هوش احساسی ( Emotional intelligence ) چیست؟ | چگونه هوش احساسی خود را اندازه بگیریم؟

ممکن است بارها و بارها شنیده باشیم که افراد را بر اساس هوش احساسی (EQ) آن ها استخدام کنیم. تحقیقات نشان می ‌دهد که یکی از اصلی ‌ترین فاکتور ها برای بالا بردن عملکرد افراد، هوش هیجانی آن ‌ها است، یکی از نشانه های هوش احساسی کنترل داشتن بر خود است، در واقع مهارتی که با متمرکز نگه داشتن و ایجاد پیشرفت در ما، بهره‌وری ما را بالا می‌برد. 

کنترل خود، یکی از مشکل ترین مهارت ها برای تکیه بر خود است. کنترل خود، یعنی تلاش کردن در جهت رسیدن به یک هدف، که ضعف بودن در آن تنها یک شکست خواهد بود.
زمانی که از هوش هیجانی صحبت می کنیم، بر دو ناحیه تمرکز بیش تری داریم:

1. فهمیدن و بروز احساسات خود و همدلی دیگران
2. هوش هیجانی به‌همراه IQ (معیار کلی هوش) و خصوصیات و رفتار ما، بخشی از ساختار روانی ما را تشکیل می ‌دهد.

با کنار هم قرار گرفتن این سه عنصر یعنی هوش هیجانی، IQ و خصوصیات، رفتار و شخصیت ما شکل می گیرد و تأثیر به ‌سزایی در ارتباط ما با دیگران دارد. نکته جالب توجه این است که همه افراد به ‌میزان متفاوتی از این سه عنصر استفاده می کنند و تحقیقات نشان می ‌دهد که خصوصیات رفتاری و IQ، تعیین کننده هوش هیجانی نیستند، در واقع، هر سه عنصر نام‌ برده، عملکرد جداگانه‌ ای دارند، اما با هم در ارتباط بوده و در حل مسائل شخصی و تصمیم ‌گیری به ما کمک می کنند.  

تیپ شخصیتی یا میزان IQ با هوش هیجانی مرتبط نیست، در واقع، هر نوع تیپ شخصیتی یا هر میزان IQ داشته باشیم، باز هم امکان این وجود دارد که از هوش هیجانی بالایی برخور دار باشیم، دلیل آن هم این است که شخصیت و IQ تقریباً ثابت هستند، اما هوش هیجانی متغیر بوده و می ‌توانیم آن را ارتقا و بهبود دهیم، از این طریق، می‌توانیم تجربیات و احساسات خود را کنترل کنیم و بدانیم که در روابط خود با دیگران تا چه ‌اندازه همدل و یکرنگ باشیم. هوش هیجانی، بیش تر مهارتی و آموزشی است و با تکرار می توان تا حد بسیاری، آن را ارتقا داد.

ضرورت توسعه هوش هیجانی چیست؟

همان طور که پیش تر اشاره شد هوش هیجانی بخشی از روان را شامل می شود که بهبود آن تأثیر به ‌سزایی بر عملکرد، دستاورد شخصی و روابط بین فردی ما خواهد داشت. هوش هیجانی را با EQ می شناسند. شاید برایتان جالب باشد که چرا به آن EQ گفته می ‌شود؟

همان طور که می دانیم، به بهره هوشی و مقیاس هوش کلی، IQ می گویند که معیار اندازه‌ گیری توانایی منطق یک فرد و چگونگی پاسخ او به اطلاعات و سؤالات دانسته می ‌شود، این در حالی است که برای سنجش نسخه احساسی هوش از هوش هیجانی یا همان EQ کمک می گیرند که معیار های آن با معیار های IQ یکی نیست.

اندازه‌ گیری هوش احساسی (EQ) به چه صورت است؟

 اندازه‌ گیری هوش احساسی (هیجانی) به چهار گزینه وابسته است:

• آگاهی از احساسات
• بیان و ابراز احساسات
• کنترل احساسات
• مدیریت مؤثر روابط با دیگران

همچنین هوش هیجانی چهار رکن اساسی دارد:

بخش اول:
1.خودآگاهی
2.مدیریت شخصی

بخش دوم:
3.آگاهی اجتماعی
4.توسعه روابط

از بین ارکان گفته ‌شده، ارکان یک و دو، بیشتر بر خود شخص تمرکز دارند، یعنی ابتدا ما احساسات خود را درک می کنیم و سپس می توانیم آن‌ها را مدیریت کنیم. این در حالی است که بخش دوم، یعنی ارکان سه و چهار، بیش تر به بیرون مرتبط است، یعنی در وهله اول، به شرایط اجتماعی آگاه می شویم و سپس در مدیریت و توسعه روابط به‌کار می ‌گیریم. 

