بررسی 5 روش مهم برای یادداشت برداری و خلاصه نویسی می پردازیم.

1.حاشیه نویسی

یکی از رایج ترین و مهم ترین روش ها برای نت برداشتن حاشیه نویسی است. زمانی که در یک کلاس درس قرار می گیریم، نکات مهم را معلم علاوه بر مطالب کتاب بازگو می کند. این نکات مهم را ما در گوشه ای از کتاب یادداشت می کنیم و به کمک این خلاصه نویسی یا یادداشت‌ برداری می توانیم مفاهیم مورد نظر را به خاطر بسپاریم. این روش هیچ معایبی ندارد، اما از مزایای مهم آن ساده بودن و وقت گیر نبودن آن است.

در این روش باید کلیدی ترین جمله ها از هر پارگراف جدا شود و به زبانی که برای ما ساده تر و روان تر است در حاشیه های کتاب برای خود یادداشت شود. با انجام این روش مفهوم آن پارگراف در جمله ای کوتاه بیان می شود.

2.جدول کشیدن

 یکی دیگر از روش های نت برداشتن که می‌توانیم در بسیاری از مواقع از آن استفاده کنیم، کشیدن ‌جدول است. برای ارائه یک موضوع مهم یا یک کنفرانس خبری می‌توانیم به کمک جدول این کار را انجام دهیم.

از مزایای این روش این است که به هیچ عنوان دچار گیجی نمی شویم و مطالب را با هم قاطی نخواهیم کرد و در نوشتن خود صرفه جویی می کنیم، اما این روش دارای یک عیب می باشد و آن هم فراموش کردن ترتیب ارائه مطالب است که ما را دچار مشکل می کند.

3.اوتلاین کردن

این لغت به معنای دسته بندی کردن مطالب می باشد که در نت برداری بسیار موثر است. برای استفاده از این روش باید از جامع ترین بخش شروع به کار کنیم تا بتوانیم به جزئیات آن بی افزاییم، در واقع با دسته بندی کردن اطلاعات راحت تر آن ها را دریافت می کنیم.

از مزایای این روش این است که مطالب کامل سازماندهی شده و دسته بندی می شوند و راحت تر می توانیم آن ها را مرور کنیم.استفاده از این روش یک عیب دارد و آن هم این است که، در صورت نداشتن زمان کافی استفاده از این روش برای ما دشوار خواهد بود و قادر به دسته بندی مطلب در زمان کوتاه نخواهیم بود.

4.علامت زدن

این روش همانند روش اول جزء، راحت ترین روش های نت برداری است، زیرا با کشیدن خط قرمز بر روی مطالب مهم آن ها را علامت گذاری می کنیم، استفاده این روش در زمان مرور مطالب برای ما مفید است و به ما کمک می کنذ تا مطالب مهم و کاربردی را راحت ‌تر و در زمان کوتاه تری دریابیم.
از مزایای آن راحت و ساده بودن آن است و این که نکات اضافی را یادداشت نخواهیم کرد.

5.نقشه کشی ذهنی

این روش همانند روش قبل مطالب را خوب دسته بندی و سازماندهی می کند، این روش به دلیل  داشتن شکل بصری به خاطر سپردن مطالب را برای ما راحت تر خواهد کرد. نقشه‌های ذهنی ارتباط زمانی مطالب را به خوبی به ما نشان می دهند و ترتیب زمان را مشخص می کنند. در این روش ابتدا با یک ایده کلی و جامع شروع به کار می‌کنیم تا در طی زمان بتوانیم جزئیات را به آن اضافه کنیم.
از مزایای آن وجود شکل بصری و رنگ های مختلف در شکل نقشه کشی ذهنی می باشد که فشار فکری را برای یادگیری در ما کاهش می دهد.

بهترین زمان برای یادداشت برداری چه زمانی است؟

 عده‌ای از افراد پس از اتمام یک فصل یا چند صفحه از آن به یادداشت برداری می پردازند که این کار اصلاً درست نیست. برای این که ذهن ما فرصت بیشتری برای تعامل روی نکات کلیدی کتاب پیدا کند باید در حین مطالعه به یادداشت‌ برداری بپردازیم و نتیجه ای که از این روش به دست می آید این است که یادگیری به طرز چشمگیری در ما افزایش پیدا می‌کند. یادداشت برداری باید تمام نکات مهم مطالب را در خود جای دهد. با وقفه ای کوچک در مطالعه به مغزمان این فرصت را می‌دهیم تا مطالب و نکات مهم را فیلتر کند و از بین آن ها بهترین ها را انتخاب کند.