 افزایش هوش احساسی چگونه انجام می ‌شود؟

 احساسات بسیار پیچیده هستند و زمانی که از احساسات صحبت می کنیم، منظور ما واکنش یا رفتاری است که در شرایط مختلف از خود بروز می دهیم که همین واکنش، تأثیر به ‌سزایی در روابط بین فردی ما با دیگران خواهد داشت.احساسات می توانند انعکاس لذت یا ناراحتی باشند و به ‌صورت شدید یا ملایم تجربه شوند، احساساتی نظیر خشم، شادی و لذت یک حالت روانی در نظر گرفته می شود که به ‌واسطه احساسات ما به ‌وجود آمده است.

از آن جا که انسان ها متفاوت هستند، لذا این امکان هم وجود دارد که در وضعیت های مشابه، شاهد واکنش ‌های متفاوت باشیم. همچنین هر فرد می تواند شدت‌ های مختلفی از یک احساس را در زمان ‌های مختلف تجربه کند. برای مثال، شاید روزی از وضعیتی به ‌شدت ناراحت شده باشیم، ولی همان وضعیت در روز دیگر، این میزان از عصبانیت را در ما ایجاد نکند و با آن وضعیت برخوردی معمولی داشته باشیم.

برای بالا بردن میزان عملکرد و روابط با سایرین، درک و مدیریت احساسات از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند، چرا که احساسات ما در این زمینه نقش مؤثری دارند و اگر ما آگاهانه احساسات خود را کنترل نکنیم، احساسات ما را کنترل خواهند کرد.

شاید گاهی اوقات از این که احساسات ما کنترل ما را به ‌دست گرفته اند، سود کرده باشیم، ولی به‌ طور کلی، ما باید آن ها را کنترل کنیم و برای مدیریت آن‌ها، قدم های مؤثری برداریم.

کارکرد احساسات چگونه است؟

روند کارکرد احساسات دو مرحله است. ابتدا احساس ما با اتفاق یا وضعیتی فعال می شود، سپس وارد مرحله رفتار می ‌شویم که واکنش ما به آن اتفاق را نشان می دهد. همان طور که در مقالات قبل هم گفته شد، ممکن است در اثر بروز احساسات که ارتباط نزدیکی با پردازش اطلاعات و نحوه ارزیابی آن توسط مغز دارد، واکنشی روانی را تجربه کنیم، این واکنش روانی ممکن است بر واکنش فیزیکی هم تأثیر بگذارد که با علائمی چون لرزیدن و عرق‌ کردن دست یا هر دوی آن‌ها همراه است.

به عنوان مثال؛

فردی مثل، ویلیام را در نظر بگیریم که با صحبت کردن در جمع راحت نیست، به ‌خصوص، زمانی که بخواهد در محیط کاری با مدیر یا شخص مافوق خود، صحبت کند. مدیر ویلیام از او می خواهد تا یافته هایش را درباره کار و تخصصش ارائه دهد. به ‌نظر شما در چنین حالتی ویلیام چه احساساتی را تجربه می کند؟

ویلیام در این موقعیت احساساتی نظیر ترس و نگرانی شدید دارد و حس می کند که همۀ توجهات به‌ سمت او است. ضربان قلبش افزایش یافته وکف دستانش نیز شروع به عرق‌ کردن می کند، بر این اساس، احساسات تجربه‌ شده ویلیام به واکنش تبدیل می ‌شود. واکنشی نظیر خشم و عرق‌ کردن دست و افزایش ضربان قلب، در این حالت، ویلیام حالت تدافعی گرفته و از انجام ارائه اجتناب می ‌کند، همین امر سبب می ‌شود تا در عملکرد و شغلش دچار آسیبی جدی‌ شود.

مقالات مرتبط با این نوشتار :