باید ها و نباید های یادداشت برداری

یادداشت برداری نادرست همانند، یادداشت بر نداشتن است، پس نباید در هنگام مطالعه به یادداشت برداری بپردازیم و از مطالب نت برداری کنیم. یادداشت نویسی با رو نویسی متفاوت است، پس بهتر است در یادداشت برداری تمامی صفحه پر نشود. بهتر است در یادداشت برداری از طرح های متنوع و گوناگون استفاده کنیم.

نکات مهمی که باید آن ها را در نت برداری انجام دهیم

1. خود را از لحاظ ذهنی برای کلاس درسی یا سمینارها و یا هر جایی دیگر که نیاز به یادگیری داریم حتی در زمان مطالعه آماده کنیم.
2. به تقویت مهارت شنیداری خود بپردازیم، گاهی به علت ضعف موجود در شنیدن نمی توانیم نکات مهم و کلیدی را یادداشت کنیم.
3. از روش های که به نوعی با ما سازگاری دارند استفاده بهینه کنیم. اگر برای یادداشت برداری از روش‌های مختلف استفاده کنیم، نتیجه بهتری دریافت خواهیم کرد.
4. به ویرایش و مرور آن چه که یادداشت کرده‌ایم بپردازیم. گاهی اوقات در مطالعه‌ های جدید به مطالبی می رسیم  که با موضوعات کتاب‌های قبلی مرتبط است در این زمان بهتر است آن ها را به یادداشت های قبلی خود اضافه کنیم. به کمک این نکات می‌توانیم از فراموشی زود هنگام جلوگیری کنیم.

اهمیت خلاصه نویسی و نوت برداری

همان طور که گفته شده است خلاصه نویسی دارای اهمیت و مزایای بسیاری است.از اهمیت خلاصه نویسی می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم.

۱- اطمینان از یادگیری مطالب درسی

اولین و یکی از مهم ترین مزایای خلاصه نویسی این است که ما را مطمئن می سازد که مطالب مربوط به یک درس را یاد بگیریم و دیگر ما برای آن موضوع پیش خود قصه نخواهیم خورد که آیا آن را یاد گرفته ایم یا خیر؟

زمانی که ما خلاصه نویسی می کنیم، می توانیم با خواندن و مرور سریع، کلی از صفحه های کتاب را مرور کنیم و خیال خود را راحت کنیم که تمامی مطالب را یاد گرفتیم و فقط به یک سری نکات فراموش شده احتایج داشتیم که با مرور آن ها را دوباره بدست آوردیم.

۲– افزایش دقت در حین مطالعه

اگر ما این موضوع را باور کنیم که قرار است چند دقیقه بعد کتاب را ببندیم و تمامی آن چه را که در ذهن خود داریم به عنوان خلاصه و در قالب کلی بر روی کاغذ بنویسیم، تمام سعی خود را می کنیم که مطالب را به خوبی بخوانیم تا مجبور نباشیم  وقت خود را صرف اطلاعات بیهوده کنیم و یا خدای نکرده دچار پرتی حواس شویم و از آن چه که خوانده ایم چیزی در یاد نداشته باشیم.

۳– مرور آسان

همه ما در طول سال وقت می کنیم هر درسی را حداقل دوبار بخوانیم اما نمی توانیم تمام آن درس ها را چندین بار مرور و مورد مطالعه قرار دهیم تا در مغز ما نهادینه شوند. زیرا تعداد درس ها بسیار زیاد است و نمی‌شود همچین کاری انجام داد.

به کمک خلاصه نویسی دروس مختلف می‌توانیم هر درسی را خیلی خوب چندین بار مرور کنیم آن هم در زمان بسیار کم، البته به گونه ای خلاصه نویسی کنیم که تمامی نکات مهم خوانده شود و چیزی را جای نگذاشته باشم.

۴– بهره بردن در شب امتحان

ازخلاصه نویسی در شب امتحان به عنوان فرشته نجات یاد می شود حال ما می‌خواهیم بدانیم که چرا آن را به عنوان فرشته نجات می نامند، زیرا به کمک آن می توانیم در شب‌ های امتحان موارد امتحانی را به سادگی و به سرعت از روی خلاصه ها مطالعه کنیم و به این روش می توانیم امتحانات خود را به خوبی به پایان برسانیم و وقت بیشتری برای آزمایش، آزمون های خود داشته باشیم. پس می توانیم بگویم این مورد از مهمترین فواید خلاصه نویسی برای دانش آموزان خواهد بود.